1, 2. Yika watamba kulihula nyi hiwatuhuka mu uwayilo wa mahuza, nawa mumu liaka yena unanyongo ngwe chili chilemu?

 ACHINYONGA kama nyi wanyingika ngwo muze nwakukwachila meya kapihisamo. Ngwo umwe mutu wasamo ulembe. Yika mulinga? Chochene, muhasa kufupa chikashi cheka. Alioze, chipwe mufupa chikashi cheka, ndo ulihule ngwe: ‘Shina nanwanga waze meya a ulembe nyi?’

² Chilweza chino chinalite ni uwayilo wa mahuza. Mbimbiliya yakulongesa ngwo uwayilo wacho unapiha ni malongeso ni yitanga ya luchisa. (2 A-Korindu 6:17) Kashika chili chilemu yena kutuhuka mu ‘Babilonya Yinene,’ ye yizavu yeswe ya uwayilo wa mahuza a hano hashi. (Usolwelo 18:2, 4) Shina yena hiwatuhukamo? Nyi hiwachilinga, unatela uchichimieko. Alioze kutuhuka chacho chinalumbunuka yuma yinji hi kulihandununa hanji kwecha kuya mu uwayilo wa mahuza wika ko. Nyi hiwatuhukamo, watamba kulihula ngwenyi: ‘Shina yami nguchili ni jimwe ndako ja uwayilo wa mahuza?’ Tala yimwe yilweza.

3. (a) Yika Mbimbiliya yinambe ha uwayilo wa tuponya, nawa mumu liaka chili chikalu kuli atu amwe kutayiza nyonga lia Zambi? (b) Yika watamba kulinga nyi uli ni yimwe yuma ya uwayilo wa mahuza?

³ Atu akwo kakwete tuponya hanji mahamba mu mazuwo jo. Yena ukwete yuma yacho? Nyi uli nayo, hanji muhasa kunyonga ngwe kuuchi kuhasa kuwayila Zambi nyi kushi ukwaso wa yuma yacho. Yena hanji muhasa kukakaminya yuma yacho. Alioze Zambi mwe unatulweze chize chatamba kumuwayila, nawa Mbimbiliya yinatulongesa ngwo iye kazangile hanga tuwayile tuponya. (Tanga Kutuhuka 20:4, 5; Samu 115:4-8; Izaia 42:8; 1 Yoano 5:21) Kashika, muhasa kupwa mu uwayilo wamwenemwene nyi wambila yuma yeswe ya uwayilo wa mahuza yize ulinayo. Sako tachi hanga unyonge yuma yacho ngwe chize Yehova akuyinyonga—ngwe yuma ya “chizelwokeso.”—Shimbi Yamuchiali 27:15.

4. (a) Kuchi tunanyingika ngwetu uwayilo wa tulamba kuushi ni ulemu? (b) Mumu liaka Yehova akanjishile atu jenyi ahone kulinga yuma ya wanga?

⁴ Mu uwayilo unji wa mahuza nawa kakuwayilamo tulamba.  Atu akwo muze te kanda achililongesa Mbimbiliya te kakutayiza ngwo afu katwama mu chimwe chihela nawa ngwo ayo mahasa kukwasa hanji kulinga upi kuli atu waze ali ni mwono. Hanji ni yena te wakusa tachi jinji hanga ukwase tulamba twe waze hanafu. Alioze ngwe chize twalilongesanga mu Kapitulu 6 wa mukanda uno, afu kanyingikine nichimwe. Kashika, kweseka kuhanjika no kuchishi ni ulemu niumwe. Lusango mweswawo muwivwa ngwe kanakatuka kuli usoko we yoze hanafu kanakatuka kuli andemoniu. Kashika, Yehova wakanjishile A-Izalele ahone kweseka kuhanjika ni afu hanji kulinga yuma yeswayo ya wanga.—Tanga Shimbi Yamuchiali 18:10-12.

5. Yika watamba kulinga nyi mu uwayilo we te nwakuwayila tuponya hanji tulamba?

⁵ Nyi te wakuwayila tuponya hanji tulamba, yika watamba kulinga? Tanga versu ja Mbimbiliya jize jinasolola chize Zambi akunyonga ha yuma yacho ni kupukuna ha versu jacho. Lemba kuli Yehova matangwa eswe hanga upwe ni nyonga lia kupwa mu uwayilo wamwenemwene, nawa mwite akukwase upwe ni manyonga ngwe a iye.—Izaia 55:9.

6, 7. (a) Yika atu akulingila Natale, nawa shina akwa-Kristu atangu te kuyilinga? (b) Aya apwile ni kulinga yiwanyino ya usemuko ha matangwa ja tumbaji twa Yesu atangu?

⁶ Uwayilo wa amwe atu muuhasa kupihia ni uwayilo wa mahuza ha mukunda wa yiwanyino ya matangwa akunanga. Tala chilweza cha Natale. Atu kakunyonga ngwo chiwanyino cha Natale chapwa tangwa lia kusemuka cha Yesu Kristu, kashika atu anji waze akwamba ngwo kali akwa-Kristu akulinga chiwanyino chacho. Alioze, kukushi ushindakenyo niumwe uze unasolola ngwo tumbaji twa Yesu atangu te kakulinga chiwanyino chacho. Mukanda umwe unambe ngwo: “Ha sekulu jaali, kukatuka hakusemuka cha Yesu, niumwe te wanyingika tangwa lize asemukine wakuhi, nawa atu akehe te akuzanga kunyingika pundu tangwa lize iye asemukine.”

 ⁷ Chipwe ngwe tumbaji twa Yesu te kanyingika tangwa lize iye asemukine, ayo nihindu te kechi kulinga chiwanyino ha tangwa liacho. Mumu liaka? Kulita ni mukanda umwe, akwa-Kristu atangu te “kanyingika ngwo kulinga chiwanyino cha tangwa lia kusemuka cha mutu chili mianda ya waze te keshi kufuliela Zambi.” (Enciclopédia World Book) Yiwanyino ya usemuko yize yili mu Mbimbiliya kayilingile kuli mianangana aali waze te keshi kuwayila Yehova. (Uputukilo 40:20; Marku 6:21) Yiwanyino ya usemuko nawa te kakuyilinga hanga ahalise tuzambi a mahuza. Chakutalilaho, ha tangwa lia 24 lia Maio, A-Roma te kakulinga chiwanyino hanga ahalise kusemuka cha zambi yo Diana. Tangwa lize te liakusulaho, ayo te kakulinga nawa chiwanyino cha zambi yo wa tangwa, Apolo. Kashika, yiwanyino yacho te kakuyilinga kuli waze te keshi kufuliela Zambi, hi kuli akwa-Kristu ko.

8. Lumbununa kulita chize chili ha yiwanyino ya kusemuka ni yuma ya yipupu.

⁸ Kuli nawa chitela chikwo chize chalingishile akwa-Kristu atangu ahone kulinga chiwanyino cha kusemuka cha Yesu. Tumbaji twenyi nawa te kanyingika ngwo yiwanyino ya usemuko yalita ni yuma ya yipupu. Chakutalilaho, A-Ngregu ni A-Roma anji te kakufuliela ngwo mutu ha kusemuka chenyi kakwiza ni yimwe spiritu, nawa ngwo spiritu yacho yakufunga mwono wenyi mashimbu eswe. Mukanda umwe unambe ngwo, “spiritu yino ya yipupu te yalita ni zambi yoze te wakusemuka ha tangwa limuwika ni mutu.” (The Lore of Brithday) Yehova keshi kuzanga yiwanyino ya yipupu yize akulinga mu jina lia Yesu. (Izaia 65:11, 12) Kuchi chapwile mba atu anji aputuke kulinga chiwanyino cha Natale?

9. Kuchi tangwa lia 25 lia Dezembro aputukile kuliwayila ngwe tangwa lia kusemuka cha Yesu?

⁹ Atu kaputukile kulinga chiwanyino cha kusemuka cha Yesu ha tangwa lia 25 lia Dezembro muze te hikwapalika kama ja miaka kukatuka muze iye apwile hano hashi. Alioze  lino hi tangwa lize Yesu asemukine ko, kota iye kasemukine ha kakweji wa Outubro. a Mba mumu liaka asakwile tangwa lia 25 lia Dezembro? Amwe waze te akulivuluka ngwo akwa-Kristu e “azangile ngwo tangwa liacho lilite ni tangwa lia chiwanyino cha ‘kusemuka cha tangwa chize A-Roma te akulinga.’” (The New Encyclopædia Britannica) Ha kangonde wa lushiho, muze te tangwa kulishi kufwambuka chikolo, A-Roma jacho te kakulinga yiwanyino hanga tangwa lifwambuke kupwe mwalwa unji. Te kakunyonga ngwo tangwa lia 25 lia Dezembro lie te tangwa liakuputuka kufwambuka kanawa. Tetekeli a uwayilo yatayiza chiwanyino chacho ni kuchipwisa ngwe cha “akwa-Kristu” hanga alumune atu waze te keshi kufuliela Zambi. b

10. Mumu liaka, ha mashimbu akunyima, atu akwo te keshi kulinga chiwanyino cha Natale?

¹⁰ Atu te hananyingika kulu ngwo Natale kayitombele wika kuli atu waze te keshi kufuliela Zambi. Natale kayikanjishile mu Inglaterra ni mu yifuchi yimwe ya Ámerica ha sekulu 17, mumu hi ya mu Mbimbiliya ko. Eswe waze te akunanga ku mazuwo ha tangwa lia milimo ha mukunda wa Natale te kakwafuchisa lijimu. Hakupalika cha miaka, mianda yikulu ya Natale yiyihiluka, nawa yawezelaho mianda yikwo yaha. Natale yayitenga tangwa lilemu lia kunanga, kashika akuyilinga mu yifuchi yinji. Atu waze anazange kuvwisa Zambi kuwaha keshi kulinga Natale mumu yaputukilile mu uwayilo wa  mahuza, nawa keshi kuhalisa matangwa eka akunanga mumu kaatombele kuli atu waze te keshi kufuliela Zambi. c

11. Mumu liaka amwe atu akulinga yiwanyino ha matangwa akunanga, alioze yika twatamba kulinga?

¹¹ Amwe kakutayiza ngwo matanga akunanga ngwe Natale kaatombele kuli atu waze te keshi kuwayila Zambi, alioze nihindu kakunyonga ngwo hi chipiko kwaananga. Chikwo nawa, atu anji hakulinga yiwanyino yacho, keshi kunyonga ngwo yakatukile ku uwayilo wa mahuza. Nawa ngwo yiwanyino yacho yakukwasa asoko hanga apwe hamuwika. Ni yena che wakunyonga? Nyi chocho, kota ha zango lize uli nalio hali asoko je, hi zango lia uwayilo wa mahuza ko, lie mulikukwika uhone kupwa mu uwayilo wamwenemwene. Nyingika ngwe Yehova, yoze walingile usoko, kanazange hanga yena upwe ni usepa upema kuli asoko je. (A-Efwesu 3:14, 15) Alioze muhasa kukolesa usepa wacho hakulinga yize Zambi anazange. Hakutwala ku yuma yize twatamba kulinga, postolo Paulu yasoneka ngwenyi: “Esekenu kulilongesa chize chinapemena kuli Mwene.”—A-Efwesu 5:10.

12. Lumbununa yize twatamba kwehukila mianda ni yiwanyino yize yili ni uputukilo wa luchisa.

¹² Hanji yena munyonga ngwe yiwanyino ya matangwa akunanga ya ku mashimbu akunyima te yalisa ni yize akulinga musono. Shina chili chilemu kunyingika uputukilo wa matangwa akunanga nyi? Ewa! Tala chimwe chilweza: Nyi yena wamona yimwe sambapitu ha yiswaswa. Kutala muhasa kuyanda uyishise? Ka! Mumu sambapitu yacho yili ha yiswaswa. Chizechene ngwe sambapitu, ni matangwa akunanga mahasa kusoloka ngwe apema, alioze uputukilo wo uli wa luchisa. Nyi mutufupa kupwa mu uwayilo wamwenemwene, twatamba kunyonga ngwe profeta Izaia, yoze walwekele akwa-kuwayila  amwenemwene ngwenyi: “Kanda nukwata ku chuma cha luchisa.”—Izaia 52:11.

13. Kapinda muka mahasa kusoloka nyi walituna yiwanyino ya matangwa akunanga?

¹³ Mukuhasa kusoloka umwe kapinda nyi walituna yiwanyino ya matangwa akunanga ngwe Natale. Chakutalilaho, masepa je a kumulimo mahasa kukuhula yize wakuhonena kulinga yimwe yiwanyino ya ku mulimo. Kuchi mulinga ni makwaha chawana cha Natale? Chili chipi kuchitambula nyi? Yika mulinga nyi uwayilo wa yoze walimbata nenyi walisa ni wa yena? Kuchi muhasa kukwasa ana je evwe ngwo kahonene yuma yipema mumu keshi kulinga yiwanyino ya matangwa akunanga?

14, 15. Kuchi mulinga nyi mutu makumeneka ha tangwa lia kunanga, chipwe mafupa kukwaha chawana?

¹⁴ Watamba kunyonga kanawa hakukumbulula mutu ni mutu. Nyi mutu makumeneka wika ha tangwa lia kunanga, ena musakwile wika. Alioze nyi mwenyembo we chipwe yoze wakukalakala nenyi mwe makumeneka chocho, hanji muhasa kumukwasa chikehe. Ha mashimbu eswe, pwako ni vumbi. Mbimbiliya yinambe ngwo: “Liji lienu likapwe matangwa eswe ni vumbi, lia kulungiwa ni mungwa, hanga nukanyingike chize chanutamba kukumbulula kuli mutu ni mutu.” (A-Kolosu 4:6) Pwako ni kusa akwenu vumbi. Kashika pwako ni kulumbununa ufulielo we ni mana eswe. Lumbununa pundu ngwe kuhana chuma kuli mutu hanji kuya ha yiwanyino hi chipi ko, alioze munguhasa kuyilinga ha mashimbu eka.

¹⁵ Kuchi muulinga nyi umwe mutu mafupa kukwaha chawana? Chitangu nyonga yize anafupila kukwahacho. Mutu yoze makwaha chawana mahasa kwamba ngwenyi: “Ngunanyingika ngwami ena kushi kulinga chiwanyino cha tangwa lia kunanga. Alioze, ngunafupu kukwaha wika chawana.” Hanji muhasa kunyonga ngwe kutayiza chawana ha shimbu liacho hi kulinga yitanga ya tangwa lia kunanga ko. Alioze, nyi mutu yoze makwahacho kanyingikine ufulielo we, muhasa  kumulweza ngwe ena kushi kulinga yitanga ya tangwa lia kunanga. Achi muchimukwasa anyingike yize watayijila chawana akwaha, chipwe tuhu kuwamuhele nichimwe ha shimbu liacho. Chikwo nawa, muhasa kulituna chawana chacho nyi mutu yoze unakwehecho kanakweseka hanga amone nyi ufulielo we uli wamwenemwene.

16. Kuchi muhasa kusolola vumbi ha yuma ya kutwala ku matanga akunanga?

¹⁶ Yika mulinga nyi asoko je uwayilo wo weka? Watamba nawa kusolola vumbi. Kanda ulimika no ha mukunda wa ndako jo hanji yiwanyino yize ayo malinga. Alioze, lemesa manyonga jo ngwe chizechene muzanga ayo alemese manyonga je. (Tanga Mateu 7:12.) Ehuka yitanga yeswe yize muyihasa kusolola ngwo unalinjisa mu yuma ya tangwa lia kunanga. Chipwe chocho, kanda ukalisa mbunge hakutwala ku yuma yize kuyakundamine chinji ku chiwanyino. Kashika, watamba kulinga yuma yize muyikuhichika ni mbunge yipema.—Tanga 1 Timoteu 1:18, 19.

17. Kuchi muhasa kukwasa ana je evwe ngwo kahonene yuma yipema mumu lia kumona akwo malinga yiwanyino ya matangwa akunanga?

¹⁷ Kuchi muhasa kukwasa ana je evwe ngwo kahonene yuma yipema mumu keshi kulinga yiwanyino yize anakanjisa mu Mbimbiliya? Yuma yize wakwaalingila ha mashimbu akwo, ye muyaakwasa. Yisemi amwe kakupwa ni shimbu ya kuhana yawana kuli ana jo. Chawana chilemu chize muhasa kuhana kuli ana je chili kupwa no mashimbu anji ni kwaasolwela zango.

18. Kuchi kukunguluka ni akwa-Kristu muchikukwasa upwe mu uwayilo wamwenemwene?

¹⁸ Watamba kwehuka uwayilo wa mahuza ni kupwa mu uwayilo wamwenemwene mba uvwise Zambi kuwaha. Yika chino chinalumbunuka? Mbimbiliya yinambe ngwo: “Tulitalenu umwe ni mukwo ni kulikasumuna ku zango ni yitanga  yipema. Kanda twehuka kulikungulula hamuwika, ngwe ndako ya amwe, alioze nukalishinjile, ni kuhiana chikolo shimbu munumona lie tangwa linakundama.” (A-Hepreu 10:24, 25) Chili chipema kupwa ku kukunguluka cha akwa-Kristu hanga uwayile Zambi nikulita ni chize iye azanga. (Samu 22:22; 122:1) Ha kukunguluka chacho ‘twakulitakamisa’ ni mandumbu jetu a ufulielo.—A-Roma 1:12.

19. Mumu liaka chili chilemu kwambujola kuli akwenu yuma yize unalilongesa mu Mbimbiliya?

¹⁹ Chuma chikwo chize muhasa kulinga mba upwe mu uwayilo wamwenemwene chili kwambujola kuli akwenu yize anakulongesa mu Mbimbiliya kuli Yela ja Yehova. Atu anji kanatu “mikuma ni kulishimwoka” ha mukunda wa ungulungulu uze unasoloka musono hano hashi. (Ezekiele 9:4) Hanji unanyingika amwe atu waze akwivwa chocho. Chili chipema kuhanjika no hanga waalweze kutalatala chize chili mu Mbimbiliya. Muze mulikungulula ni akwa-Kristu amwenemwene ni kwambujola kuli akwenu yuma yipema yize unalilongesa mu Mbimbiliya, mumona ngwe mianda ya uwayilo wa mahuza yize hanji uchili nayo mu mbunge, yinayi ni kuhwa hakehe-hakehe. Nyingika ngwe muwahilila chinji nawa muupwa ni yiwape yinji nyi wapwa mu uwayilo wamwenemwene.—Malakia 3:10.