1. Ia duwen atail pahn kak paiekihda atail kin kaudokiong Koht ni ahl me pwung?

SIOHWA KOHT ketin nsenohkin kitail oh ketin kupwurki kitail en ale kamwahu sang sapwellime kaweid limpoak kan. Ma kitail pahn kaudokiong ih ni ahl pwung, kitail pahn nsenamwahu oh met pahn pere kitail sang kahpwal tohto nan mour. Kitail pahn pil ale sapwellime kapai oh sapwellime sawas. (Aiseia 48:17) Ahpw mie soangsoangen pelien lamalam epwiki kei me kin kose me re kin padahngki padahk mehlel duwen Koht. Arail padahk kan kin inenen wekpeseng ong me pid duwen ihs Koht oh dahme e kupwurki kitail en wia.

2. Ia duwen atail kak ese ahl me pwung en kaudokiong Siohwa? Karasaras dahieu me pahn sewesei kitail en wehwehkihla met?

² Ia duwen omw pahn kak ese ahl me pwung en kaudokiong Siohwa? Ke sohte anahne sukuhlki oh kapahrekihpene padahk en pelien lamalam kan koaros. Ihte me ke anahne sukuhlki, dahme Paipel uhdahn padahngki duwen kaudok mehlel. Karasepe: Nan sahpw tohto, mie aramas mwersuwed me kin wiahda mwohni likamw. Ma omw doadoahk iei en rapahkihda mehnia me mwohni likamw oh mehnia me mehlel, ia mwomwen omw  pahn wia met? Ke pahn song en wadlikiala mahs mwomwen mwohni likamw kan koaros? Soh. E pahn mwahu ma ke sukuhlkihdi mwahu mwomwen mwohni mehlelo. Mwurin omw esehla mwomwen mwohni mehlelo, ke pahn kak diarada mwohni likamw akan. Ni mwohmwohte, ni atail pahn sukuhlki ia duwen atail kak diarada kaudok mehlel, kitail pahn pil kak kasawihada kaudok likamw kan.

3. Nin duwen me Sises mahsanih, dahme kitail en wia ma kitail men Koht en ketin kupwurkin kitail?

³ E kesempwal kitail en kaudokiong Siohwa ni ahl me e ketin kupwurki. Aramas tohto kin kamehlele me Koht kin ketin kupwurki soangen pelien lamalam koaros, ahpw met kaidehn ih me Paipel kin padahngki. E pil sohte itar aramas emen en ndahte me ih Kristian emen. Sises mahsanih: “Kaidehn aramas koaros me kin likwerih ie, ndinda, ‘Maing ei Kaun, Maing ei Kaun,’ me pahn pedolong nan Wehin Koht, pwe irail kan me kin kapwaiada kupwur en Semei me ketiket nanleng.” Eri, pwe Koht en ketin kupwurkin kitail, kitail anahne sukuhlki dahme Koht ketin kupwurki kitail en wia oh kapwaiada. Sises ketin kahdaneki irail akan me sohte kin wia kupwuren Koht “me mour en tiahk suwed akan.” (Madiu 7:21-23) Duwehte mwohni likamw, sohte katepen pelien lamalam likamw. Oh suwed sang met, soangen pelien lamalam wet pil kin keper ong aramas.

4. Dahme kahrehda Sises mahsanih me mie ahl rioapwoat? Ia wasa ehuehu ahl pwukat kin kohla ie?

⁴ Siohwa ketin kupwurki aramas koaros nan sampah en ale mour soutuk. Pwehn ale mour soutuk nan Paradais, kitail anahne kaudok ong Koht ni pwung oh mourki mour me e ketin kupwurki ahnsou wet. Ahpw aramas tohto sohte men wia met. Ihme kahrehda Sises mahsanih: “Kumwail keid nan ewen kehl wetikitik, pwe  elen kolahng nan ehl [“kasohrala,” NW] me tehlap oh mengei, oh aramas ngeder kin keid ie. A wenihmw me kolahng mour me wetikitik oh elen kolahng ie me apwal, eri, me malaulau me kin diar.” (Madiu 7:13, 14) Pelien lamalam mehlel kin imwikihla mour soutuk. Pelien lamalam likamw kin imwikihla kasohrala. Siohwa sohte kupwurki aramas sohte lipilipil men en iang kasohrala, ihme kahrehda e ketikihong aramas koaros ahnsou mwahu pwe ren kak sukuhlki duwen ih. (2 Piter 3:9) Kahrehda, atail elen kaudok ong Koht kin pid mour de mehla.

5. Ia duwen atail pahn kasawihada ihs irail akan me kin wia kaudok mehlel?

⁵ Ia duwen atail kak diarada ‘elen kolahng mour’? Sises mahsanih me kaudok mehlel pahn sansaliki mour en aramas akan me kin towehda pelien lamalamo. E mahsanih: “Kumwail pahn esehkin irail arail wiewia. . . . Tuhke mwahu kin wa mwahu.” (Madiu 7:16, 17) Met wehwehki, irail akan me kin wia kaudok mehlel pahn sansalikihda dahme re kamehlele oh arail wiewia. Mendahki irail aramas soh unsek kei oh re pil kin sapwungala, irail tohnkaudok mehlel akan kin wiahki ehu nantihong kapwaiada kupwuren Koht. Kitail pahn tehkpene ire weneu me kin kasansalehda ihs irail oko me kin wia kaudok mehlel.

6, 7. Ia ahn sapwellimen Koht ladu kan ar madamadau ong Paipel? Ia duwen Sises eh ketikihda mehn kahlemeng mwahu ong ire wet?

⁶ Sapwellimen Koht aramas akan kin poahsoanehda arail padahk kan sang nan Paipel. Paipel mahsanih: “Audepen Pwuhk Sarawi unsek pwilisang rehn Koht, oh e mwahu ong atail doadoahk en padahkihong aramas akan me mehlelo, ong atail peneu ong tiahk sapwung, ong  atail kapwungala wiewia sapwung kan, oh pil ong atail padahk duwen mour lelepek; pwe irail kan me kin papah Koht en kak wia oh koahiekla ni soangen wiewia mwahu koaros.” (2 Timoty 3:16, 17) Wahnpoaron Pohl ntingwohng ienge Kristian akan: “Kumwail rongehr oh aleier mahseno, kaidehn nin duwen padahk en aramas, ahpw nin duwen mahsen en Koht me iei me mehlel.” (1 Deselonika 2:13) Kahrehda padahk oh tiahk en kaudok mehlel sohte kin poahsoankihda madamadau en aramas de pil tiahk en sahpw. Arail padahk oh tiahk kan kin pwilisang nan Mahsen en Koht, iei Paipel.

⁷ Sises Krais kin ketikihda mehn kahlemeng mwahu ni eh kin ketin poahsoanekihda sapwellime padahk kan Mahsen en Koht. Nan sapwellime loulou ong Seme nanleng, e patohwan: “Sapwellimomwi mahsen, iei me mehlel.” (Sohn 17:17) Sises ketin kamehlele Mahsen en Koht oh soahng koaros me e ketin padahngki kin pahrekiong Paipel. Sises kin kalapw mahsanih: “E ntingdier.” (Madiu 4:4, 7, 10) Oh e uhd ketin doadoahngki iren Paipel ehu. Duwehte met, sapwellimen Koht aramas akan nan rahnwet sohte kin padahngki pein arail madamadau. Irail kin kamehlele me Paipel iei Mahsen en Koht, oh arail padahk kan kin tengediong oh poahsoankihda dahme Paipel kin mahsanih.

8. Dahme kin wia kisehn kaudok ong Siohwa?

⁸ Irail oko me kin wia kaudok mehlel kin kaudokiong Siohwa kelehpw oh kin lohkiseli mware. Sises mahsanih: “Ke pahn pwongih Kaun-o [“Siohwa,” NW] omw Koht, oh ihete me ke pahn papah.” (Madiu 4:10) Kahrehda sapwellimen Koht ladu kan sohte kin kaudokiong emen tohrohr likin Siohwa. E wia kisehn arail kaudok irail en kin padahkihong aramas teikan duwen mwaren Koht mehlelo oh soangen Koht dah men ih. Melkahka 83:18 (NW) mahsanih:  “Komwi, me mwarenki Siohwa, komwi kelehpw me Keieu Lapalap pohn sampah koaros.” Sises ketin wiadahr mehn kahlemeng pwehn sewese meteikan en esehla Koht. Nan sapwellime loulou e patohwan: “I kasansaledahr mwaromwi ong aramas ako me komwi ketikihongieier sang nin sampah.” (Sohn 17:6, NW) Ni ahlohte, tohnkaudok mehlel akan nan rahnwet kin padahkihong aramas teikan duwen mwaren Koht, sapwellime koasoandi kan, oh pil duwen sapwellime irair akan.

9, 10. Ni soangen ahl dah kan me Kristian mehlel akan kin kasalehda limpoak nanpwungarail?

⁹ Sapwellimen Koht ladu kan kin kasalehda limpoak mehlel nanpwungarail. Sises mahsanih: “Pwe ihme aramas koaros pahn esehki me kumwail nei tohnpadahk, ma kumwail pahn limpoakpene.” (Sohn 13:35) Tepin Kristian akan kin kasalehda soangen limpoak wet nanpwungarail. Soangen limpoak me Koht kupwurki kitail en ahneki kin sewese kitail en powehdi lipilipilki aramas pwehki wekpeseng en keinek, pai, de wehi. Limpoak wet kin kaminiminpene aramas akan en kak wia pirien mehlel ehu. (Wadek Kolose 3:14.) Tohnkaudok likamw akan sohte kin ahneki soangen limpoak en pirien me duwehte met. Dahme kitail esehki? Pwehki irail kin kemehla emenemen ni ahnsou me re kin poupoarkihda arail wehi kan de arail keinek kan. Kristian mehlel akan sohte kin doadoahngki dipwisoun pei kan pwehn kemehkihla riarail Kristian teikan de pil aramas teikan. Paipel mahsanih: “Iei me kasalehda wekpeseng en sapwellimen Koht kan oh serien Tepil kan: mehmen me sohte wiahda me pwung de pil sohte poakohng rie, kaidehk ih sapwellimen Koht. . . . Kitail en limpoakpene. Kitail dehr duwehte Kain, me uhdahn kisehn Me Suwedo, pwehki eh kemehla uhdahn rie pwutak.”​—1 Sohn 3:10-12; 4:20, 21.

 ¹⁰ Ahpw, limpoak mehlel kin ahneki wehwe me laudsang en dehr kemehla aramas teikan. Kristian mehlel akan kin toukihda arail ahnsou, kehl, oh pil arail dipwisou kan, pwehn sewese oh kakehlaka emenemen. (Ipru 10:24, 25) Irail kin sawaspene nan ahnsoun apwal akan, oh irail kin mehlelpene nanpwungarail. Irail kin doadoahngki nan arail mour kaweid en Paipel me mahsanih: “En wia mwahu ong aramas koaros.”​—Kalesia 6:10.

11. Dahme kahrehda e kesempwal aramas en kamehlele me Sises Krais iei me wia sapwellimen Koht elen komour?

¹¹ Kristian mehlel akan kin kamehlele me iei Sises Krais me Koht ketin doadoahngki pwehn wahdo komour. Paipel mahsanih: “Sangete reh me komourpen aramas kak dierekdahsang, pwe ihte mwar wet me Koht ketikihong aramas akan, pwe en wia Sounkomourpatail nin sampah.” (Wiewia 4:12) Nin duwen Irelaud 5 kasalehda, Sises ketikihda moure pwehn wia pweinen pweipwei sapahl ong aramas peik kan. (Madiu 20:28) Patehng met, Sises me ketin wia Nanmwarki me Koht ketin idihada ong Wehin nanleng me pahn kaunda sampah pwon. Oh Koht kupwurki kitail en peikiong Sises oh kapwaiada sapwellime padahk kan ma kitail men ale mour soutuk. Iei me kahrehda Paipel mahsaniheki: “Mehmen me kin pwosonla sapwellime Iehros, iei ih me kin ahneki mour soutuk. A mehmen me sohte kin peikiong sapwellime Iehros, e sohte pahn kilang mour.”​—Sohn 3:36.

12. Ia wehwehn kaidehn kisehn sampah?

¹² Tohnkaudok mehlel akan sohte kin wia kisehn sampah. Ahnsou me e ale kopwung mwohn Pailet, kaunen wehin Rom, Sises mahsanih: “Ei wehi, kaidehn kisehn sampah wet.” (Sohn 18:36) Sohte lipilipil mehnia sahpw me re koukousoan ie, sapwellimen Sises tohnpadahk mehlel kan kin mi pahn kaundahn Wehin Koht  nanleng. Ihme kahrehda irail sohte kin iang pidada palien politik en sampah kan. Irail sohte kin iang pidada uhpenehn palien politik kan. Ahpw tohnkaudok en Siohwa kan sohte kin iang kedirepwki ahn aramas teikan pilipil ong mehnia pwihn me re pahn iang nan palien politik de ma meteikan pahn iang kampein de pil iang usuhs. Mendahki sapwellimen Koht tohnkaudok mehlel kan sohte kin iang pidada palien politik, irail kin peikiong kosonned kan. Dahme kahrehda? Pwehki Mahsen en Koht kin kehkehlikihong irail en “peikiong pwungen wehi” de koperment akan. (Rom 13:1) Ahpw ahnsou me kaweid en koperment kin uhwong kaweid en Koht, eri, irail tohnkaudok mehlel akan pahn idawehn mehn kahlemeng en wahnpoaron oko me nda: “Se uhdahn pahn peikiong Koht, a kaidehn aramas.”​—Wiewia 5:29; Mark 12:17.

13. Dahme sapwellimen Sises tohnpadahk kan kin kamehlele duwen Wehin Koht? Kahrehda dahme re kin wia?

¹³ Sapwellimen Sises tohnpadahk mehlel kan kin padahngki me Wehin Koht ieite koapworopwor en tohnsampah. Sises ketin kohpada: “Rongamwahu en Wehin Koht pahn lohkseli wasa koaros nin sampah, pwe kadehde en mie ong aramas koaros​—a mwuri, imwin sampah ahpw pahn kohdo.” (Madiu 24:14) Sapwellimen Sises tohnpadahk kan sohte kin kangoangehki aramas en koapworopworki me kaun akan en sampah me pahn kamwahwihala kahpwal akan. Re kin kalohkiseli me Wehin Koht nanleng ieite me tohnsampah kak koapworopworki. (Melkahka 146:3) Sises ketin padahkihong kitail en kapakapki koperment unsek wet ni eh mahsanih: “Mweimwi en pweida wasa koaros, kupwuromwi en kin wiawi nin sampah duwen eh kin wiawi nanleng.” (Madiu 6:10) Mahsen en Koht kohpadahr me Wehin nanleng wet  “pahn kauwehla mwehi teikan koaros, oh pahn mihmi kohkohlahte.”​—Daniel 2:44; Kaudiahl 16:14; 19:19-21.

14. Mehnia pwihn en pelien lamalam me ke kamehlele me re kin kapwaiada irair akan koaros ong kaudok mehlel?

¹⁴ Sang ni ire kan me kitail tehkpenehr wasaht, pein idek rehmw: ‘Mehnia pwihn en pelien lamalam me kin  poahsoanehda arail padahk koaros sang nan Paipel, oh kin lohkiseli mwaren Siohwa? Mehnia pwihn me kin momourki soangen limpoak me Koht kupwurki oh me kin pwoson Sises? Mehnia pwihn me sohte kin iang wia kisehn sampah oh me kin lohkiseli me Wehin Koht ieite koapworopwor en tohnsampah? Nanpwungen pelien lamalam koaros nan sampah, mehnia rehrail me kin kapwaiada irair pwukat koaros?’ Mehn kadehde kan kin kasalehda ni sansal me irail iei Sounkadehdehn Siohwa kan.​—Wadek Aiseia 43:10-12.

15. Likin kamehlele me e ketin mie, dahme Koht pil kupwurki kitail en wia?

¹⁵ En kamehlelehte me mie Koht sohte kin itar pwehn kaperenda ih. Paipel mahsanih me pil ngehn saut akan kin kamehlele me mie Koht. (Seims 2:19) E sansal me irail sohte kin wia kupwuren Koht oh Koht sohte ketin kupwurkin irail. Pwe Koht en ketin kupwurkin kitail, kitail anahne kapwaiada kupwure ah kaidehn ihte kamehlele me e ketin mie. Oh kitail pil anahne katohrehwei sang kitail kaudok likamw oh utungada kaudok mehlel.

16. Dahme kitail anahne wia me pid iang kisehn kaudok likamw?

¹⁶ Wahnpoaron Pohl kasalehda me kitail en dehpa iang kisehn kaudok likamw. E ntingihedi: “Kaun-o ketin mahsanih, ‘Kumwail uhdahn pahn pweieksang rehrail, oh tohrohreweisang irail. Kumwail dehr sair mehkot samin rehrail, I ahpw pahn apwalih kumwail.’” (2 Korint 6:17; Aiseia 52:11) Kahrehda Kristian mehlel akan kin soikeweisang rehrail mehkoaros me kin wia kisehn kaudok likamw.

17, 18. Dahkot “Papilon Lapalap”? Dahme kahrehda e wia mehkot karuwaru kitail en “tangasang”?

¹⁷ Paipel kasalehda me soahngesoangen mwomwen  kaudok likamw koaros wia kisehn “Papilon Lapalap.” * (Kaudiahl 17:5) Ahd wet kin katamandohng kitail kahnimw en Papilon en mahs, wasa me kaudok likamw tepida ie mwurin Nohlik en mwehin Noha. Padahk oh tiahk tohto me rek nan kaudok likamw akan rahnwet tepida mahsie nan Papilon. Karasepe, mehn Papilon kan kin kaudokiong koht silimen. Rahnwet, pelien lamalam tohto kin padahngki me Koht wiawihkihda meh silimen, Koht Sahm, Koht Nah oh Koht Ngehn Sarawi. Ahpw Paipel padahngki ni sansal mwahu me Koht mehlel metehmen, iei Siohwa, oh me Sises Krais iei sapwellime Ohl. (Sohn 17:3) Irail mehn Papilon kan pil kamehlele me mie mehkot loalarail me sohte kak mehla oh kin wie momourte mwurin paliweren aramas kin mehla, oh e kak lokolok nan wasahn kalokolok. Rahnwet, pelien lamalam tohto kin padahngki me dene mie mehkot loalarail me sohte kak mehla oh kak lokolok nan kisiniei.

¹⁸ Pwehki kaudok en Papilon en mahs parpeseng wasa koaros nan sampah, eri e konehng Papilon Lapalap en nan rahn pwukat en wehwehki pwihn en kaudok likamw kan koaros nan sampah pwon. Oh Koht ketin kohpadahr me pwihn en kaudok likamw koaros pahn kasohrala ahnsou mwadang. Ke kilangehr dahme kahrehda e kesempwal ken katohreiuksang soahng koaros me kisehn Papilon Lapalap? Siohwa Koht kupwurki ken “tangasang” mwadang ni eh mihmiehte ahnsou.​—Wadek Kaudiahl 18:4, 8.

19. Dahme ke pahn paiekihda pwehki omw kin papah Siohwa?

¹⁹ Pwehki omw piladahr ken solahr iang wia kaudok likamw, ekei ele pahn pilada ren sohla patehng uhk. Ahpw  ni omw pahn iang sapwellimen Siohwa aramas akan papah ih, ke pahn diar kapai kan me uhdahn laudsang dahme ke pahn katihasang. Duwehte sapwellimen Sises tohnpadahk kan en mahso me kesehlahr soahng tohtohie pwehn kak idawehn Sises, ke pahn diar iengomw Kristian ohl oh lih tohto me ke kak wiahki riomw. Ke pahn wiahla kisehn peneinei lap en Kristian mehlel rar kei me mihseli nan sampah pwon me pahn kasalehiong uhk limpoak mehlel. Oh ke pahn pil ahneki koapworopwor kaselel en ale mour soutuk nan “mour me pahn kohdo.” (Wadek Mark 10:28-30.) Ele mwurin ahnsou kis, irail oko me keseiukala pwehki omw pwoson, pahn pil kakehr iang tehkada dahme Paipel padahngki oh pil wiahla sapwellimen Siohwa tohnkaudok kan.

20. Dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo ong irail kan me kin wia kaudok mehlel?

²⁰ Paipel kin padahngki me ni ahnsou keren, Koht pahn ketin kauwehla koasoandi suwed en sampah wet oh pahn wiliankihdi sampah kapw pwung ehu me pahn mi pahn kaundahn sapwellime Wehio. (2 Piter 3:9, 13) Ia uwen sampah eh pahn kaselella! Oh nan koasoandi en sampah kapwo, pelien lamalam ehute me pahn mie, ieite kaudok mehlel. E sou konehng ken tepida wia soahng kan me anahn pwe en iang patehng tohnkaudok mehlel kan ahnsou wet?