1, 2. I bɔlen kɔfɛ diinɛ nkalonma na, i ka kan ka i yɛrɛ ɲininka mun ko de la? E fɛ, mun na o ɲininkali nafa ka bon?

A KA kɛ ko dɔ y’i dogo ka pɔsɔni bɔn i ka sikida la. Sigidalamɔgɔw ka ɲɛnamaya bɛ farati la sisan. I bɛna mun kɛ? Siga t’a la, n’a se bɛ i ye, i bɛna yɛlɛma ka bɔ yen. Nka nin ɲininkali bɛna i kun na ko: dɔ ma se i kɔnɔ kaban wa?

² Diinɛ nkalonma ta fan fɛ, o ko sugu ɲɔgɔn bɛ yen. Bibulu b’a fɔ ko o batocogo nɔgɔra kalansira nɔgɔlenw ni laada nɔgɔlenw fɛ. (2 Kɔrɛntekaw 6:17) O de y’a to, a nafa ka bon i ka bɔ “Babilonɛba” kɔnɔ, n’o ye diɲɛ diinɛ nkalonmaw bɛɛ lajɛlen fangatigiyabolo ye. (Jirali 18:2, 4) Yala i ye o kɛ wa? N’i ye o de kɛ, i ni tanuli ka kan. Nka, n’i ye i sen bɔ diinɛ nkalonma na, fo i ka fɛn wɛrɛ kɛ o kɔfɛ. O ye ka i yɛrɛ ɲininka nin na: ‘Yala bato nkalonma kɔnɔfɛn dɔw ma to ne bolo wa?’ An ka o fɛnw dɔw lajɛ.

3. (a) Bibulu bɛ mun fɔ alabato ko la ni jaw ye? Mun na a bɛ se ka gɛlɛya dɔw bolo ka jaw mafilɛ i n’a fɔ u bɛ Ala bolo cogo min na? (b) Ni fɛn o fɛn b’i bolo, min ye bato nkalonma kɔnɔfɛn dɔ ye, i ka kan ka mun kɛ n’a ye?

³ Jaw walima batokɛyɔrɔ dilannen bɛ mɔgɔ dɔw ka so a  mɛnna. Yala o fɛn suguw bɛ e fana ka so kɔnɔ wa? N’i ko ɔwɔ, ka Ala deli k’a sɔrɔ i ma o fɛn suguw bila i ɲɛkɔrɔ, o bɛ se ka kɛ kabako ye i bolo walima kojugu ye. A bɛ se ka kɛ yɛrɛ ko i nɔrɔlen bɛ o fɛn sugu dɔw la. Nka, mɔgɔ ka kan ka Ala bato cogo min na, ale de bɛ o fɔ. Bibulu b’a fɔ ko Ala t’a fɛ an k’a bato ni jaw ye. (Ekisode 20:4, 5; Zaburu 115:4-8; Esayi 42:8; 1 Yuhana 5:21) O la sa, i bɛ se k’a jira ko i y’a latigɛ ka bato lakika sira taama, ni fɛn o fɛn b’i bolo min ye bato nkalonma kɔnɔfɛn ye, n’i bɛ o fɛnw bɛɛ halaki ka u bɔ i bolo. O fɛnw “haramulen” bɛ Jehova fɛ cogo min na, a kɛ cogo bɛɛ la walisa u ka kɛ o cogo kelen na ten e yɛrɛ bolo.—Dutɛrɔnɔmɛ 27:15.

4. (a) An b’a dɔn cogo jumɛn na ko bɛnba suw batoli ye fu ye? (b) Mun na Jehova ye ci fɔ a ka mɔgɔw ye ko u man kan ka u sen don jinɛweleli cogoya si la?

⁴ Fɛn min fana bɛ kɛ ka caya diinɛ nkalonma caman na, o ye ka i bɛnba suw bato. Sani u tun ka Bibulu kalan ka tiɲɛ dɔn, a tun bɛ dɔw kɔnɔ ko mɔgɔ salenw bɛ ko kala ma yɔrɔ yebali dɔ la, ani ko u bɛ se ka ɲɛnamaw dɛmɛ walima ka kojugu kɛ u la. Laala, i tun bɛ deli ka i cɛsiri kosɛbɛ walisa ka i  bɛnba suw dusu mada. Nka i ko i y’a ye cogo min na nin gafe Tilayɔrɔba 6nan na, suw tɛ ko kala ma yɔrɔ si la. O la sa, nafa si t’a la k’a ɲini e ni u ka kuma ɲɔgɔn fɛ. Cikan o cikan minnu bɛ i ko u bɔra an diyanyemɔgɔ salen yɔrɔ, o cikanw bɛ bɔ tiɲɛ na jinɛw de yɔrɔ. O de kosɔn Jehova ye ci fɔ Israɛlkaw ye ko u man kan k’a ɲini ka kuma mɔgɔ salen fɛ, walima ka jinɛweleli cogoya wɛrɛ si kɛ.—Dutɛrɔnɔmɛ 18:10-12.

5. I bɛ se ka mun kɛ n’a y’a sɔrɔ i ka diinɛ na, Ala tun bɛ bato ni jaw ye walima ni bɛnba suw bɛ bato?

⁵ I tun bɛ diinɛ min na, ni o kɔnɔna na Ala tun bɛ bato ni jaw ye, walima ni bɛnba suw tun bɛ bato, i bɛ se ka mun kɛ? Bibulu tɛmɛsira minnu b’a jira an na o kow bɛ Ala bolo cogo min na, i ka olu kalan, ani ka taasi u kan. Jehova deli don o don, k’a jira a la ko i ŋaniya ye ka bato lakika sira taama. A ɲini a fɛ a k’i dɛmɛ walisa ale bɛ kow ye cogo min na, i ka kow ye o cogo kelen na.—Esayi 55:9.

6, 7. (a) Mɔgɔw ka fɔ la, mun kosɔn mɔgɔw bɛ Noyɛli seli kɛ? An san kɛmɛ fɔlɔ la, yala Yesu ka kalandenw tun bɛ o seli kɛ wa? (b) Yesu ka kalanden fɔlɔw ka waati la, mɔgɔ wolodon sanyɛlɛmaseli ni mun tun bɛ kɛ ɲɔgɔn fɛ?

⁶ Mɔgɔ bɛ bato min kɛ Ala ye, diinɛ nkalonma bɛ se ka o nɔgɔ seliw sababu fɛ, minnu bɛ kɛ yɔrɔ caman na. A misali dɔ ye Noyɛli ye. Mɔgɔw b’a fɔ ko Noyɛli ye Yesu Krisita wololi hakilijigin seli ye. Diinɛ minnu b’a fɔ k’u ye krecɛnw ye, a bɛ i ko olu bɛɛ bɛ o seli kɛ, Nka, fɛn fosi t’a jira ko san kɛmɛ fɔlɔ la, Yesu ka kalandenw tun bɛ o seli kɛ. Gafe min tɔgɔ ko Les origines sacrées de choses profondes (angl.), o y’a fɔ ko: “San kɛmɛ fila kɔnɔna na Yesu salen kɔfɛ, mɔgɔ si tun t’a dɔn Yesu wolola don kelen min na. Mɔgɔ minnu fana tun b’a fɛ ka o dɔn, olu tun man ca.”

⁷ Hali ni Yesu ka kalandenw tun ye Yesu wolodon jɔnjɔn dɔn, u tun tɛna o seli kɛ. Mun na? Gafe minnu ɲɛsinnen bɛ diɲɛ kuuru bɛɛ dɔnniya ko ma, olu dɔ la kelen, The World  Book Encyclopedia, o y’a fɔ ko Krecɛn fɔlɔw fɛ, “mɔgɔ wolodon sanyɛlɛmaseli kɛli tun ye josɔnnaw ka laada de ye.” Masakɛ fila de ka wolodon sanyɛlɛmaseli kuma fɔlen bɛ Bibulu kɔnɔ. Jehova batobagaw tun tɛ. (Jenɛse 40:20; Marka 6:21) Wolodon sanyɛlɛmaseliw fana tun bɛ kɛ josɔmaw ka batofɛnw ye. Misali la, Mɛkalo tile 24nan, Romɛkaw tun bɛ ala musoman dɔ ka wolodon sanyɛlɛmaseli kɛ min tun tɔgɔ ye ko Diyana. O dugusajɛ, u tun bɛ u ka tile-ala ka wolodon sanyɛlɛmaseli kɛ, n’o tun tɔgɔ ye ko Apolɔn. O la sa, wolodon sanyɛlɛmaseliw ni josɔn de bɛ taa ɲɔgɔn fɛ, nka a ni Krecɛnya tɛ taa ɲɔgɔn fɛ.

8. Jɛɲɔgɔnya min bɛ wolodon sanyɛlɛmaseli ni dannako kunntan cɛ, o ɲɛfɔ.

⁸ Kun wɛrɛ bɛ yen min y’a to san kɛmɛ fɔlɔ Krecɛnw ma Yesu wolodon sanyɛlɛmaseli kɛ. A ka c’a la ko u tun b’a dɔn ko jɛɲɔgɔnya bɛ wolodon sanyɛlɛmaseliw ni dannako kunntanw cɛ. Misali la, fɔlɔ la, Gɛrɛkiw ni Romɛka caman tun dalen b’a la ko mɔgɔ o mɔgɔ bɛ wolo dugukolo kan, o bɛ kɛ hakilimaa dɔ ɲɛ na min bɛ o den wololen lakana a ka diɲɛlatigɛ bɛɛ kɔnɔna na. Gafe min tɔgɔ ko Coutumes et usages des anniversaires (angl.), o bɛ kuma wolodon sanyɛlɛmaseli kɛli ni a laada kow kan, an b’a kalan o kɔnɔ ko: “Den wolola don min na, o bɛ bɛn batofɛn dɔ ka wolodon sanyɛlɛmaseli ma. O kosɔn den wolola hakilimaa min ɲɛ na, jɛɲɔgɔnya sugu dɔ bɛ o hakilimaa ni o batofɛn cɛ, jɛɲɔgɔnya sugu min cogo dɔnnen tɛ hadamadenw fɛ.” A jɛlen don ko seli o seli min bɛ jɛɲɔgɔnya don Yesu ni dannako kunntan cɛ, o seliw tɛ se ka diya Jehova ye. (Esayi 65:11, 12) Mun dun y’a to mɔgɔ caman bɛ Noyɛli seli kɛ?

9. Cogo jumɛn na Desanburukalo tile 25 sugandira i n’a fɔ don min na u bɛ Yesu ka bange don seli kɛ?

⁹ San kɛmɛ caman Yesu salen kɔfɛ, mɔgɔw y’a daminɛ k’a wolodon sanyɛlɛmaseli kɛ Desanburukalo tile 25.  Nka, Yesu ma wolo o don na, katuguni a jɛlen don ko Yesu wolola Ɔkutɔburukalo de la. * Nka, mun dun y’a to u ye Desanburukalo tile 25 sugandi k’a kɛ a wolodon ye? Gafe min tɔgɔ ko The New Encyclopædia Britannica y’a jira ko kɔfɛ, mɔgɔ minnu y’a fɔ ko u ye Krecɛnw ye, a ka c’a la olu tun b’a fɛ Yesu wolodon ka bɛn Romɛ josɔnnaw ka seli ma, n’o tun ye tile wolodon seli ye, se-tɛ-sɔrɔ tile min kan. Nɛnɛwaati la, tuma min na a bɛ i ko tile barika man bon, josɔnnaw tun bɛ ɲɛnajɛw kɛ walisa tile min bɛ funteni ni yeelen bɔ, o ka segin ka na ka bɔ a ka yɔrɔ jan taamaw la. Desanburukalo tile 25 jatera ka kɛ don ye min na tile tun y’a daminɛ ka segin ka na. Walisa ka josɔnnaw bila u ka tuubi, diinɛ ɲɛmɔgɔw ye o seli ta k’a kɛ u ka seli ye, k’a ɲini ka o seli kɛ i n’a fɔ ni o tun ye “Krecɛn” seli dɔ ye. *

10. Fɔlɔ la, mun na mɔgɔ dɔw tun tɛ Noyɛli seli kɛ?

¹⁰ A dɔnnen tun don a mɛnna ko Noyɛli bɛ bɔ josɔnnaw de yɔrɔ. Ikomi Noyɛli seli tɛ bɔ Bibulu kɔnɔ, mɔgɔ minnu tun bɛ Angiletɛri jamana na ani Ameriki jamana dɔw la minnu tun maralen bɛ Angiletɛri fɛ, san kɛmɛ 17nan na, a tun dagalen tɛ olu ka Noyɛli seli kɛ. Ni mɔgɔ o mɔgɔ tun tora so Noyɛli don na, k’a ma taa baarakɛyɔrɔ la, o tigi tun bɛ ɲangi.  Nka, a ma mɛn o kɔfɛ, laada kɔrɔw seginna ka na, ani laada kura dɔw nana fara laada kɔrɔw kan. Noyɛli kɛra seliba ye tuguni, wa seliba don halibi jamana caman na. Ikomi Noyɛli ye diinɛ nkalonma seli ye, mɔgɔ minnu b’a fɛ ka u kodiya Ala ye, olu tɛ Noyɛli seli kɛ. U tɛ seli wɛrɛw kɛ fana minnu jujɔn ye josɔnnaw ka ko ye. *

11. Mun na mɔgɔ dɔw bɛ seliw kɛ? Nka an haminanko fɔlɔ ka kan ka kɛ mun de ye?

¹¹ Dɔw sɔnna a ma k’o seliw, i n’a fɔ Noyɛli, k’olu bɛ bɔ josɔnnaw de fɛ, nka olu bolo, o seliw kɛli tɛ kojugu ye. U b’a fɔ u yɛrɛ ye ko mɔgɔ caman tɛ miiri bato nkalonma ko la tuma min na u bɛ ka o seliw kɛ. U b’a fɔ fana ko o seliw b’a to denbayaw bɛ gɛrɛ ɲɔgɔn na. Yala e fana bɛ miiri o cogo de la wa? N’i ko ɔwɔ, a ka c’a la ko i ka denbaya kanuya de b’a to a bɛ se ka gɛlɛya i bolo k’a latigɛ ka bato lakika sirataama, nka diinɛ nkalonma kanuya tɛ. I ka da a la ko Jehova min ye denbaya ju sigibaga ye, a b’a fɛ bɛn ka kɛ e ni i somɔgɔw cɛ. (Efesekaw 3:14, 15) Nka, i bɛ se ka e ni i somɔgɔw cɛjuru kologɛlɛya cogo wɛrɛw fɛ Ala bɛ sɔn minnu na. Ka ɲɛsin ko ma min ka kan ka kɛ an haminako fɔlɔ ye, ciden Paul y’a sɛbɛn ko: “A’ ye Matigi diyaɲekow faranfasi.”—Efesekaw 5:10.

12. Kun min na an man kan ka tugu laadaw kɔ ani ka seliw kɛ minnu bɔyɔrɔ minnu dagalen tɛ, misali di o kan.

¹²¹² I bɛ se k’a fɔ ko bi seliw kɛcogo ni fɔlɔ seliw kɛcogo tɛ ɲɔgɔn ɲɛ sira la. Yala nafa bɛ o seliw bɔyɔrɔ la tigitigi wa? Ɔwɔ! An ka misali dɔ ta: A ka kɛ ko i ye bɔnbɔn dɔ ye dingɛ nɔgɔlen kɔnɔ. Yala i bɛna o bɔnbɔn ta, k’o dun wa? Abada! Bawo i b’a dɔn k’o bɔnbɔn nɔgɔlen don. I ko o bɔnbɔn, seli dɔw bɛ se ka bɔ fɛn dumanw fɛ, nka u bɔra yɔrɔ min na, o nɔgɔlen don. Walisa k’a latigɛ ka bato lakika sirataama, fo  an ka kira Esayi hakilinata ɲɔgɔn sɔrɔ, ale min y’a fɔ batobaga lakikaw ye ko: “Aw kana maga fɛn nɔgɔlen si la.”—Esayi 52:11.

13. N’i tɛ i sen don seliw la, o bɛ se ka gɛlɛya jumɛnw lase i ma?

¹³ N’i y’a latigɛ ko i tɛna seliw kɛ, o bɛ se ka gɛlɛya dɔw lase i ma. Misali la, i baarakɛɲɔgɔnw bɛ se ka u yɛrɛ ɲininka ko mun na i tɛ fara u kan selikow la. I bɛna mun kɛ ni selimafɛn dira i ma Noyɛli la? Yala ka sɔn o la, o bɛna kɛ kojugu ye wa? I bɛna mun kɛ n’a y’a sɔrɔ e n’i furuɲɔgɔn ka dannakow tɛ kelen ye? I bɛ se ka mun kɛ walisa k’a dɔn tigitigi ko a tɛ i denw kɔnɔ ko fɛn dɔ bɛ u jɛ bawo i tɛ seliw kɛ?

14, 15. Ni mɔgɔ dɔ ye i selimafo, walima ni mɔgɔ dɔ b’a fɛ ka selimafɛn di i ma, i bɛ se ka mun kɛ?

¹⁴ Walisa k’a dɔn i ka kan ka min kɛ ko kelen-kelen bɛɛ la, fo i ka se ka kow jateminɛ ka ɲɛ. Seliw sen fɛ, ni mɔgɔ dɔ y’i selimafo, i bɛ se k’a fɔ dɔrɔn ko a ni ce. Nka, a ka kɛ sisan ko i bɛ mɔgɔ dɔ ye tuma bɛɛ, walima ko e ni dɔ bɛ baara kɛ ɲɔgɔn fɛ. O ko sugu la, i bɛ se ka fɛn wɛrɛ fɔ ka fara a kan. A mana kɛ ko o ko ye, i ka mɔgɔw gasi sigi. Bibulu bɛ nin laadilikan di ko: “Aw ka kuma ka kɛ ni nɛɛma ye tuma bɛɛ, kɔgɔ ka kɛ a la, walisa aw ka se ka mɔgɔw bɛɛ jaabi cogo ɲuman dɔn.” (Kolosekaw 4:6) I k’i cogo dɔn walisa i kana bonyabaliya jira mɔgɔw fan fɛ. I ka mɔgɔw gasi sigi n’i bɛ ka i hakililata jira u la seliw ko kan. A fɔ u ye k’a jɛya ko i ma ban u ka nilifɛn na walima ka ban denbaya ka lajɛ ma, nka i bɛ o kow fɛ tuma wɛrɛ.

¹⁵ Nka, ni mɔgɔ dɔ b’a fɛ ka selimafɛn di i ma, i bɛna mun kɛ? O bɛ bɔ ko n’a kɛcogoyaw la. Selimafɛn dibaga bɛ se k’a fɔ ko: “Ne b’a dɔn ko i tɛ nin seli kɛ. O bɛɛ n’a ta, ne b’a fɛ ka nin di i ma.” I bɛ se ka sɔn o nilifɛn na laala, bawo o tɛ i n’a fɔ i ye i sen don seli la. A jɛlen don ko ni selimafɛn dibaga tɛ i ka dannakow dɔn, i bɛ se k’a fɔ a ye ko i tɛ nin seli kɛ. O bɛn’a to i k’a ɲɛfɔ a ye, kun min na i bɛ sɔn a ka nilifɛn na,  ani kun min na e tɛ fɛn di a ma o don na. Dɔ bɛ se ka nilifɛn di i ma ni ŋaniya kɛrɛnkɛrɛnnen ye walisa i k’a jira ko i cɛsirilen tɛ i ka dannakow la. A bɛ se k’a kɛ k’a lajɛ n’i bɛ sɔn ka ko kɛ min tɛ bɛn i ka diinɛ na nilifɛn dɔrɔn kama. N’i banna o la, o ye hakilitigiya ye.

16. Cogo jumɛn na i bɛ se ka kɛ mɔgɔ ye min bɛ tɔw gasi sigi selikow la?

¹⁶ I bɛ se ka mun kɛ ni e ni i ka denbaya kɔnɔmɔgɔw ka dannakow tɛ kelen ye? O ko fana na, i ka u gasi sigi. N’u bɛ ka u ka laadaw walima u ka seli dɔ kɛ i y’a sugandi k’i tɛ min kɛ, i man kan k’o kɛ mankan ye. U bonya u ka hakililata la, i ko e yɛrɛ b’a fɛ cogo min na u ka i bonya i ta la. (Matiyu 7:12) I k’i yɛrɛ tanga kɛwale sugu bɛɛ ma minnu bɛ se ka i kɛ selikɛla dɔ ye. Nka, i ka kɛ mɔgɔ ye min tɛ a ka ko dama tɛmɛ kow la, minnu ni seli yɛrɛ-yɛrɛ tɛ ɲɔgɔn ɲɛ sira la la. O la sa, i ka kan ka kow kɛ tuma bɛɛ cogo la, min b’a to i dusukun tɛ i jalaki.—1 Timote 1:18, 19.

17. I bɛ se ka mun kɛ walisa a kana kɛ i denw kɔnɔ ko fɛn dɔ bɛ u jɛ bawo u ɲɛ bɛ mɔgɔw la ka seliw kɛ?

¹⁷ I bɛ se ka mun kɛ walisa a kana kɛ i denw kɔnɔ ko fɛn dɔ bɛ u jɛ bawo i tɛ seliw kɛ minnu bɛnnen tɛ Bibulu kɔnɔ? I ye ko minnu latigɛ ka kɛ u ye san kɔnɔ, u ka wasa bɛ bɔ o la. Bangebaga dɔw bɛ waati dɔw boloda minnu na u bɛ fɛnw ni u denw na. I bɛ se ka fɛn min di i denw ma min ka fisa n’a tɔw bɛɛ ye, o ye k’i ka waati ta u kama, ani k’i mago don u la ni kanuya ye.

18. Ka taa Krecɛn lajɛw la, o bɛ se ka i dɛmɛ cogo jumɛn na i k’a latigɛ ka diinɛ lakika sira taama?

¹⁸ Walisa i ko ka diya Ala ye, fo i ka ban bato nkalonma la, k’a latigɛ ka diinɛ lakika sira taama. Mun ni mun sen bɛ o la? Bibulu b’a fɔ ko: “An ka an janto ɲɔgɔn na walisa ka ɲɔgɔn  jija kanuya ni kɛwale ɲumanw kɛli la. An kana ɲɔgɔn lajɛli dabila i ko dɔw b’a kɛ cogo min na, nka an ka ɲɔgɔn laadi, janko aw b’a ye ko Matigi ka don surunyara.” (Heburuw 10:24, 25) Krecɛn lajɛw bɛ cogo di i ma i ka Ala bato ni nisɔndiya ye ani cogo la a bɛ sɔn min na. (Zaburu 22:23; 122:1) O lajɛw b’a to Krecɛn kantigiw “ka ɲɔgɔn jija dannaya la.”—Romɛkaw 1:12.

19. I ye min kalan Bibulu kɔnɔ, mun na nafa b’a la i k’o fɔ i dafɛmɔgɔw ye?

¹⁹ Cogo wɛrɛ min fɛ i bɛ se k’a jira k’i y’a latigɛ ka bato lakika sira taama, o ye k’a fɔ i dafɛmɔgɔw ye i ye min kalan Bibulu kɔnɔ, Jehova Seerew sababu fɛ. Tiɲɛ na, mɔgɔ caman bɛ “ŋunan ka kasi” kojuguw kosɔn minnu bɛ kɛ diɲɛ kɔnɔ bi. (Ezekiɛl 9:4) Laala, e yɛrɛ bɛ mɔgɔ dɔw dɔn minnu bɛ ŋunan ka kasi. Jigiya min bɛ i la siniko la, n’o sinsinnen bɛ Bibulu kan, o fɔ u ye. Ni i ni Krecɛn lakikaw bɛ ɲɔgɔn sira bɔ ani n’i bɛ to ka kuma Bibulu ka tiɲɛ dakabanaw kan, i bɛ k’o min kalan, i bɛna a ye ko bato nkalonma ka laadalako minnu b’i dusukun na, o bɛ negebɔ i la dɔɔnin-dɔɔnin. I ka da a la ko, n’i y’a latigɛ ka bato lakika sirataama, i bɛna nisɔndiya kosɛbɛ, wa i bɛna dugawu caman sɔrɔ.—Malaki 3:10.