Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI TƆ A IŊƆMPUMNDE

Tosa Kɛɛsiaa le Ma Wa o Piɛile Tonyaleŋ Niŋ

Tosa Kɛɛsiaa le Ma Wa o Piɛile Tonyaleŋ Niŋ
  • Yɛɛ Baabuiyo dimi yɛ a fotueilaŋ soliŋndo kpeku o piɛileŋ niŋ vɛlɛ a waŋvilɛiya sooluuwo?

  • Vɛɛ Kilisiɔŋnda nɔ yɛ ma che dunyiaŋ waŋnda bii o piɛiye niŋnde?

  • Vɛɛ ŋ tɛɛsiaa yɛ laalaŋ numndo o acheleŋnda lo a tiŋ nda le?

1, 2. Te o yɔŋ pɛ ma fula o piɛile lachoowaleŋ niŋ, nyuna yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma nyunaŋ numpila? Nduyɛ, le yɛɛ hei cho yɛ suɛi sɔwɛ?

TE O yɔŋ pɛ ma tuɛi maa waŋndo wou nyɛ wɔɔŋndo o mɛŋma kolaŋ niŋ nduyɛ mi waŋnda wa naala piɔmndaŋ sɔlaa, yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma tosa? Nyɛ tasoo cho ni, a kondu lɛ maŋ le kolɔɔ le. Nduyɛ, ma nyunaŋ vɛlɛ numpila aa, ‘Baa ya bɛɛ I kol niŋ pa mɛŋma wɔɔŋndaŋ maŋ?’ Te o yɔŋ pɛ maa a kollɔ maŋ te, mɛɛ a nɔ ma wa niko yekeŋ yɔŋi num bɛɛ kol maŋ.

2 Nyɛ pilɔɔ kpe icho a piɛile lachoowaleŋ ni. Baabuiyo dimi maa pɛɛkula lachoowa laŋ vɛlɛ a sɔɔŋ nɔɔlɛiyoŋ cho ŋ piaa cha o piɛiye hei niŋ. (Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 6:​17) Piɛiyii lachoowɛi hei Baabuiyo veelu ni aa, “Babilɔŋ, tɔɔ Bɛndoo.” (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 18:​2, 4) Lelaŋ, icho suɛi sɔwɛ le ma fula o piɛiyii lachoowɛi hei niŋ. A tosa niŋ pa keŋ? Te o yɔŋ pɛ maa a fula niŋ o piɛile lachoowaleŋ niŋ, mɛɛ kanikokuei. Kɛ o cho ko fulaa le fulaa leŋ suee le. A nɔ vɛlɛ ma nyunaŋ numpila aa, ‘Baa laalaŋnda cho o piɛile lachoowaleŋ niŋndaŋ la cho wɔ ya pa o ŋdial?’ Tofawɔ tamaseliilaŋ lapum.

FOTUEILAŊ SOLIŊNDO KPEKU O PIƐILEŊ NIŊ VƐLƐ A WAŊVILƐIYA SOOLUUWO

3. (a) Yɛɛ Baabuiyo dimi yɛ a fotueilaŋ soliŋndo kpeku okɔɔ le Mɛlɛka piɛiyo? Nduyɛ le yɛɛ icho yɛ suɛi kala waŋnda apum o ba le ma chɛl nyɛ Baabuiyo dimi hoo wo? (b) Yɛɛnɛ ŋ nɔ yɛ ma tosa a nyɛ o nyɛ cho pɛ o chiɛɛliaŋ a piɛile lachoowaleŋ?

3 Le wɔsila bɔɔbɔɔ, mi waŋnda apum ndaa soliŋ fotueilaŋ kpeku le Mɛlɛka piɛiyo o chiɛila ndalaŋ niŋ. Apum, mi ndaa kuɛ o luaŋndoŋ le sooluu laŋ. Vɛɛ num che yɛ keŋ? I bɛnda pa? Kɛlɛŋgaa ma yiyaŋ dɔɔ maa te wana kɛsiŋ fotueiyo lachi le, o wa bɔɔ suɛi kala le Mɛlɛka piɛiyo. Le hei, mi num bɛɛ yeema ma nɔ nyɔɔŋ muŋ o ba chiɛɛniŋ le muŋ sooloo. Kɛ Mɛlɛka pila chɔm naa mɛɛ naŋ nɔ miŋ piɛi ndu yɛ. Nduyɛ, Baabuiyo dimul naa maa Mɛlɛka yeema naa miŋ soliŋ lafotuei kpeku le ndu piɛi le. (Nuawɔ Ɛsɔdɔɔ 20:​4, 5; Sam 115:​4-8; Aisaya 42:​8; Chɔŋ Tasoo 5:​21) Lelaŋ, kɛɛsiaa le ma sim le piɛile tonyaleŋ. Vɛɛ ŋ looku yɛ hei tosa? Nyɛ o nyɛ ŋ nɔ pɛ o ba mbo holiaŋ a piɛile lachoowaleŋ, a nɔ ma tɛɛmbuu muŋ kpou. O dimi niŋ, a nɔ ma tul nyɔɔŋ num yɛleŋ mɛɛ Chɛhowa o “tul muŋ yɛleŋ tul bɛndoo” yɛ.—Ditɔnɔmii 27:​15.

4. (a) Vɛɛ naŋ looku yɛ sina maa waŋvilɛiya sooluuwo saŋgaŋ fondo fuu wo o cho ni? (b) Le yɛɛ Chɛhowa ndoo kuuna yɛ wanaa nduaa balaŋ wouwo o sɔɔŋ nyinaa wɔɔŋnda niŋ?

4 Waŋnda cho hau waŋvilɛiya sooluuwo o piɛiyii bɔɔbɔɔ niŋ. Tuupa mi wanaa siaama huŋ pɛɛku tonya cho o Baabuiyo niŋndo, ndaa nɔ laalaŋndo maa waŋvilɛiya cho achal chiee piɔm. Nduyɛ, maa a nɔ kpaayaa le ma mala, te koŋ te, ma yɔŋul wanaa cho yoomu wa. Kɛlɛŋgaa num bɛɛ tosa niŋ paandu sɔɔŋ bɔɔbɔɔ le wanaa numaa vi wa kɔllo nɛŋioo. Kɛ a mɛɛ naŋ pɛɛku niŋ paandu o Buŋgɛi 6 o yauwo hoo niŋ yɛ, waŋvilɛiya nɔ yoomu niŋ te. Nduyɛ, a cho vɛlɛ achal naa cheleŋ te. Lelaŋ, saŋgaŋ fondo fuu waŋnda cho ni le suɛi o waŋvilɛiya lo. Yooŋgu kɛ kɛ ŋ yiyaŋ pɛ maa o waŋvilɛiya lo o fula ni, o cho tonya le. O nyinaa wɔɔŋnda lo yooŋgu koŋ chɛŋ ni. Le saboo hoo Chɛhowa ndoo kuuna Isɔluɛitiiya suɛi o waŋvilɛiya lo ni. Mbo dimul nda vɛlɛ maa a nɔ pɛŋ ma wou balaŋ o sɔɔŋ nyinaa wɔɔŋnda niŋ te.—Nuawɔ Ditɔnɔmii 18:​10-12.

5. Te o yɔŋ pɛ aa fotueilaŋ num oo soliŋ paandu kpeku le Mɛlɛka piɛiyo ni, te koŋ te, waŋvilɛiya sooluuwo, yɛ ŋ nɔ yɛ niko ma tosa?

5 Te o yɔŋ pɛ aa fotueilaŋ num oo soliŋ paandu kpeku le Mɛlɛka piɛiyo ni, te koŋ te, waŋvilɛiya sooluuwo, yɛɛ ŋ nɔ yɛ niko ma tosa? Te a yeema pɛ ma sina nyɛ ŋ nɔ ma tosa wo, wa nuaa o Baabuiyo niŋ, nduyɛ ma yiyaŋ yiŋgoloŋ o nyɛ ŋ nua wo choo. Keŋ cho num mala ma sina mɛɛ Mɛlɛka che nyɔɔŋ muŋ yɛ. Lɔɔlɔɔ wa piɛiyo o Chɛhowa lo. Dimul ndu maa a yeema ma tosa kɛɛsiaa le piɛile tonyaleŋ. Nduyɛ, nyuna ndu mbo mala num mi la nɔ yiyaŋnda pilɛlaŋ kpe.—Aisaya 55:​9.

KILISIƆŊAA TASIAA NDAA TOSA DUNYƐI LE VIOLƆŊ CHIISOO LE

6, 7. (a) Baa buɛiyaa Chiisuaa sindɛ ndaa tosa pa dunyɛi le violɔŋ Chiisoo? (b) O boondii buɛiyaa tasiaa Chiisuaa niŋ, le yɛɛ waŋnda ndaa tosa yɛ dunyɛi vialaŋnde?

6 Dunyiaŋ suu kuɛɛ cho yɛ hau ŋ piaa cha o piɛiyii lachoowɛi niŋ? Tofawɔ tamaseliiyo opilɛ. Piɛiyii bɔɔbɔɔ o chieeŋndo choo dimi maa Kilisiɔŋnda nda cho ni, nduyɛ maa a nɔ ma biilu paale Chiisu veluŋ ndeŋ. Kɛ mɛɛ mɛɛ ŋ yaasiaa o Baabuiyo niŋ, a seeluŋ naa buɛiyaa Chiisuaa sindɛ tosa dunyɛi le violɔŋ Chiisoo wa le. Mi yau pilɛ ma veelu ndu o puuluei niŋ aa Sacred Origins of Profound Things (Les origines sacrées de choses profondes) dimi aa, “Mɛɛ wɔsilaŋ la hiou kɛmɔɔ lediiŋ chɔŋ a violɔŋ Chiisoo, waŋnda ndaa sina pɛŋ paale ndɔ le vialaŋ ndeŋ te. Ndaa buulaŋ pɛŋ le sinaa paale kpeekpei o veluŋ ndeŋ te.”

7 Ndoo yɔŋ bɛɛ aa buɛiyaa Chiisuaa sina paale kpeekpei Chiisu veluŋ ndeŋ, a ve paale ndɔ le vialaŋnde leŋ biiluu le. Le yɛɛ? Kanifuule, yau yaasiaa ŋsɔɔ le chieeŋndo kpede, o nda veelu o puuluei niŋ aa The World Book Encyclopedia wo dimi maa, mi Kilisiɔŋaa tonyaa sina maa “dunyɛi paale vialaŋndeŋ tosaa, o naamu wanaa piɛi Mɛlɛka le wa niŋ i chɛŋ tum ni.” Baabuiyo soo a dunyiaŋ vialaŋndoŋ ŋmuuŋ kpe okɔɔ. Nduyɛ, wanaa ndaa tosa dunyiaŋ muŋ nda ve pɛŋ wanaa ndaa piɛi Chɛhowa le. (Chɛnɛsee 40:​20; Maki 6:​21) O fulawɔ okoŋ kɔɔli, le mɛlɛkaa piɔmnda biiloo waŋnda ndaa tosa dunyɛi vialaŋnde teleŋ koŋ ni. Le tamaseliiyo, wɔsi o wɔsi a Bukuloo malɔ 24, mi Luomaŋnda ndaa bii dunyɛi o paale vialaŋnde mɛlɛka ndaa choo. Mɛlɛka laandoo o wa ni, diolaŋ aa Diana. Ndaa nɔ vɛlɛ mɛlɛka nda laalaŋ maa ndu ke nda paaleŋ ni wo, diolaŋ aa Apolo. Ndu ndu, diimandɔɔ pilɔɔ ndaa biilu paale ndɔ le vialaŋndeŋ ni. Mɛɛ ŋ nɔ miŋ sina niko maa o piɛile lachoowaleŋ niŋ dunyɛi paale vialaŋndeŋ le chɛŋ tum ni. O cho Kilisiɔŋaa tonyaa tɛɛŋ te i chɛŋ tum kposoŋ te.

8. Chɔmndɔ mɛɛ paale vialaŋndeŋ biiloo cho nyɛ pilɛ a laalaŋnda wɔɔŋndaŋ yɛ.

8 Sabu cheleŋ cho o tosa Kilisiɔŋaa tasiaa ndaa biilu violɔŋ Chiisoo loo. Buɛiyaa Chiisuaa ndaa sina maa o laalaŋnda wɔɔŋndaŋ choo paale vialaŋndeŋ biiloo tɔlnuŋ ni. Le tamaseliiyo, Kilikiiya a Luomaŋnda ndaa laalaŋ maa o paale waŋndo cho wa violɔŋndo leŋ choo, nyinaa cho wa loŋ. Maa nyina koŋ cho lo wana koŋ mandaa tei a yoomu ndɔɔ mɛɛlulaŋ ni. Mi yau pum o puuluei niŋ, The Lore of Birthdays (Coutumes et usages des anniversaires) dimi aa, “Waŋnda haa laalaŋ vɛlɛ maa chaŋyɛi cho nyina koŋ tɛɛŋ nda mɛlɛkaa ndaa. Nduyɛ maa, mbo tosa sɔɔŋ kɔndɔfili wana chi loŋ o paale waŋndo wa violɔŋndo leŋ choo.” Le saboo hoo, te waŋnda wa pɛ dunyiaŋ chɛŋ o laalaŋnda waa naa niŋndaŋ tosaa a Chiisu okɔɔ, Chɛhowa hini kɔl a muŋ kposoŋ te. (Aisaya 65:​11, 12) Mɛɛ le yɛɛ wanaa bɔɔbɔɔ biilu yɛ niko paale vialaŋnde Chiisu leŋ?

BOONDII DUNYƐI VIOLƆŊ CHIISOO KANDUŊ NDE

9. Vɛɛ Yindimiiyo malɔ 25 looku yɛ simnɔŋ paale vialaŋnde Chiisu leŋ?

9 Wɔsilaŋ la hiou fɛŋ o kɛmɛlaŋ niŋ malaŋ waŋnda kandu paale Chiisu veluŋndeŋ biiloo. Hei yɔŋnuŋ mɛɛ Chiisu faŋaŋ o lɛŋndeŋ choo. A Yindimiiyo malɔ 25 nda kandu paaleŋ ndeŋ biiloo ni. Kɛ o cho o paŋgei hei niŋ te Chiisu ndoo veluŋ te. Naapum a paŋgii Saa nda velu Chiisu ni. * Mɛɛ vɛɛ Yindimiiyo malɔ 25 looku yɛ niko simnɔŋ paale vialaŋnde Chiisu leŋ? Mi waŋnda apum, a lɔɔnuŋ ibuŋ maa Kilisiɔŋnda nda cho ni wa, “tosa mi paaleŋ ndeŋ le del o dunyɛi maLuomaŋnde choo.” A mɛɛ yau yaasiaa ŋsɔɔ le chieeŋndo o nda veelu o puuluei niŋ aa The New Encyclopædia Britannica wo dimi yɛ, maa le ‘paale vialaŋnde mɛlɛka ndaa laalaŋ maa ndu ke nda paaleŋ ni wo, ndaa tosa dunyɛi hei ni.’ A wɔɔle fuu fuu leŋ wanaa ndaa piɛi haa Mɛlɛka le wa ndaa bii dunyɛi hei ni. A boondii keŋ yɛ, nyɔɔ wa naa yiimɔɔ. Mɛɛ o dunyɛi keŋ choo kpeekpei ndaa veelu paaleŋ ni le mi le huŋ ke nda nyɛ teŋgaa, okoŋ ma yɔŋnuŋ lafuu. Yiyaŋ ndaa wa ni maa paaleŋ le kuɛŋnuŋ kelaŋndo naa levil. Mɛɛ a Yindimiiyo malɔ 25 ndaa yiyaŋ ni maa o paale leŋ choo paaleŋ le miiŋgu nda o ibuŋ ni. A sina le sabu simlachiaa o piɛiye niŋ ndaa chɛl dunyɛi heiyo? Kanifuule, kindiŋndo nda wa ni le mi wanaa ndaa piɛi kaŋ Mɛlɛka le wa simnuŋ Kilisiɔŋnda. Lelaŋ nda chɛl dunyɛi hei ni maa le Kilisiɔŋnda icho ni. *

10. Le sabu yɛɛ waŋnda apum ndaa kɛɛlu yɛ paale vialaŋnde Chiisu leŋ biiloo o paandoo niŋ?

10 Wanaa ndaa piɛi Mɛlɛka le wa kandu paale vialaŋnde Chiisu leŋ biiloo ni. Kɛ mi yau yaasiaa ŋsɔɔ le chieeŋndo duaunuŋ kona maa o wɔsila 1600 niŋ, mi wanaa bɛnduaa o lɛŋnde Iŋgilaŋ ndeŋ niŋ vɛlɛ a lɛŋii Amɛlika wa choo ve kuuna dunyɛi vialaŋ Chiisu ve biiloo. Le yɛ ndaa tosa yɛ keŋ? Kanifuule, ma cha maa o cho o Baabuiyo niŋ te dunyɛi hei chɛŋ tum te. Nduyɛ ma duau sawaa maa, num o num kue paale leŋ o wallo niŋ te, a del o tɔŋ. Kɛ o viu bɛɛ le mi dunyɛi hei miiŋgu vɛlɛ pila o toŋ. Nduyɛ, mi ŋ cheleŋ chɔɔlu vɛlɛ pɛŋ handɔŋ lechoo. Mɛɛ naŋ suaa naa yɛ bɛɛ, waŋnda cho wɔ tuŋ dunyiaŋ muŋ tosaa. O hei niŋ, mi dunyɛi le violɔŋ Chiisoo simnuŋ niko dunyɛi bɛndu bɛndu o lɛŋii bɔɔbɔɔ niŋ. Wana o wana yeema pɛ mbo nɛŋi Mɛlɛka kɔl, mɛɛ o nɔ mbo biilu paale vialaŋnde Chiisu leŋ te. Nduyɛ, dunyɛi kɛ kɛ chiɛɛliaŋ pɛ a piɛile lachoowaleŋ, o nɔ mbo soli balaŋ leniŋ po. *

O CHO PA SUƐI SƆWƐ LE MIŊ SINA NAA DUNYIAŊ MUŊ CHƐŊ TUM NDA?

11. Le yɛɛ waŋnda apum tosa yɛ dunyiaŋ? Kɛ yɛɛ fɛŋ naŋ nɔ yɛ miŋ kɛsi kɔllo choo?

11 Apum sina kɛsɛ maa wanaa ndaa piɛi Mɛlɛka le wa kandu dunyiaŋ muŋ tosaa ni, mɛɛ violɔŋ Chiisoo cho naa yɛ. Kɛ a koŋ kpou, ma dimi pɛŋ maa icho suɛi wɔɔŋ te. Wanaa bɔɔbɔɔ a tosa dunyiaŋ muŋ nda nɔ pɛŋ o kɔl maa, o piɛile lachoowaleŋ niŋ te nda cho naa le. O lɛŋnde ipum niŋ, yiyaŋ ndaa ke nda maa, o dunyiaŋ muŋ choo koni nda tiuba ni ma chuuŋgiaŋ naapilɛ a yuŋgula ndalaŋ, vɛlɛ a chaaŋaa ndaa. Baa yiyaŋ koŋ num bɛɛ nɔ ni? Te o yɔŋ pɛ aa yiyaŋ koŋ num bɛɛ nɔ ni, mɛɛ icho maa a nɔ kaalaa le yuŋgu numndo mbo hiau piɛile ŋ cho niŋndeŋ. Nduyɛ, keŋ tosa mi i wa i kala kpoke le kɛɛsiaa tosaa le piɛile tonyaleŋ. Loonuŋ maa Chɛhowa kila yuŋgulaŋ kpou o chieeŋndo choo ni. Nduyɛ, o yeema mi chaŋyɛi kɛndɛi wa nya tɛɛŋ o yuŋgoo niŋ. (Ɛfisiaŋnda 3:​14, 15) Kɛ a nɔ ma kindi chaŋyɛi hei o nɛi Mɛlɛka chɛllo choo. Mi kiilanɔɔ Pɔɔl poonyiaa a nyɛ naŋ nɔ fɛŋ miŋ kɛsi kɔllo choo wo. Mbo dimi aa, “Lelaŋ, la kindi mi la sina nyɛ nɛŋi Masanɔɔ Mɛlɛka kɔl lo.”—Ɛfisiaŋnda 5:​10.

Te o yɔŋ pɛ ma komal bɔŋbɔŋndo lɛŋ naa wɔɔŋnda, a chua ndu pa ma de?

12. Tamasi kuɛɛ mala yɛ naa le miŋ soli balaŋ o naamulaŋ vɛlɛ a dunyiaŋ chɛŋ tum naa nɔɔlɛiya wa?

12 Kɛlɛŋgaa ma yiyaŋ dɔɔ maa o cho naa dunyiaŋ muŋ chɛŋ tum nda le cho isɔɔ le. Baa icho pa suɛi sɔwɛ le miŋ sina naa dunyiaŋ muŋ chɛŋ tum nda? Lekɛndɛi, icho i sɔwɛ. Ŋ tuuwɔ tamaseliiyo: Te o yɔŋ pɛ ma komal bɔŋbɔŋndo lɛŋ naa wɔɔŋnda, a chua ndu pa ma de? Sako. O bɛnda lɛ le dio le. Mɛɛ lende ko dunyiaŋ muŋ cho ni. Ma che muŋ maa yeelaa pila ŋ yeela ni, mɛɛ bɔŋ bɔŋndo bɛɛ yeela naa yɛ. Kɛ nduyɛ, o fondaŋ nɔɔlɛiyo niŋ nda soli dunyiaŋ muŋ ni. Le miŋ sim o kala kpiŋ le piɛile tonyaleŋ, o bɛnda miŋ nɔ yiyaŋ kɛndɔɔ mɛɛ wana suaa le Mɛlɛka wo Aisaya ndoo nɔ yiyaŋ kɛndɔɔ yɛ koni. Le hei, mbo dimul wanaa cho o piɛile tonyaleŋ niŋnda aa, “La pilaŋ nyɛ o nyɛ cho o nɔɔlɛi Mɛlɛka o hɔl te!”—Aisaya 52:​11.

MƐƐ MIŊ NƆ TAASIOO LE CHAA SUƐI O ACHELEŊNDA LO

13. Simulta kuɛɛ la komallɛ num te o yɔŋ pɛ ma kɛɛ balaŋ wouwo o dunyiaŋ pum niŋ?

13 Te o yɔŋ pɛ ma kɛɛsiaa maa a yeema ma wou balaŋ o dunyiaŋ muŋ niŋ te, mi simulta bɔɔbɔɔ la komal num. Le tamaseliiyo, lepum mi wanaa nya tosa baalaa diom pilɛ wa kɛɛsiaa le nyɛ tosa o dunyɛi choo naa nya tosa baalaa wa. Kɛ te o yɔŋ pɛ ma wou laba o kɛɛsiaa koŋ niŋ te, mi kɔndɔfillo bii nda tau. Te o yɔŋ yɛ mi waŋndo ke num nyɛ le dunyɛi violɔŋ Chiisoo hivioo, yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma tosa? O wa pa suɛi wɔɔŋ te a bii pɛ ke koŋ? Te o yɔŋ yɛ aa la nɔ laalaŋnda pilɛ nya wana nya chal o nɔɔ niŋndo le? Vɛɛ ŋ looku yɛ ma mala chuauwaa numnda, a yiyaŋ maa kuunaa le ŋ cho nda le dunyiaŋ wɔɔŋndo muŋ tosaa le?

14, 15. Te waŋndo dimul num pɛ aa pindulla nyɛlaŋ le dunyɛi vialaŋ Chiisu ve, te koŋ te, mbo ke num nyɛ o dunyɛi keŋ choo, yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma tosa?

14 Taasioo yeemaŋ ni le simultaŋ ndaŋ kpou biyɔɔ la pilɛŋ pilɛŋ. Te o yɔŋ yɛ mi waŋndo dimul num aa pindulla nyɛlaŋ le dunyɛi violɔŋ Chiisoo, te koŋ te le wɔsi sɛnɛiyo hivioo. Ɔɔ mi waŋndo nyuna num aa, ‘Kuɛɛnɛ ŋ cho yɛ naŋndee dunyɛi violɔŋ Chiisoo, te koŋ te, wɔsi sɛnɛiyo biyɔɔ?’ Ɔɔ mi waŋndo nyuna num aa, ‘Vɛ dunyɛi?’ O bɛnda ma mulul ndu o nɛi lebɛɛ niŋ. Kɛ te o yɔŋ yɛ aa wana nya cho naapilɛ nya ndu lɔɔlɔɔ wo nyuna num nyuna waa ndoo ni? O hei niŋ, a tiuba ma chua teleŋndo ma tɛɛsial ndu nyɛkɛndɛi. Kɛ te a wa hei tosaa pɛ, a nɔ ma chaa suɛi o ndu lo. Mi Baabuiyo sila naa aa, “Mɛɛ wana chɔm waŋndo suɛi mbo hini kɔl, o koŋ kɔɔli, mi yeemɛi i bii ndu yɛ lende nya soo ni. Te wana o wana nyuna nya isɔɔ o isɔɔ pɛ, la sina mɛɛ nya muli ndu diom mbo va sakpo yɛ.” (Kolosiaŋnda 4:​6) A nɔ ma chaa nda ndi tɛɛsial o nɛi lebɛɛ niŋ yɔŋi ŋ pilaŋ nda tana. Chɔm nda nyɛkɛndɛi le sabu ŋ bii dunyɛi keŋ te wo. Dimul nda kpendekele maa, o cho pɛɛsaa le ŋ cho sɔɔŋ muŋ te. Kɛ nduyɛ maa, num bɛɛ kaala chuuŋgiaŋ ndaŋ vɛlɛ a waŋnda nyɔɔŋ kioo. Kɛ chɔm nda maa, o cho o paale hau leŋ choo le ŋ tosa keŋ te.

15 Te o yɔŋ yɛ mi waŋndo yeema num nyɔɔ kioo o paale leŋ choo? Keŋ bɛɛ i lo o nɛi wana koŋ cho num ndu kioo wo choo. Lepum mi waŋndo dimi aa, “I sina maa a bii dunyɛi hei le. Kɛ a koŋ kpou, I yeema ma bii nyɛ ya cho num hoo kioo wo.” Ma yiyaŋ dɔɔ maa te a bii pɛ ke koŋ o boondii keŋ bɛŋgu, koŋ chɔm naa maa dunyɛi keŋ te ŋ cho biiloo le. Tonya icho ni. Te o yɔŋ pɛ aa wana koŋ sina laalaŋnda numndaŋ te, mɛɛ a dimul ndu maa a biilu dunyɛi keŋ te. Hei mala num ma tɛɛsial ndu maa num bɛɛ ma bii kioo kɛ o cho o paaleleŋ choo le, nduyɛ, a yɔŋgu kioo o paaleŋ ndeŋ choo le. Kɛ o baa pilɔɔ choo, mi wana koŋ wa num kioo le num kɔllo nuaa te a lo niŋ pɛ o laalaŋ numndo choo. Lepum yɛ, le sinaa te a nɔ pɛ hɔlte nyɛ kɛndɔɔ. Mɛɛ o hei niŋ, o bɛnda ma bii ke koŋ te.

YUŊGU NUM NYA NƆ LAALAŊ PILƐ LE WO YƐ?

16. Te o yɔŋ pɛ ma yeema sɔɔŋ pum tosaa o dunyiaŋ pum choo, vɛɛ ŋ nɔ yɛ ma chaa tosa a wou balaŋ o dunyɛi keŋ niŋ te?

16 Te o yɔŋ yɛ aa la nɔ laalaŋnda pilɛ nya yuŋgu numndo le, yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma tosa? Nda bɛɛ, a nɔ ma chaa suɛi o ndalo. A nɔ kposoŋ ma pɛɛsa nda le mɛɛ nda wou balaŋ o naamulaŋ, vɛlɛ a dunyiaŋ pum niŋ yɛ le. Keŋ nda yeema le tosaa ni. Lelaŋ, a nɔ ma ke nda bɛɛleŋ. Nduyɛ, num bɛɛ yeema ma ke num bɛɛleŋ le laalaŋ numndo. (Nuawɔ Maatiu 7:​12.) Kɛ o wa bɛɛ lende, a nɔ ma wa yekeŋ yɔŋi ŋ wou balaŋ le nda malaa sɔɔŋ pum tosaa o dunyɛi keŋ choo. Te o ve sɔɔŋ chiɛɛliaŋ a dunyɛi keŋ te, o bɛnda ma mala nda. Keŋ chɔm naa maa dunyɛi keŋ te ŋ cho biyɔɔ le. Hei cho chɔmndo maa nyɛ o nyɛ ŋ wa pɛ tosaa loŋ, a nɔ ma mandaŋ yɔŋi ŋ fula loŋ mi kɔl num iyamaa wa num kɔɔsaa.—Nuawɔ Timoti Tasoo 1:​18, 19.

17. Vɛɛ ŋ mala yɛ chuauwaa numnda a tembu kɔl le mɛɛ ŋ kuuna nda dunyiaŋ pum biyɔɔ yɛ le?

17 Yɛɛ num kala chuaa nɔ yɛ ma tosa yɔŋi chuauwaa numnda tambu kɔl le mɛɛ ŋ kuuna nda dunyiaŋ Baabuiyo chɛl muŋ te woŋ biyɔɔ yɛ? I lo a nyɛ ŋ tosa le chuauwaa numnda o wɔsioo niŋ teleŋndaŋ lapum ndo. Kalaŋ chuauwa apum, ma kɛɛsiaa le ma tosa chuuŋgiaŋ pɔmbɔ le chuauwaa ndaa. O hei niŋ, a tiuba ma ke chuauwaa ndaa nyɛm nda tuu le nda kioo woŋ. Kɛ nyɛ hiou kelaŋ ndaŋ kpou wo cho ni, teleŋndo chuaa le mi la wa a nda latulu. Te la wa pɛ hei tosaa, mɛɛ a cho sina maa la kaalaa nda.

TOSA NYƐ PIƐILE TONYALEŊ LE PƐƐKU WO

Nyɛ pieile tonyaleŋ le pɛɛku wo tolɔɔ kɔɔli ke naa nyaale kpeekpeiyo

18. Vɛɛ chuuŋgiaŋndo o bɔŋaŋnda naala leKilisiɔŋndaŋ la mala yɛ naa le simndaŋ o kala kpiŋ le piɛile tonyaleŋ?

18 Le ma nɛŋi Mɛlɛka kɔl, a nɔ ma fula o piɛile lachoowaleŋ niŋ. Okoŋ, ma tosa kɛɛsiaa le ma sim le piɛile tonyaleŋ. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ wa tosaa le simndaŋ le piɛile tonyaleŋ? Baabuiyo dimi aa, “La ŋ nuuviaŋ nɛila naa ŋ nɔla mi ŋ kpeeŋiaa chaaŋaa naa vellaa velle le waŋnda kaalaa a sɔɔŋ kɛndɔŋ tosaa laŋ. La ŋ malnuŋ chuuŋgiaŋndo diom pilɛ mɛɛ waŋnda a pum a nɔ kaa a chɛl le hunɔɔ o bɔŋaŋ niŋ te yɛ le. Kɛ, la ŋ dɛɛniaŋ vellaa velle a tiindaŋ naa ŋ nɔ o Mɛlɛka niŋndo okɔɔ. Taama nya pila la cho niŋ chɔɔ maa paale Masanɔɔ nɔ le miiŋgoo naŋ ndeŋ le cho niŋ kpɛɛluŋ.” (Hibuluiya 10:​24, 25) O cho bɔɔ suɛi sɔwɛ le chuuŋgiaŋndo o bɔŋaŋndaŋ naa chaaŋaa naa laalaŋnda vellaa velle. Loŋ naŋ piɛi Mɛlɛka o nɛi o chɛllo choo ni. (Sam 22:​22; 122:​1) O chuuŋgiaŋndaŋ ndaŋ niŋ naŋ maaliaŋ vellaa velle ni.—Luomaŋnda 1:​12.

19. Le yɛɛ o cho yɛ suɛi sɔwɛ le waŋnda dimullo a nyɛ ŋ pɛɛku o Baabuiyo niŋndo okɔɔ?

19 Nɛi cheleŋ cho o mala num ma sim o kala kpiŋ le piɛile tonyaleŋndo. Ndu cho ni, dimullo waŋnda a nyɛ Seiyaa Chɛhowaa mala num ma pɛɛku o Baabuiyo niŋndo okɔɔ. Wanaa bɔɔbɔɔ cho a kɔltaŋ nda la tambɛi pɛ pɛ a sɔɔŋ wɔɔŋ cho hau yɔŋnɔŋndo o chieeŋndo choo woŋ. (Isikiaa 9:​4) Kɛlɛŋgaa dɔɔ a sina waŋnda apum a cho a kɔlta tambɛilaŋ nda. Te o wa pɛ lende, mɛɛ a dimul nda a tiindaŋ ŋ pɛɛku o Baabuiyo niŋ a chilaŋ okɔɔ wo. Te o yɔŋ pɛ ma wa chuuŋgiaŋndo diom pilɛ a Kilisiɔŋaa tonyaa, nduyɛ ma wa waŋnda dimullo tonya ŋ pɛɛku o Baabuiyo niŋndo, o cho num mala tau. Mbo tosa mi yeemɛi ŋ nɔ le naamula cho o piɛiyii lachoowɛi niŋnde chuu num o kɔl fiou. Kɛsiŋ o kɔl maa a cho nyaaloo sɔla tau te a tosa pɛ kɛɛsiaa le simndaŋ o kala kpiŋ le piɛile tonyaleŋ. Nduyɛ, mi Mɛlɛka dɔu num vɛlɛ sala tau.—Malakai 3:​10.

^ pɛl. 9 Le chɔɔloo sinaa, tofawɔ Yooŋgula Chɔɔlaalaŋ o pei 221 tei 222 o yauwo hoo niŋ.

^ pɛl. 9 Luomaŋnda ndaa nɔ vɛlɛ mɛlɛka pum diolaŋ aa Satɔŋ. A mɛɛ ndaa laalaŋ yɛ, mɛlɛkaa hoo ndoo tosa ni mi tɔlɔɔla ndalaŋ la naŋ. Wanaa ndaa piɛi ndu wa nda veelu ni aa Satɔneliaŋnda.A mɛɛ yau yaasiaa ŋsɔɔ le chieeŋndo dimi yɛ, chɔŋ a Yindimiiyo malɔ 17-24, mi ndaa tosa dunyɛi le mɛlɛka ndaa hoo. O dunyɛi hei choo, mi ndaa tosa yelelaŋndaŋ, vɛlɛ a nyɔɔŋ keŋnaŋndo vellaa velle. Dunyɛi waŋnda haa bɛɛ cho saboo o pilɛ le Yindimiiyo malɔ 25 chuaa maa, o paale leŋ choo Chiisu veluŋ ni.

^ pɛl. 10 Le chɔɔloo sinaa mɛɛ Kilisiɔŋaa tonyaa nɔ ma che dunyiaŋ cheleŋndoŋ ŋpum yɛ, tofawɔ Yooŋgula Chɔɔlaalaŋ o pei 222 tei 223 o yauwo hoo niŋ.