1, 2. Mba nicisa icakwipusha mwelelwe ukulangulukapo panuma ya kufumamo mu kupempela kwa bufi, kabili nindo ukulanguluke’fyo kucindamine?

MUCALAKANYE lukoso ukweba ati mwaishiba ati umuntu umbi abikamo umuti uwingamwipayeni umo umu mutapa amenda. Kani findo mungacita? Ukwakubula ne kukanika, penka’po mungafwaya kumbi ukwa kutapa amenda aali bwino. Pano panuma ya kucite’fyo, mungalanguluka ati, ‘Kani lomba uyo-muti wankowesha?’

² Ukupalako kuli fyefyo, efi cili na pa kupempela kwa bufi. Baibolo ilasambisha ati ukupempela ukwa kube’fyo kulikowelele ku fisambisho ne fyakucitacita. (2 AbaKolinto 6:17) Uyu e mulandu cicindamine ukweba ati mufumemo muli “Babiloni umukulu,” ubuteko bwa calo ubwa kupempela kwa bufi. (Ukufisulula 18:2, 4) Mba mulingacite’fi? Kani mulicitile’fyo, mwane ninshi mwatotwa. Pano kuli ificililepo na pa kufumamo neli ukuleka lukoso ukupempela mu kupempela kwa bufi. Panuma ya fyefyo, mulyelelwe ukulanguluka pali cici icakwipusha: ‘Kani muliko tumbi utushelemo muli nebo?’ Boneniko fimo fimo ifyakubwenako.

3. (a) Kani findo Baibolo ilabilapo pa lwa kupyungisha ifibumbwabumbwa, kabili nindo cingabela icikateshe ku bantu bambi ukusumina ifi baLesa bafibona? (b) Kani findo mwelelwe ukucita kuli fyefyo fyonse lukoso ifi mukwete ifipaleneko ku kupempela kwa bufi?

³ Bambi abantu balikwete ifibumbwabumbwa neli ifintu fimbi ifi balamine mu maŋanda abo pa myaka iingi. Kani na mwebo mulikwete ifyo-fintu mu ŋanda mwenu? Kani mulikwete, cipale mungalanguluka ati taciwemepo ukutembela kuli baLesa ukwakubula ifyo-fintu. Pambi mungomfwa ati tekuti mufilekepo fimbi ifi fintu. Pano baLesa e batubuula ifi twelelwe ukubapempela, kabili Baibolo ilasambisha ati tabafwayapo fwebo ukupyungisha ifibumbwabumbwa. (Pendeni Ifyakufuma 20:4, 5; Amasamo 115:4-8; Yisaya 42:8; 1 Yoane 5:21) Popele apo mungakosa mu kupempela kwa cine kani mwafyonala fyonse lukoso ifintu fyefyo mukwete ifipaleneko ku kupempela kwa bufi. Icinenene, mulyelelwe ukufibona koti ni fyefyo baYehova bafibona—ati ‘fipakabi.’—Ndutelonomi 27:15.

4. (a) Kani tuliishi shani ati ukutonda imipashi ya bafwile kwa lukoso? (b) Mba nindo baYehova babakaniishe abantu babo ukucita ifintu fimbi ifingalangisha ati balicetekele mu mipashi?

 ⁴ Ukutonda imipashi ya bafwile nako kulifulile makosa mu kupempela kwa bufi ukwingi. Ili tabangasambilila icine ca mu Baibolo, bambi abantu balicetekele ati abafwile baliishi ifilukucitika mu mekalo amipashi uko uku bali ne kweba ati bangabofwako neli ati bangasomesha abalabi. Cipale mwalukupyungisha makosa ukutekenesha imipashi ya fikolwe fyenu ififwile. Pano koti ni fyefyo mwasambilile mu Capitala 6 ica lilino ibuuku, abafwile tabapitilishapo ukulukuli ne mweo ku mupunda uuli onse. Fyopele’fyo, ukwesha ukwambala ne bafwile kwa lukoso. Amashiwi aali onse aomfwika koti alukufuma kuli woyo umukwababo umufwile muli bucine alafuma ku fibanda. Pakuti pali fyefyo, baYehova baalibakenye abaIsilaeli ukwesha ukulabila ne bafwile neli ukucite’fintu fimbi ifingalangisha ati balicetekele mu mipashi.—Pendeni Ndutelonomi 18:10-12.

5. Mba nifindo mungacita kani mwalukupyungisha ifibumbwabumbwa neli mwalukutonda imipashi ya bafwile mu kupempela kwenu ukwa kale?

⁵ Kani mu kupempela kwenu ukwa kale mwalukupyungisha ifibumbwabumbwa neli mwalukutonda imipashi ya bafwile, mba nifindo mungacita? Mulukupenda ne kwalakanyapo pa mashiwi amu Baibolo aalangisha ifi baLesa bafibona ifi ifintu. Mulukutembela kuli baYehova inshiku shonse ne kubabuula ati mulukufwaisha ukuba abakosele mu kupempela kwa cine, kabili mubalombe ati bamofweniko ukulukulanguluka koti ni fyefyo bo balanguluka.—Yisaya 55:9.

6, 7. (a) Kani abantu balalabila ati Icilishimishi kwanuke’ndo, kabili kani abasambile ba kutanga aba baYesu balukusefyako? (b) Kani mu mpindi ya basambile ba kutanga aba baYesu nibani abaishibikilwe ati e balukusefya utusuba twa kufyalwa?

⁶ Ukupempela kwa muntu kungakowela ku kupempela kwa bufi ukulosha ku maolide yayo abantu batemenwe. Ku cakubwenako, langulukeni pa Cilishimishi. Abantu balalabila ati Icilishimishi cipale kwanuka ukufyalwa kwa baYesu Klistu, kabili  apepi ne kupempela konse ukulitota ati kwa buKlistu kulasefya Icilishimishi. Nangabe’fyo, takulipo bumboni ubulangisha ati abasambile ba kutanga aba baYesu balukusefyako olide iya kube’fyo. Ibuuku lya Sacred Origins of Profound Things lilalabila ati: “Ili papitile imyaka 200 ukufuma apo baKlistu bafyalilwe, tapalipo uwaishi, kabili banini lukoso abantu abalukufwaya ukwishiba akasuba baYesu bafyelwe.”

⁷ Nangaba ati abasambile ba baYesu nga baishibile akasuba baYesu bafyelwe, ngatabasefeshepo akasuba ako. Mba nindo? Nipakuti, koti ni fyefyo ibuuku lya The World Book Encyclopedia lilabila, abaKlistu ba kutanga “balukubona ukusefya ukufyalwa kwa muntu ati mekalilo abantu abatabalukupempelapo baLesa bacine.” Ukusefya akasuba ka kufyalwa ukushimbwilwe lukoso mu Baibolo kwa bekalicishi bobilo abatabalukupempelapo baYehova. (Ifyakutaŋga 40:20; Mako 6:21) Nakabili ukusefya utusuba twa kufyalwa kwalukucitwa ku kulemya tulesa twa bufi. Ku cakubwenako, pa May 24 abaLoma balukusefya akasuba ka kufyalwa akakwe Diana lesa umwanakashi. Pa kasuba akalukukonkapo, balukusefya akasuba ka kufyalwa akakwe Apollo, lesa wabo uwa kasuba. Pakuti pali fyefyo, ukusefya utusuba twa kufyalwa kwalishibikilwe ati kwa babo abatabalukupempelapo baLesa, takwalipo kwa baKlistu.

8. Buulishisheni ifi ukucetekela mu mipashi kubambakene ne kusefya utusuba twa kufyalwa.

⁸ Kuli na umbi umulandu uwalengele ati abaKlistu ba kutanga belukusefyako akasuba baYesu bafyalilwepo. Abasambile babo cipale baaliishibile ati ukusefya utusuba twa kufyalwa kwali kwa bantu abacetekele mu mipashi. Ku cakubwenako, abengi abaGiliki ne baLoma aba ku mpindi sha kale balicetekele ati umupashi walukusangwapo pa kufyalwa kwa muntunshi onse ne kumulama uyo muntu mu mekalo akwe onse. Ibuuku lya The Lore of Birthdays lilalabila ati: “Uyu umupashi walukumfwana mu nshila ya mfiso na kalesa aka pa kasuba ako umuntu afyalilwepo.” BaYehova iciine tekuti basangalalepo ne kusefya ukuli konse ukungalenga ukufyalwa kwa baYesu ukukumyako ku kucetekela mu mipashi. (Yisaya 65:11, 12) Pano lomba nindo abantu abengi basefesha Icilishimishi?

9. Kani abantu balisalile shani December 25 ati e kasuba ka kusefya ukufyalwa kwa baYesu?

⁹ Panuma ya myanda ya myaka iingi ukufuma apo baYesu baikeleko pa calo, abantu balitatikile ukwanuka ukufyalwa kwabo pa December 25. Pano ako takaalipo e kasuba baYesu bafyelwe. * Pano lomba nindo abantu basaliile December 25? Mukupita kwa mpindi abantu bambi abalukulabila ati baKlistu cipale “balukufwaya ati ako akasuba kalingane ne kasuba abaLoma balukusefya ‘ukufyalwa kwa kasuba aka makosa.’” (The New Encyclopaedia Britannica) Mu mpindi ya mwela ili akasuba kalukumfwika akacifwe, abena fyalo balukucita ifya mekalilo akupupa pakweba ati akasuba akakubapeela iceselela ne kutuba kabwele uku kaile ukutali. December 25 e kasuba balangulukile ati eli akasuba kalukutatika ukubwela. Pakweba ati baalulule abena fyalo, intangishi sha mapempelo shalisumiine uku ukusefya kabili kashesha ukulenga uku ukusefya ukuboneka ati kwa “buKlistu.” *

10. Mu mpindi sha kale, nindo bambi tabalukusefeshako Icilishimishi?

¹⁰ Ukutatika lukoso ne kale abantu baliishi ati abaalukusefya Icilishimishi ni babo abantu abatabalukupempelapo baLesa bacine. Pakuti Icilishimishi tacilabiilwepo mu malembo, mu England na mu fyalo fimbi ifyalukukomekwa na baAmelika balikenye ukusefya Icilishimishi mu myaka ya ba 1600. Ukubulo’kuya ku ncito pa kasuba ka Cilishimishi wali mulandu uukulu. Nangabe’fyo, palipitile lukoso impindi ice  ne mekalilo akale baliabweseshe, na fimbi fyalilundilwepo. Icilishimishi nakabili calibele ni olide iikulu, kabili efi cili na bubuno bukumo mu fyalo ifingi. Pakuti Icilishimishi califumine mu kupempela kwa bufi, nangabe’fyo, abo abalukufwaya ukusangalasha baLesa tabasefyapo Icilishimishi neli ni olide iili yonse iifumine ku batabalukupempelapo baLesa bacine. *

11. Mba nindo bambi abantu basefesha amaolide, pano cindo twelelwe ukubikako akalango?

¹¹ Abantu bambi balasumina ati amaolide aali koti Cilishimishi alifumine ku bena fyalo, pano nangabe’fyo balalanguluka ati tacibipilepo ukuasefya. Nacine, abantu abengi tabalangulukapo pa kupempela kwa bufi ili balukusefya amaolide. Ishi impindi nakabili shilapeele’cisoolo ishuko lya kuba pamo. Kani na mwebo efi mulanguluka? Kani e fyopele’fyo, cipale kutemwe’cisoolo, takulipo kutemwa ukupempela kwa bufi, e kulenga ati ciboneke icikateshe ukuba abakosele mu kupempela kwa cine. Mwishibe ukweba ati baYehova, abo abatatikile icisoolo, balukufwaya mwebo ukuba na bucibusa ubuweme ne bakwabenu. (AbaEfesa 3:14, 15) Pano mungakosha bucibusa bwa kube’fyo mu nshila ishi baLesa basuminishe. Ukulabila pali ceco twelelwe ukubikako akalango, intangishi Paulu yalilembele ati: “Mulukufiesya ifyakutemwesya baSikulu.”—AbaEfesa 5:10.

12. Peleni icakupalanya icilukulangisha umulandu tatwelelwepo ukucitako amekalilo ne fyakusefyako amaolide ififumine mu fiko.

¹² Cipale mungalanguluka ati icitati ca maolide tacikumisheko ku filenga abantu ukusefya amaolide buno bukumo. Kani icitati ca maolide muli bucine eci tungasakamana? Inya! Ku cakubwenako: Mucalakanye ati mwabona switi ili mu fiko. Kani mungaitoola iyo switi ne kulya? Icinenene tekuti mucite’fyo! Iyo switi ya fiko. Koti ni switi iyo, amaolide angaboneka aaweme, pano baliatoolele mu fiko. Pakuti tukose mu kupempela kwa cine, tulyelelwe ukubone’fintu koti ni fyefyo uwakushimika  Yisaya alukufibona, woyo uwabuulile abapempeshi bacine ati: “Tekukuma-ko kucibipile neli cimo.”—Yisaya 52:11.

13. Mba nifisa ifyakukatasha fingabako kani mwakaana ukusefyako amaolide?

¹³ Pambi kungaba ifyakukatasha kani mwakaana ukusefyako amaolide. Ku cakubwenako, abamupyunga nabo bangepusha umulandu tamucitilako ifintu fimo fimo ifya maolide ificitwa apa mupyunga. Mba nifindo mungacita kani baalimutambikileni impese pa Cilishimishi? Kani cingaba icibipile ukuipoka? Mba kani abalume neli abakashi benu tabacetekelepo mu fintu ifi mucetekelemo? Mba nifindo mungacita pakweba ati abana benu bebona ati balukupuswako pakuti pa kubulo’kusefyako amaolide?

14, 15. Mba nifindo mungacita kani umuntu amusekeleni ukupyungisha ishina lya olide yeyo balukusefya neli kani alukufwaya ukumupeleni impese?

¹⁴ Mulyelelwe ukucenjela pakweba ati mwishibe ifyakucita ili kwabe’fyakusefya. Kani umuntu amusekeleni ukupyungisha ishina lya olide yeyo balukusefya, mungamutoota lukoso uwamusekeleni. Pano kani ni woyo mubonana impindi ne mpindi neli mulapyunga naye, cipale mungamubuulako ifyebo na fimbi ifingi. Muli fyonse lukoso, mulyelelwe ukucenjela. Baibolo ilafunda ati: “Ukwambala kwenu ŋgakukalukuli neluse insiku syonse ukulunjilwe nemucele, ati mukesibe umwakwasucila bonse umo umo.” (AbaKolosai 4:6) Mucenjele pakweba ati mwisaalula abantu bambi. Pa mupunda wa fyefyo, babuuleni mu mutimanteka apa mwimakene. Babuulishisheni apaswetele ati tamulukukanapo ukupeela impese ne kubungana pamo sombi mulafwaya ukucite’fyo fintu pa mpindi imbi.

¹⁵ Mba kani umbi alukufwaya ukumupeleni impese? Mungabona umulandu alukumupeleleni. Uulukumupeleni angalabila ati: “Ndiishi ati mwebo tamusefyapo olide. Nangabe’fyo, ndukufwaya ati mupoke’ci.” Cipale mungalabila ati ukupoke’mpese pali woyo umulandu tafilingenepo ne kusefyako olide. Pano kani uulukumupeleni teshipo ifi mucetekelemo, mungamubuulako ukweba ati tamusefyapo olide. Ici cingofwako ukubuulishisha  umulandu mwapokela impese sombi tamupelapo neli imo pali kako kasuba. Ku kabeya kambi, tamulipo akalango mu kupoke’mpese iyapeelwa ukulangisha apaswetele ati tamukoselepo muli fyefyo mucetekelemo neli ati mungafikaana ifimucetekelemo pakuti mupoke lukoso impese.

16. Kani mungalangisha shani ukucenjela mu fintu ifikumineko amaolide?

¹⁶ Mba kani abakwabenu tabacetekelepo ifi mwebo mucetekele? Nakabili, mulyelelwe ukucenjela. Tapalipo umulandu wa kupikisha pa mekalilo onse neli pa kusefya konse uku abakwabenu basalululapo ukucita. Pa mupunda wa fyefyo, lemyeni amakosa abo aakucita ifi balukufwaya, koti ni fyopele’fyo na mwebo mulukufwaya ati balemye ukulanguluka kwenu. (Pendeni Matayo 7:12) Mwicitapo fyonse’fyo ifingalenga mwaboneka koti mulasefyako olide na mwebo. Nangabe’fyo, mube ne milangwe iiweme ukulosha ku fintu ifitafikumineko ku kusefya ukwine. Muli bucine, mulyelelwe ukucite’fintu mu nshila iyakweba ati mwashala na cimanga umuweme.—Pendeni 1 Timote 1:18, 19.

17. Kani mungofwa shani abana benu ukubulo’kumfwa ati balukupuswako pakuti balukubona bambi abalukusefya amaolide?

¹⁷ Kani findo mungacita pakweba ati abana benu bebona koti balukupuswako pakuti pa kubulo’kusefyako amaolide? Ilingi cilyeyamine pa fintu mucita impindi shimbi mu mwaka. Bambi abafyashi balapaatulapo impindi sha kupeela impese ku bana babo. Impese imo iiweme iyi mungapeela abana benu ni mpindi yenu ne kubalangisha ubutemwe.

18. Kani ukusangwako ku kubungana kwa buKlistu kungamofweniko shani ukuba abakosele mu kupempela kwa cine?

¹⁸ Pakweba ati musangalashe baLesa, mulyelelwe ukukaana ukupempela kwa bufi kabili mube abakosele mu kupempela kwa cine. Kani findo ifi mungacita pakweba ati mube abakosele mu kupempela kwa cine? Baibolo ilalabila ati: “Ŋgatulaŋgulukansyanye, ati tubusye ubutemwe nemilimo iweme; ŋgatubulo’kuleko’kubuŋgana, koti nifyefyo ifi bacita bambi,  sombi ŋgatulukucenjesyansyanya; ukwakucila kabili pakubona ati akasuba kalukupalamina.” (AbaEbeya 10:24, 25) Ukubungana kwa buKlistu ni mpindi ya kusangalasha iya kweba ati mwebo mungapempela baLesa mu nshila iyi basuminishe. (Amasamo 22:22; 122:1) Pa kubungana ukwa kube’fyo, palaba ‘ukusangalala mu kucetekela’ pa baKlistu ababucetekelo.—AbaLoma 1:12.

19. Mba nindo cicindamine ati mulukubuulako abantu bambi ifintu ifi musambilile mu Baibolo?

¹⁹ Naimbi inshila iingamofweniko ukuba abakosele mu kupempela kwa cine kubuulako abantu bambi ifintu ifi musambilile mu Baibolo na Bamboni sha baYehova. Abantu abengi iciine ‘balukushishimuka ne kulila’ pakuti pali bumbifi ubulukucitwa mu calo buno bukumo. (Esiceli 9:4) Cipale mulishiko bamo bamo abantu abalukushishimuka ne kulila. Cingaba iciweme kani mwababuulako palwa kucetekela kwenu ukwa mu Baibolo ukwa kuntangiile. Ili mulukubungana pamo ne baKlistu bacine ne kubuulako bambi icine icakuti ubune ica mu Baibolo ici musambilile, mukasangana ukweba ati ukufwaisha kwenu konse ukwa kucita amekalilo amu kupempela kwa bufi ukwashelemo mu mutima wenu kukaya ili kushimangana. Mucetekele ukweba ati mukasangalala ukwakuti kabili mukapokelela amashuko aengi kani mwaba abakosele mu kupempela kwa cine.—Malaci 3:10.