Capita Drini Azia

Mi So Pa Kirikiri Inzita Adari ma Alea

E’yo Biblia ni imba wura inzile inzi ’diyi ma ayuza ma dria ri ngoni ya?

Kristiani Adaru ’diyi ki o’du ambo dini ndu ndu ni inzi ’diyi ki ne ngoni ya?

Mi eco a’ita mini ri ece ’ba azi ’diyi ni a’oko feza koko ru ngoni ru ya?

ECETASI mi isu oni kini mi jo ejele ezaki eyi woro ’bo. Agu azi ’ba aro onzi enyata ru ni angu nde ma alea ndindia ru, sawa ’disi e’do di ’ba ki o’di ’bo. Mi nga a’du afa ’ye ya? Ece kokoru, mi nga mu ’daa risi te mi ka eco ra risi. Te ’da ma vutia, mi nga kiri mi zi zita ’dile risi, ‘Enyata ’di fi ma rua ’bo ya?’

² E’yo alu ’dile ri bani i ’ye dini inzoruri ma dria. Biblia imba kini inzita ’dile ’diyi ovu ezazaru imbata azini ’yeza inzoru ’diyi si. (2 ’Ba Korintoa ’Diyi 6:17) ’Diri bani asisile le mi ma ifu “Babuloni Amboru,” amuti wudrikurusi dini inzoru rini ma alea risi te ri i. (E’yo Eceza 18:2,  4) Mi ’ye ’dile ’bo ya? Mi ka ’ye ’bo, awa’difo mini. Te mini lu mi esele cozu dini inzoru ri be ri cani ku. ’Da ma vutia, le mi zi mi ceni ceni ’dini, ‘Obi kaniku adriza dini inzoru ’diyi niri ma azi awiki nga ma rua were ci ya?’ Mi ne nga eceta ni ’diyi ma azi ki.

 WURA INZILE INZI ’DIYI AZINI INZITA A’BIPI NI

³ ’Ba azi ’diyi ovu wura inzile inzi ’diyi pie kaniku siri’ba pie eyi vile akua eli tre. ’Dile ’diyi mivule akua ci ya? Ka ovu ’dile, mi eco ega kini Munguni izizu afa ’diyi ma ayuza kokoru ri e’yo azi sipi kuni ’dini. Mi eco vini mi ici afa ’dile ’diyi ma azi be ra. Te eri Mungu ma ngulupi i ’yopi kini ’ba ma inzi i ngoni’ari, azini Biblia imba kini le ama ma ayuki wura inzile inzi ’diyi ki ku. (Efuza 20:4, 5; Zaburi 115:4-8; Isaya 42:8; 1 Yohana 5:21) Mi eco di pa so inzita adari ma alea kirikiri mini afa woro mini icipiru inzita inzoru be ’diyi ma dri jazu te risi. Ece kokoru, le mi ma ne afa ’diyi ki ekile Yehovani ne rile—afa azi “ngule onzi” ri ru.—Azita Amvizu 27:15.

⁴ Inzita a’bipi inzizu ri ga tre dini inzoru kakau ’diyi ma  alea. De nga eyini e’yo onizu Biblia ma dria ku ria, ’ba azi ’diyi a’iki ndra kini ’ba drapi ’bo ’diyi niki e’yo ra azini eyi ecoki ’ba drapi ku ’diyi ni candi fe kaniku eyi ma aza ko ra. Sawa azini si mi eco ndra le afa ci ri ’ye ayiko fezu mi ’ba odrapi ’bo ’diyi pini. Te mini oni buku ’di ma Capita 6 ma alea ’bo rile, ’ba drapi ’bo ’diyi nikini afa azini alu ni ku. Ani e’yo ’disi, lezu o’bizu e’yo nzezu eyi pie ri orodri kokoru amani. Akaki o’duko azi eri ekile ’ba lele tu odrapi ’bo ’diyi pini rile ’da ri o’duko orindi onzi ’diyi pi ni. Ani e’yo ’disi, Yehova oga ’ba Israelini ’diyi ni e’yo nzezu ’ba draza pie kaniku azi andri ndriza niri pi si.—Azita Amvizu 18:10-12.

⁵ Wura inzile inzi ’diyi ma ayuza kaniku obi a’bipi inzizu ri ka di ovu geri mini inzita inzizu ri, le mi ma ’ye a’du afa ni ya? Le mi ma la Biblia azini mi ma ’ba mi asi egata Munguni e’yo ’dile ’diyi ma dria ri ngonia ri nizu. Mi zi Yehova ni o’du driasi izita ma aleasi mi ma ava lezu pa sozu kirikiri inzita adari ma alea ri ma e’yo si, azini mi zi eri mi azakozu mini ecozu e’yo egazu erini lele rile beni.—Isaya 55:9.

KRISIMASI—KRISTIANI OKO ’DIYI INZIKI NDRA KU

⁶ Inzita agu azi niri eco eca ezazaru o’du ambo dini inzoru ’diyi ni risi. Ecetasi, mi ’du nga Krisimasi. ’Bani ’yo risi Krisimasi eri o’du Yesu Kristo ni osizu ri, ani dini ogogo woro ’yopi eyi Kristiani ’diyi eri inzi. Te, afa azi e’dapi kini ’ba ndra Yesu ma vuti obipi eli turu alu okori ma alea ’diyi inziki o’du ’dile niri ra ni yo. Buku omvele Sacred Origins of Profound Things ’yo ’dini: “Eli turu iri osita  Yesu ni ma vutia, ’ba azi aluni ni ndra o’du erini osizo ri ku, vini ’ba were asiki ndra osi ngoariari ma dria ni.”

⁷ ’Ba Yesu ma vuti obipi ’diyi ka ki ndra o’du ada erini osizuri ni ra, ecoki ndra inzi ku. A’dusi ya? Adanisi, buku omvele The World Book Encyclopedia ni ’yo risi, “’Ba Kristiani ru oko ’diyi neki ndra inzita o’du ’ba osizuri inzizu ri obi ’ba kafiri ru ’diyi ni.” Omu o’du ’ba osizu ri inzizu Biblia ni e’yo nzezu drinia ra ri ki lu iri opi ndra Yehova ni inzipi ku ’diyi pini. (E’doza 40:20; Marako 6:21) O’du ’ba osizuri ma inziza eri adroa yini inzita fe. Ecetasi, mba towi ma o’du 24 si ’Ba Rumia ’Diyi ndra adroa oku ru Dayana ma o’du osizu ri inzi. O’du ’di ma vutia risi, eyi mungu etu ni Apolo ma o’du osizuri inzi. Ani e’yo ’disi, inzita o’du osizuri inzizu ’diyi ’ba kafiri ru ’diyi pini, ovuni Kristiani pini ku.

⁸ Asisile azi ’ba ndra Kristianiru eli turu aluzo okori ma alea ’diyi ni o’du Yesu ni osizuri inzizu ku ri vini ci. ’Ba eri ma vuti obipi ’diyi ecoki ndra ni ra kini o’du ’ba osizuri ma inziza eri woko azi andri ndriza ni ri. Ecetasi, ’ba Girikia azini ’ba Rumia kakau drio ’diyi a’iki ndra kini o’du ’ba driani osizu risi orindi azini emu agu nde ma agei tezu idri erini ma aleasi dria. “Orindi ’diri enga adroa azi mungu ru o’du ’bani eri osizuri pini ovuzu tualo agu alu ’bani osi ’di niri be ri vu,” buku omvele The Lore of Birthday ’yo ni. Yehova cani ovu ayikosi ’bani Yesu ni icizu omu ’ba andri ndripi ’diyi pini be risi ku. (Isaya 65:11, 12) Ani e’yo ’disi ’ba kakau emuki di e’do Krisimasi inzi ngoni ru ya?

KRISIMASI MA E’DOTA

⁹ Eli ali ndra turu turu raka o’ata Yesuni nyakua ri ma vutia ’ba emuki di e’do o’du erini osizuri inzi Mba mudri  drini iri ma o’du 25 si ndo. Te ’di ovuni mba o’du ’bani Yesuni osizu ri i ku, ’ba osi ndra eri Mba mudri ma alea ri e’da i nditiri. * Mba Mudri drini iri ma o’du 25 eca di pezaru ngoni ngoni ya? ’Ba azi ndra emupi eyi ’bapi Kristiani ru ndo ’diyi “leki ndra o’du ’di ma ici i ’o’du eyini ‘adroa ’ba Rumia ’diyini etu niri ma osita inzizu ri be.’” (The New Encyclopedia Britannica) Ewu angu ni ambizu tu ria, etu ma si ma okpo cani ku, ani ’ba kafiri ru ’diyi ndra omu ’dile ’diyi ’ba angu driza azini imve zizu erini ecozu emuzu mbele ru engazu aci erini re tu ri ma alea risi beni. Mba mudri drini iri ma o’du  25 si ’ba nde egaki ndra eri o’du etu ni e’dozu dri idazu ri i. ’Ba dini ma drile ru ’diyi ni lezu ’ba kafiri ru ’diyi ki ojazu eyi ma vuti obizu beni risi, ngaki di omu ’dari fe e’dazu omu “Kristiani ni ru.” *

¹⁰ Krisimasi ni omu kafiri ni e’doni ri ’ba ni ndra drio. A’dusikuni eri ma e’dota ni ndra i icizu E’yo siza be ku risi, e’dozu eli 1700 ma alea suru Ulaya ni azini Amerikaa Ulaya ni drini ce ni ’diyi ma azi ma alea ’ba oga ndra Krisimasi ma inzita si. Agu azi ka ndra awi akua muzu azi ngazu ku o’du Krisimasi ni si eri ndra panga isu ece kokoru. Te, sawa were ma vutia, ’yeta drio ’diyi ecaki vule, dika azita o’di ’diyi ovu ’bazaru ’da  ma dria. Krisimasi nga vini eca o’du ambo ni dika, ’diri di curu’do angu kakau ma alea. Krisimasi ni i icizu dini inzoru ri be risi, ’ba lepi ayiko fepi Munguni ri inzikini eri ku vini o’du ambo azi ’ba kafiri ru ’diyi ni e’doni ri pie dria. *

E’DOTA EYI E’YO AZI OKPORU NI YA?

¹¹ ’Ba azi a’iki ra adaru o’du ambo kile Krisimasi le ’diyi ’ba kafiri ru ’diyi e’doki ni, te e’yi ’yo kini o’du ’dile ri inzizu ri ovuni onzi ku. Adanisi, ’ba kakau egaki ni e’yo inzita inzoru ri ma dria ku eyini o’du ’dile ’diyi ki inzizu ria. O’du ’dile ’diyi fe ’ba akua ’diyi ni eyi icizu tualu yi ma eselea. Mi ma egata vini ’dile ya? Ka ovu ’dini, ifini kini eri leta ’ba akua ’diyi lezuri, ovuni leta dini inzoruri ni ku, fepi pa soza inzita adari ma aleari eca mini ewaru niri i. Le mi ma ni ra, Yehova aku e’dopi niri le mi o’a ’ba mi ori’baru ’diyi pie muke. (’Ba Efesoa ’Diyi 3:14, 15) Te mi eco o’ata ’dile ’diyi ki fe ovu okporu geri Munguni le ra ’diyi ki si. E’yo ovupi okporu ndepini idri amani ma alea ri, ’ba ti pele Paulo si ’dini: “Emi o’bi e’yo ngori ayiko fe Opi driniari nizu.”—’Ba Efesoa ’Diyi 5:10.

¹² Mi eco di ega kini e’yo azi okporu ni e’dota o’du amboru ’diyi pini ma dria geri ’bani eyi inzizu ewu curu’do ’disi ’diyi pie ra ni yo. Eyi ma e’dota ni e’yo azi okporu ni ya? Ee! Eceta ni ’dini: Ecetasi mi ka pipi ne nzila ma kalatia oritreku ma alea. Mi eco pipi ’dari ’du mbe ra ya? Mi econi ku! Pipi ’diri ondiru. Ekile pipi ’dale, o’du ambo inzile inzi ’diyi ecoki e’da aji aji, te ’ba e’du eyi engazu pari alatara kokoru ri ma alea. Pa sozu kirkiri inzita adari ma alea, le ama ma ovuki egata nabi Isaya, ’yopi ’ba inzita  adari inzipi ’diyi pini rile ri be: “Emi elo afa ala kokoru ma rua ku.”—Isaya 52:11.

E’YO VAZA ONDUASI O’AZU ’BA AZI ’DIYI PIE RI

¹³ Mi ka di pe o’du ambo ’diyi ki inzizu ku mi di nga inzamatara isu ra. Ecetasi, ’ba mini azi ngazu eyi pie ’diyi ki nga o’a osutasi mini o’du ambo ’diyi ki inzizu ku ri ma e’yo si. Te ’ba ka di mini feta Krisimasi ni fe ria? Feta ’dile ri a’izu eco di ovu onzi ya? Te agupi kaniku oku mivule ri ka di a’ita mini ri a’iku ria? Mi eco di fe anzi mini ’diyi ni o’azu candisi ku eyini omu ’diyi ki nyazu ku risi ngoni ru ya?

¹⁴ Le mi ayu e’yo vaza kililiru ni mini ngazu afa ’diyi ma alu alu otuzu beni. ’Ba ka mi zi zita o’du ambo ’diyi nisi, mi eco lu awa’difo fe agu zita nde zipi ’da ni. Te ecetasi ka di ovu agu azi mini o’azu eri be kaniku mini azi ngazu eri be o’du driasi ni ria. Ka te ’dini, mi eco e’yo ece angiri ra. Te e’yo ’diyi pi ma alea dria, le mi o’a ondua be. Biblia imba ’dini: “E’yo ’yoza emini ma ovu etuzu ’yeta anzutiri be ekile afa alupi a’isirile, emi ma ni ani e’yo omvizu ’ba alu alu ma tia ’yeke.” (’Ba Kolosaia ’Diyi 4:6) Le mi ovu e’yere inzita ako e’dazu ’ba azi ’diyi ni ku. Te kani si, mi ece mi pa soza ondua si. Le mi e’da kilili kini adrini mi le feta fe ku ’dini ku te mi eco eyi ’ye ra sawa nduni ma alea.

¹⁵ Te ’ba azi ka di le mini feta fe ria? E’yo feta nde niri ngoni’ari nga mi aza ko ni. Agu feta fepi ’da eco ’yo ’dini: “Ani ra mi inzini o’du ambo ’di ku. Te ale lu mini afa ’diri fe.” Mi eco ega kini feta ’diri a’izu ri ovuni kile o’du ambo nderi inzizu ri i ku. Adaru, agu feta nde fepi ri ka a’ita miniri ma e’yo ni ku, mi eco di lu erini kini mi inzini o’du ambo ’di ku. ’Diri di nga mi aza ko mi a’i feta nde a’dusia  ri ecezu azini mi feni feta sawa ’dile ri ma alea ku ri ecezu. Geri azini si indi, eri ovu onduaru mini feta ’dile ’diyi a’izu ku asisile agu fepiri ni ka ovu mi o’bizu kini mi so pa a’ita miniri ma alea kiriki ku kaniku mi eco a’ita miniri ga afa isuza siri nizu ria.

TE ’BA AKUA ’DIYI KI RIA?

¹⁶ ’Ba mi vile aku ’diyi ka a’ita miniri le ku mi di nga a’du afa ’ye ya? Dika, le mi ovu ondua be. Le mi fe ’yeta azini omu nyaza alu alu dria mi ori’ba ni inzi ’diyi niri ma eca mini e’yo ru ku. Kanisi, mi fe ruta obi eyini dri egaza eyini pie, kile dria mini le ma ruki egaza mini rile. (Matayo 7:12) Le mi ma ona mi ’yeta dria ecopi e’dapi kini mi o’du ambo ’di inzi risi te. Te kiriti, le mi ovu mile be e’yo azi ci e’dapi mi o’du ambo ’diri inzi riki si. Dika, le e’yo dria mini ’ye ri ma e’da asisile mini ri muke.—1 Timoteo 1:18, 19.

¹⁷ Mi eco di a’du ’ye fezu anzi mini ’diyi ni o’azu candisi ku eyini omu o’du ambo icipiru e’yo siza be ku ’diyi inzizu kuri si? Afa mini ’ye eli ma alea dria ri nga mi aza ko ni. Tipika azi ’diyi o’du azi pe feta fezu anzi yini dri. Feta azi alu ndepi ni mini eco fe anzi mini dri ra ri sawa mini azini leta mini ri.

MI E’DA INZITA ADARI ’YETA SI

¹⁸ Ayiko fezu Munguni, le mi ma ga inzita inzoru ri si azini mi so pa kirikiri inzita adaru ri ma alea. ’Di ma ifi ngoni ya? Biblia kini: “Azini ama alu alu ma dro asisile ama agyi ma e’yo dria, fezu leta pini zozu azi onyiru ’diyi be; ama ma ku okuza amani ama okuzu tualuri ja ku ’ba  azinini kulerile, ama asi omizu ama eselia ama agyi be; emi ma ’ye ’dini aga ra emini ndrele o’du nderi eca ogogo risi.” (’Ba Ebraniani 10: 24, 25) Okuta Kristiani pini eyi okuzu tualu ri eri geri azi mini ecozu Munguni inzizu kilili ra ri. (Zaburi 22:22; 122:1) Okuza ’dile ’diyi pi ma alea, Kristiani a’ita be ’diyi ‘asi omiza isu.’—’Ba Rumia ’Diyi 1:12.

¹⁹ Geri azi mini vini ecozu e’dazu kini mi so pa kirikiri inzita adari ma aleari mini e’yo oluzu ’ba azi ’diyi pi ni afa mini oni Biblia ma alea ’Ba Yehova ma E’yo eti Nzepi ’Diyi pie ri ma dria risi. ’Ba kakau ki ‘ota azini owu’ e’yo onzi gapi tre wudrikuri ma alea ’diyi si. (Ezekieli 9:4) Mi eco vini ’dele ’di ’ba azi ’dile ’diyi ma azi eyi nira. Mi eco eyini oyo soza Biblia ni ewu driale ri ma dria ri ma e’yo nze ku a’du si ya? Mi ka di o’a Kristiani adaru ’diyi pie azini mi ka e’yo nze afa tre osutaru Biblia ni onyiru mini oni ’bo ’diyi ma dria, mi nga isu ne kini mi ava e’yo ndundu dini inzoru ’diyi pini ’ye awipi mi asia ’diyi ma dria ri nga yi de e’yere e’yere dria ra. Le mi ma nira ada mi nga ovu ayikosi azini mi nga tusu coza isu angiri mini pa sozu kirikiri inzita adari ma alea risi.—Malaki 3:10.

[E’yo sile eleleru ’diyi]

E’YO BIBLIA NI IMBA RI

▪ Wura inzile inzi ’diyi inzizu azini ama a’bipi yi inzizu ri ma pari inzita adari ma alea yo.—Efuza 20:4, 5; Azita Amvizu 18:10-12.

▪ Fizu inzita o’du ambo ’ba kafiriru ’diyi ni ma alea ri onzi.—’Ba Efesoa ’Diyi 5:10.

▪ Le Kristiani ada ’diyi ma ovuki ondua be yini a’ita eyini ma e’yo eceria ’ba azi ’diyi ni ria.—’Ba Kolosaia ’Diyi 4:6.

[Zita e’yo onizu ’diyi]

1, 2. Zita le mi ma zi mi ngulupi ani mini dini inzoru ri kuzu ’bo ri ma vutia ri ngo’i, azini mini ega risi ’diri orodri ru a’du ma e’yo si ya?

3. (a) E’yo Biblia ni ’yo wura inzile inzi ’diyi ma dria ri ngoni, azini egata Munguni ’diyi ma azi ecoki ovu ’ba azi ’diyi ni ewaru a’du ma e’yo si ya? (b) Le mi ’ye a’du afa ni mi ka ovu afa eyi icipi dini inzoru ’diyi ni ri pie ria?

4. (a) Ama di ni kini inzita a’bipi niri orodri koko ngoni ru ya? (b) Yehova oga ndra ’ba ini ’diyi pini andri ndriza dria si a’du ma e’yo si ya?

5. Wura inzile inzi ’diyi ma ayuza kaniku inzita a’bipi inzizu ri ka ovu dini mini ri ma alea ci le mi ’ye a’du afa ni ya?

6, 7. (a) ’Ba ni ’yo risi Krisimasi ni o’du a’du inzizu ri, azini ’ba Yesu ma vuti obipi eli turu alu okori ma alea ’diyi inziki ndra eri ra ya? (b) Ewu ndra ’ba Yesu ma vuti obipi eli turu aluzo okori ma alea rini si, o’du ’ba osizuri ma inzita ici ndra i a’du be ya?

8. Mi ece o’du ’ba osizori pi iciki eyi andri ndriza be ngoni ngoni’ari ma e’yo.

9. Mba mudri drini iri ma o’du 25 eca ndra o’du Yesu ni osizu ri ru ngoni ru ya?

10. Ewu ndra drio risi, ’ba azi ’diyi inziki ndra Krisimasi ku a’du ma e’yo si ya?

11. ’Ba azi ’diyi ki o’du ambo yi inzi a’du ma e’yo si ya, te e’yo amani okporu ndeni ri ngoi ya?

12. Mi fe eceta e’dazu le ama ma ku ’yeta azini omu nyaza e’dota be ondiru ’diyi ki ja ri ecezu.

13. Inzamatara mini nga isu mi ka o’du ambo ’diki inzizu ku risi ’diyi ngoki ya?

14, 15. Agu azi ka mi zi zita o’du ambo ’diyi nisi kaniku feta o’du ambo ’diyi ni ri fe mini mi nga a’du afa ’ye ya?

16. Mi eco ovu onduasi e’yo eyi icipi o’du ambo inziza ma dria ’diyi ki omvizu ngoni ru ya?

17. Mi eco di anzi mini ’diyi ma aza ko o’azu candisi ku omu o’du ambo ’diyi niri inzizu kuri si ngoni ru ya?

18. Ovuzu okuta Kristiani ni eyi okuzu ri ma alea ci ri nga mi azako pa sozu kirikiri inzita adari ma alea ngoni ru ya?

19. Mini ecozu e’yo nzezu ’ba azi ’diyi pini afa mini oni Biblia ma alea ’bo ’diyi ma dria ri mini orodriru a’du ma e’yo si ya?

[E’da peji ma alea ri 158]

Mi eco pipi oritreku ma alea nzila tia ’di ’du mbe ra ya?

 [E’da peji ma alea ’diyi 163]

Inzita adari tusu coza ayiko ru kakau ’diyi eji