1, 2. Epuriro riṋe ndi mo sokuripura tji wa zu nokupita mongamburiro yoposyo, nu ongwaye tji mo munu kutja epuriro ndi enanḓengu?

NGATU tje wa tjiwa kutja pe nomundu worive ngwa twamo owanga mondjombo yeṋu yomeva monyondwi nu ouveruke wovandu avehe u ri moumba. Ove mo tjiti vi? Nokuhinamakeyakeyero, mape ya o toora omikambo okupaha omeva yarwe omakohoke. Posi yokutja tji wa zu nokutjita nao mape ya o ripura kutja: ‘Hapo hi nwine owanga mbo?’

² Matu yenene okuripura epuriro tjingero ohunga nozongamburiro zoposyo. Ombeibela i tja ongamburiro yoposyo ya zunḓiwa i omahongero notuzo twoposyo. (2 Ovakorinte 6:17) Mena ranao, otje ri ohepero kove okupita mu “Babilon otjinene,” tji tji ri ouhonapare wozongamburiro zoposyo mouye auhe. (Omavandururiro 18:2, 4) Ove wa tjita nao? Tji pe ri nao, okutja wa tjita otjiṋa otjiwa tjinene. Nungwari okupoka kongamburiro yoposyo poo okuriisako otjokaṋepo kaku ya yenena. Okuza nokupita, ripura omuini kutja: ‘Ngunda mbi noviṋa mbi tjama nongamburiro yoposyo?’ Tara kovihorera tjiva.

3. (a) Ombeibela i tja vi ohunga nomaungurisiro woviserekarerwa, nongwaye tji mape ya arire ouzeu ku tjiva okuyakura oumune waMukuru? (b) Ove mo sokutjitavi tji u noviṋa ngamwa avihe mbi notjiṋa nomerikotameno woposyo?

³ Ovandu tjiva oure wozombura ozengi ve ungurisa oviserekarerwa  momerikotameno nokutwa mozondjuwo zawo. Ove u ungurisa oviṋa otja imbyo po? Tji pe ri nao, ove mape ya u ripura kutja ouposyo poo nokuhina oviṋa mbyo komoo sora okukumba ku Mukuru. Nove ngahino oviṋa mbi we vi suvera tjinene. Nungwari Mukuru ongwa twapo omuano mbu ma sokurikotamenwa, nOmbeibela i honga kutja eye ka vanga kutja tu ungurise oviserekarerwa momerikotameno wetu. (Eksodus 20:4, 5; Epsalme 115:4-8; Jesaja 42:8; 1 Johanes 5:21) Okutja ove raisa ongurameno mongamburiro youatjiri mokuimbirahi oviṋa ngamwa avihe mbi u navyo nu mbi notjiṋa nomerikotameno woposyo. Vara oviṋa mbi otjoviṋa ‘oviyaukise’ tjimuna Jehova tje vi vara.—Deuteronomium 27:15.

4. (a) Matu tjiwa vi kutja okurikotamena kovaṱi omungandjo? (b) Ongwaye Jehova tja tjaera otjiwaṋa tje kutja atji kara norupa momiano ngamwa avihe vyoundjai?

⁴ Okuyambera kovaṱi itjimwe tjoviṋa mbi ungurisiwa mozongamburiro zoposyo. Ovandu ovengi ngunda ave hiya tjiwa Ombeibela nawa, owo aave kambura kutja ovaṱi ve nomuinyo nu ve yenena okuvatera ovanamuinyo poo ve ve etera ovihuha. Ngahino ove oo tjiti ozongondjero zokurangera nokuyambera kovaṱi ovakuru voye. Nungwari otja tji we rihonga mEkondwa 6  rembo ndi, ovaṱi kave tjiwa otjiṋa nu kave nomuinyo. Okutja ongondjero ngamwa aihe yokuhakaena nawo omungandjo. Ngamwa ombatero ndji munika aayo i za kovaṱi, oyo tjiri i za kozondemone. Nu Jehova opa zire okutjaera Ovaisrael kutja ave ha roro okuhungira ku novaṱi poo okukara norupa momiano ngamwa avihe vyoundjai.—Deuteronomium 18:10-12.

5. Ndoovazu omaungurisiro woviserekarerwa poo okukapura ovaṱi vya ri omiano vyoye vyomerikotameno, ove mo yenene okutjita vi?

⁵ Nu ndoovazu omaungurisiro woviserekarerwa poo okukapura ovaṱi vya ri omiano vyoye vyomerikotameno, ove mo yenene okutjita vi? Lesa Ombeibela nu u ripure oukoto ohunga nomatjangwa ngu maye raisa oumune waMukuru ohunga noviṋa mbi. Kumba ku Jehova eyuva arihe ohunga nonḓero yoye yokuvanga okuṱakama mongamburiro youatjiri, nu mu ningira me ku vatere kutja u kare noumune tjimuna imbwi owe.—Jesaja 55:9.

6, 7. (a) Okrismesa ku za eyuva rokuzemburuka ye, nu ovakongorere vaJesus veserewondo etenga aave zemburuka Okrismesa? (b) Indu ovahongewa vaJesus tji va ri kombanda yehi, ovandu omanyando wongwatero aave ye waneke na tjike?

⁶ Omerikotameno woye mape ya aye zunḓiwa i omayuva womasuviro nge ungurisiwa mongamburiro yoposyo. Otjotjihorera, ngatu tare kOkrismesa. Okrismesa ku za omazemburukiro wongwatero yaJesus Kristus, nu ape ozokereka azehe nḓe ri tja Ozovakriste ze zemburuka eyuva ndi. Posi yokutja, kape notjiraisiro nandarire tjimwe tjokutja ovahongewa vaJesus veserewondo etenga aave zemburuka eyuva otja indo. Embo ndi Sacred Origins of Profound Things, mari tja: “Oure wozombura 200 kombunda yongwatero yaKristus, kape nomundu ngwaa tjiwa kutja eye wa kwatwa ruṋe, nu ovandu ovaṱiṱi uriri mbaave twara ko ombango.”

⁷ Nu andaku ovahongewa vaJesus aave tjiwa eyuva rongwatero ye, owo katjave ri zemburuka. Ongwaye tji ma ku zu nao? Omena rokutja, otja kembo ndi The World Book Encyclopedia, Ovakriste varukuru “aave vara omazemburukiro wongwatero  yangamwa omundu otjoruzo rwovandu mbe ha ri ovakarere vaMukuru.” Omazemburukiro wongwatero ayeerike nga tamunwa mOmbeibela, ya ri owozombara mbari nḓe ha ri ovakarere vaJehova. (Genesis 40:20; Markus 6:21) Omazemburukiro womayuva wongwatero wina aaye tjitirwa okuyozika oomukuru vovisenginina. Okuyandja otjihorera, momayuva 24 ku Kambundu, Ovaroma aave nyanda ongwatero yamukuru wotjisenginina wena Diana. Meyuva oritjakwao, owo aave zemburuka ongwatero yamukuru wawo weyuva, Apollo. Okutja omazemburukiro womayuva wongwatero aaye nyandwa i ovanavisenginina nungwari kaaye nyandwa i Ovakriste.

8. Kahurura kutja omanyando yongwatero noundjai vi ungura vi kumwe.

⁸ Ovakriste vouye outenga kaave zemburuka ongwatero yaJesus, mena repu rarwe wina. Owo mape ya aave tjiwa kutja omayuva wongwatero ya ri nombwaneno novizerika. Okutara kotjihorera, Ovagrike nOvaroma vozombura ozonguru, aave kambura kutja omundu auhe tji ma kwatwa pe kara ombepo yorive, noyo i tjevera omundu ngo oure womuinyo we. Embo ndi The Lore of Birthdays mari tja: “Ombepo ndji i ungurisa oundjai ku na mukuru ngwa kwatwa meyuva ndi mwa kwatwa omundu ngo.” Jehova tjiri kamaa kara nohange nomazemburukiro ngu maye wanisa Jesus ku novizerika vyoundjai. (Jesaja 65:11, 12) Nu hapo ongwaye ovandu ovengi tji ve zemburuka Okrismesa?

9. Pe ya vi ovandu ve toorore eyuva ndi 25 ku Tjitarazu otjeyuva romazemburukiro wongwatero yaJesus?

⁹ Ozombura omasere omengi kombunda yaJesus tja ri kombanda yehi, ovandu otji va uta okuzemburuka ongwatero ye mo 25 ku Tjitarazu. Nungwari indo kayuva rongwatero yaJesus, orondu pe munikwa kutja ongwatero ye ya tjitwa mu Seninaṋi. * Nambano ongwaye 25 ku Tjitarazu tje ri nda toororwa? Tjiva kombunda mbaave ri tja Ovakriste pe munikwa aayo aave “vanga kutja eyuva ndo ri hitasane ku neyuva romukandi wOvaroma wovisenginina” mbwaau tjitwa meyuva rongwatero yeyuva.  (The New Encyclopædia Britannica) Mokupepera komahi waEuropa na Asia eyuva tji ri munika aayo omasa waro omangundi, ovahaidena aave tjiti omikandi okukondja okunana oupyu nondjerera yeyuva ndi mari sokuya okuza kokure ku ra ya. Okutja meyuva ndi 25 ku Tjitarazu, owo aave kambura kutja eyuva otji ri kotoka. Nu mena rokuvanga okutanaura ovanavisenginina, ovanane vozongamburiro va yakura omukandi mbwi nave tjiti kutja u munike aayo otjiṋa “tjOvakriste.” *

10. Omena ratjike ovandu tjiva moruveze ndwa kapita tji ve hina aave zemburuka Okrismesa?

¹⁰ Otjo otjiṋa otjitjiukwa okuza ku rukuru kutja Okrismesa ya za koviwaṋa ovinavisenginina. Mena rokutja omukandi wOkrismesa kau zire momatjangwa, owo wa tjaererwe mehi rOvaingirisa na movirongo tjiva mbyaavi honaparerwa i Ovaamerika meserewondo oritja-17. Omundu tje ha ire koviungura meyuva rOkrismesa aa sokusutisiwa. Oruveze orusupi kombunda yanao, otuzo otukuru twOkrismesa twa uta okuungurisiwa rukwao nu pa weziwa twarwe otupe. Okrismesa rukwao ya rira eyuva eyapuke tjinene, nu nga ku ndino ri varwa nao momahi omengi. Mena rokutja Okrismesa ya za kongamburiro yoposyo, okutja imba mbu mave vanga okuyakurwa i Mukuru kave sokuzemburuka eyuva ndi poo eyuva romasuviro kangamwa ndi nombutiro yomerikotameno wovisenginina. *

11. Omena ratjike ovandu tjiva tji ve zemburuka omayuva womasuviro, nu otjiṋa otjinene tji twa sokuripurira ko ootjiṋe?

¹¹ Ovandu tjiva ve itavera kutja omayuva womasuviro tjimuna Okrismesa ya za kovanavisenginina, posi yokutja owo ngunda ve muna kutja kau posyo okuyezemburuka. Nandarire ovandu ovengi kave ripurire komerikotameno woposyo tji mave zemburuka omayuva womasuviro ngo. Ovitjitwa otja imbyo vi eta omaṱunḓu pamwe. Ove wina u muna nao po? Tji pe ri nao, mape ya kutja otjiṋa tji tji tjita kutja ma rire ouzeu kove okuzikama momerikotameno youatjiri, orusuvero ndu naro keṱunḓu roye, nungwari karusuvero rwongamburiro yoposyo. Kara nongamburiro kutja Jehova, eye ngwa uta eṱunḓu, u vanga kutja ove u kare noupanga ouwa ku novazamumwe woye. Nungwari ove mo yenene okupamisa oupanga mbo momiano Mukuru mbye yakura. Paulus wa tjanga ohunga noviṋa mbi mavi sokurira ovinanḓengu tjinene kweṱe indu tja tja: “Aruhe ripureye imbi mbi tjata ku Muhona.”—Ovaefese 5:10.

12. Sasaneka kutja ongwaye tji twa sokupoka kotuzo nomanyando nga za kozongamburiro ozohakohoke.

¹² Ove ngahino u muna kutja ombutiro yomayuva womasuviro kaye notjiṋa nomuano mbu ye zemburukwa ndino. Tjiri ohepero okuripurira kokutja otjiṋa tja za pi? Ii ohepero! Okusasaneka: Ngatu tje ove wa munu okarekerisa ku ke ri mondova. Mape ya o toora okarekerisa ngo o ri? Kamaape ya! Orondu okarekerisa ngo ke nondova. Omayuva womasuviro mape ya aye ku nanukire tjimuna okarekerisa ngo, nungwari owo ya za kozongamburiro ozohakohoke. Okukara nongurameno mongamburiro youatjiri, eṱe matu sokukara noumune womuapostele Paulus, ngwa raerere ovakarere vaMukuru vatjiri kutja: “Amu ṱunu ko ku ihi tji tji ri otjihakohoke.”—2 Ovakorinte 6:17.

13. Ouzeu waye mbu mape ya au kara po indu ove tji u hina ku kara norupa mokuzemburuka omayuva womasuviro?

¹³ Ove mape ya o munu ouzeu indu tji wa toorora  okuhinokukara norupa momazemburukiro womayuva womasuviro. Ngahino ovakweṋu mbu mu ungura pamwe mape ya ave kumwa tji u hi norupa momanyando tjiva womayuva womasuviro. Ngatu tje porumwe wa pewa otjiyandjewa tjOkrismesa? Ma rire ouposyo okutjiyakura po? Omurumendu woye poo omukazendu woye tji mu he ri mongamburiro imwe, mo mu zuvisa vi? Ove mo sokutjita vi kutja ovanatje voye ave ha munu kutja ve kaera oviṋa oviwa mena rokutja kave zemburuka omayuva womasuviro?

14, 15. Indu omundu tje ku zerirepo ouṋingandu poo tji ma vanga okukupa otjiyandjewa momayuva womasuviro, ove mo sokutjita vi?

¹⁴ Mape hepa ounongo okutjiwa kutja ongaro aihe mo i tjindi vi. Indu tji wa zerirwa po ouṋingandu ku varwe momayuva womasuviro, ove mo yenene okuposa ondangi uriri ku ingwi ngwe ku zerirepo ouṋingandu. Nungwari tje ri omundu ngu mu ungura pamwe nu ngu mu hakaena tjinene, ove mo yenene okumuraera ovingi kombanda yanao. Nungwari avihe mbi vi tjita nozondunge. Ombeibela mai tu rongo kutja: “Omambo weṋu aruhe ngaye rire omananyuṋe nomatjate; nu mu tjiwe okuyandja eziriro esemba komundu auhe.” (Ovakolose 4:6) Ṱakamisa kutja o ha tengurura ovandu varwe. Moruveze rwanao, kahurura ongurameno yoye momuano omuwa. Kahurura nawa kutja ko pirukire omayandjero woviyandjewa poo okukara nomanyando posi yokutja mo yenene okukara norupa movitjitwa mbi oruveze rwarwe.

¹⁵ Ngatu tje pe nomundu ngu ma vanga okukupa otjiyandjewa? Ovingi vi za kozongaro eṋe mu mu ri. Omuyandje mape ya a tja: “Ami me tjiwa kutja ove ko zemburuka omayuva womasuviro. Posi yokutja, ami me vanga okukupa otjiyandjewa hi.” Ove mo yenene okutoorora kutja tji wa yakura otjiyandjewa ho kehi yozongaro nḓo, kaviṋa vimwe nokukara norupa momayuva womasuviro. Nu ingwi ngwe ku pe otjiyandjewa, tje hi nakutjiwa ongamburiro yoye, ove mo yenene okumuraera kutja ko zemburuka eyuva ndo. Ihi matji ku vatere okukahurura kutja ongwaye tji mo yakura otjiyandjewa, nokutja ongwaye tji u he nokumupa otjiyandjewa potjitjitwa poo meyuva ndo. Tji twa  tara omunda imbo warwe, ma rire ounongo okuhinokuyakura otjiyandjewa indu tji tja yandjewa momuano wokuvanga okuraisa kutja ko ṱakama mongamburiro yoye poo kutja u yenena okupoka komirari vyongamburiro yoye mena rokuvanga okumuna ouwa.

16. Ove mo yenene okukahururira vi varwe ohunga noviṋa mbi mavi tjama nomanyando womayuva womasuviro?

¹⁶ Indu oveṱunḓu roye tji ve he ri ovongamburiro imwe na ove, mo tjiti vi? Rukwao ungura nounongo. Kahepero okutjita ombata ohunga novitjitwa poo omikandi avihe ovazamumwe na ove mbi mave zemburuka. Moruveze rwanao, yandja ondengero koumune wawo, otja tjo tjo vanga kutja owo ve yandje ondengero ku imbwo woye. (Mateus 7:12) O tjiti otjiṋa ngamwa tji mape ya atji tjiti kutja u kare norupa momanyando ngo. Posi yokutja kape nakuheya kutja mo sokuyepa oviṋa avihe na imbi mbi hi notjiṋa nomanyando ngo. Aruhe ritjinda momuano mbu hi nokuzunḓa omeritjiviro woye womomutima.—1 Timoteus 1:18, 19.

17. Ove mo yenene okuvatera vi ovanatje voye kutja ave ha munu ko navi tji mave munu varwe tji mave zemburuka omayuva womasuviro Mukuru nge ha yakura?

¹⁷ Ove mo yenene okutjita vi kutja ovanatje voye ave ha munu ko navi tji ve hi nakukara nomanyando womayuva womasuviro Mukuru nge ha yakura? Matji zu kokutja otuveze twarwe mombura ove u tjita vi. Ovanene tjiva ve toorora oruveze rwokuyandja oviyandjewa kovanatje vawo. Otjiyandjewa tjimwe otjisembasemba ove tji mo yenene okuyandja kovanatje voye, oruveze norusuvero rwoye.

18. Ozombongarero zOukriste maze ku vatere vi kutja u kakatere kongamburiro youatjiri?

¹⁸ Ove kutja u tjate ku Mukuru, mo sokupirukira omerikotameno woposyo no kakatere kongamburiro youatjiri. Ihi matji kamburiremo tjike? Ombeibela mai tja: “Ngatu rikenderasane  mokupandiparisasana morusuvero na moviungura oviwa. Atu isa okuyenda kozombongarero zombongo otja tjiva tjinga ave tjita; nungwari ngatu pandiparisasane okuyenda ku zo, tjinga amamu munu kutja Eyuva raMuhona ri ri pokuya.” (Ovaheberi 10:24, 25) Ozombongarero zOukriste otuveze otuyandjanyuṋe kove okukarera Mukuru momuano eye mbwe yakura. (Epsalme 22:22; 122:1) Pozombongarero otja inḓo Ovakriste ve ‘vaterasana mongamburiro.’—Ovaroma 1:12.

19. Ongwaye tje ri ounanḓengu kove okuhungira na varwe ohunga noviṋa mbi we rihonga mOmbeibela?

¹⁹ Omuano warwe wokuyarisa ongurameno kongamburiro youatjiri eendu tji mo raere varwe ohunga noviṋa mbi we rihonga pu nOvahongonone vaJehova. Ovandu ovengi tjiri va ‘ningisa ondjenda nu va kurungisiwa’ i ouhasemba mbu tjitwa mouye ndino. (Esekiel 9:4) Ove ngahino u novandu tjiva mbu mo tjiwa mba ningisa ondjenda nu mba kurungisiwa. Ongwaye tji u hi nokuhungira nawo ohunga nomaundjiro woruyaveze nge ri mOmbeibela? Kara pu nOvakriste vatjiri nu u hungire na varwe ohunga nouatjiri mbu we rihonga mOmbeibela. Tji wa tjiti nao, mo kamuna kutja otuzo atuhe twongamburiro yoposyo tu tu ihama kove nai, matu yende amatu kuhu. Kara nongamburiro kutja mo kayoroka tjinene nokaserwa ondaya tjinene tji wa ungurire ongamburiro youatjiri.—Maleaki 3:10.