1, 2. I kipangujo’ka kyofwaninwe kwiipangula pa kupwa kutamba mu mutōtelo wa bubela, ne molangila mwanda waka kidi na mvubu?

LANGA bidi shi ubayuka amba kifuko kyoshikete’mo kyonsololo kibasambakana sumu. Muntu kampanda i mwiye kwela mu bufyafya busala buleta lufu mu kifuko kyonso, ne pano būmi bwa bantu ke budi mu kyaka. Le ukalonga’po namani? Bine, ukavilukila kukwabo shi kudi muswelo. Ino nansha ubaviluka, ukashala wiipangula kino kipangujo kya kamweno amba, ‘Le nadi kendi mupye misongo’ya?’

² Ino yo ngikadilo iifwene na yoya idi’mo bipwilo bya bubela. Bible ufundija amba butōtyi bwa uno muswelo i bupye sumu ya mfundijo ne bilongwa bya disubi. (2 Kodinda 6:17) O mwanda bikulomba utambe mu “Babiloni Mukatampe,” umbikalo wa ntanda yonso wa bipwilo bya bubela. (Kusokwelwa 18:2, 4) Lelo kodi mutambe’mo? Shi i amo, nankyo tubakufwija’ko. Inoko kisakwa ke enkapo kwisansanya nansha kutaluka mu kipwilo kya bubela kete. Ino ufwaninwe kwiipangula pa kupwa kutamba’mo amba, ‘Lelo nshele na kantu kampanda ka mu mutōtelo wa bubela?’ Imvwana bidi bimfwa bimobimo.

3. (a) Le Bible unena bika pa mwanda utala kwingidija bankishi, ne mwanda waka mumweno wa Leza ukokeja kumwekela bamo bu mukomo kwitabija? (b) Le ufwaninwe kulonga bika na bipungwa byonso bikwatañene na mutōtelo wa bubela?

³ Bamo bekalanga na bankishi ne byelekejo mu mobo abo mu bula bwa myaka. Le nobe udi nabyo? Shi udi nabyo, ukokeja kulanga amba i kyeni ne i bibi kutōta Leza pampikilwa kipungwa kampanda kimweka na meso. Padi usenswe mpata bipungwa bimobimo mu bino. Ino yuka’mba Leza ye ulombola muswelo wafwaninwe kutōtwa, kadi Bible ufundija amba kasakilepo tumutōte na byelekejo. (Tanga Divilu 20:4, 5; Ñimbo 115:4-8; Isaya 42:8; 1 Yoano 5:21) Shi ke pano, ukokeja kulamata ku mutōtelo wa bine na konakanya bino bipungwa byodi nabyo bikwatañene na mutōtelo wa bubela. Na bubine, nobe wibimone mwibimwena Yehova—bu “kyamunyaji.”—Kupituluka 27:15.

4. (a) Mwanda waka kutōta bankambo i kupanga luvula? (b) Mwanda waka Yehova wāpeleje bene Isalela kwikuja mu miswelo yo-yonso ya majende?

⁴ Kutōta bankambo nako i kutumbe mu bipwilo bivule bya  bubela. Kumeso kwa kwifunda bubine bwa mu Bible, bamo badi bakulupile amba bafwe badi’ko mu bīkalo bya kubulwa kumweka ne amba bakokeja kukwasha nansha kusanshija bōmi. Padi nobe wādi mwipāne mu kutalaja mishipiditu ya bankambo bobe bafwile. Ino monka mowefundile’kyo mu Shapita wa 6 mu dino dibuku, bafwe ke bōmipo mu kifuko kampanda, mhm. Nanshi kukimba kwisamba nabo i kupanga luvula. Misapu yonso imweka bu itamba kudi bafwile na bubine itambanga kudi bandemona. O mwanda Yehova wāpeleje bene Isalela kukimba kwisamba na bafu nansha kwikuja mu miswelo yo-yonso ya majende.—Tanga Kupituluka 18:10-12.

5. Ukalonga bika shi wādi utōta bankishi nansha bankambo mu kipwilo kyowadi’mo?

⁵ Shi wadi utōta bankishi nansha bankambo mu kipwilo kyowadi’mo, le pano ukalonga namani? Tanga ne kulangulukila pa bisonekwa bya mu Bible bikulombola mumwena Leza bino bintu. Lombela Yehova difuku ne difuku akupe mutyima wa kulamata ku butōtyi bwa bine kadi mulombe akukwashe ulange mwalangila.—Isaya 55:9.

6, 7. (a) Noele itelwanga bu masobo a kuvuluka bika, ne lelo balondi ba Yesu ba mu myaka katwa kabajinji bādi bafeta’yo? (b) Mu myaka ya bana ba bwanga ba Yesu babajinji, mafetyi a kubutulwa ādi akwatañene na bika?

⁶ Butōtyi bwa muntu bukokeja kwikala na sumu ya kipwilo kya bubela shi ufeta mafetyi a ntanda asambakene. Tala kimfwa Noele. Noele itelwanga amba i fetyi ya kuvuluka kubutulwa kwa Yesu Kidishitu, ne kubwipi kwa bipwilo byonso bītela bu bya bwine Kidishitu bifetanga’yo. Ino, i kutupu bukamoni bulombola amba bana ba bwanga babajinji ba Yesu bādi basoba ano masobo. Dibuku Ñanjilo Ikola ya Bintu bya Mushike (Angele) dinena’mba: “Myaka tutwa tubidi kupwa kwa Yesu kubutulwa, i kutupu wādi uyukile, kadi i batyetye kete bādi batele mutyima ku kitatyi kinekine kya kubutulwa kwandi.”

 ⁷ Ino nansha shi bana ba bwanga bādi bayukile difuku dine dyābutwilwe Yesu, kebādipo bafeta’dyo. Mwanda waka? Mwanda, na munenena dibuku The World Book Encyclopedia, bene Kidishitu babajinji “bādi bamona kusoba masobo a kubutulwa kwa muntu ye-yense bu kisela kya bajentaila.” Masobo a kubutulwa kwa balopwe babidi kebādipo batōta Yehova o-onka kete atelelwe mu Bible. (Ngalwilo 40:20; Mako 6:21) Kadi masobo a kubutulwa ādi asobwa mwanda wa kulēmeka bilezaleza bya bajentaila. Kimfwa, mafuku 24 Kweji 5, bene Loma bādi bafeta kubutulwa kwa leza mukaji Diana. Difuku dilonda’po bādi basoba masobo a kubutulwa kwa leza wabo dyuba, Apolo. Nanshi masobo a kubutulwa ādi akwatañene na bujentaila ke na bwine Kidishitupo.

8. Shintulula kipwano kidi pa bukata bwa masobo a kubutulwa na kabutyibutyi.

⁸ Kudi buluji bukwabo kebwādipo busobela bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji masobo a kubutulwa kwa Yesu. Padi bandi bana ba bwanga bādi bayukile amba mafetyi a kubutulwa akwatañene na kabutyibutyi. Kimfwa, Bangidiki ne bene Loma bavule ba pa kala bādi bakulupile amba kudi mushipiditu utanwanga pa kubutulwa kwa umo ne umo ne amba o umulama mu bula bwa būmi bwandi bonso. “Uno mushipiditu wādi mu kipwano kya majende na leza wabutwilwe mu difuku dyabutwilwe’mo muntu’wa,” mo munenena dibuku The Lore of Birthdays. Na bubine, Yehova kādipo ubwanya kusangela masobo o-onso atūla Yesu mu kipwano na kabutyibutyi. (Isaya 65:11, 12) Shi ke pano, Noele yafudile namani ku kufetwa na bantu bavule?

9. Le mafuku 25 Kweji 12 āikele namani ke difuku dya kuvuluka kubutulwa kwa Yesu?

⁹ Bantu bāanjile kuvuluka kubutulwa kwa Yesu mu mafuku 25 Kweji 12 papo ke papite tutwa twa myaka tamba Yesu wikala pano pa ntanda. Ino dino ke difukupo dyābutwilwe  Yesu, mwanda mobimwekela aye wābutwilwe mu Kweji 10. * Penepo mwanda waka bātongele mafuku 25 Kweji 12? Bamo bētelele mwenda mafuku bu bene Kidishitu “bāsakile difuku dītane na disobwanga masobo a bujentaila a bene Loma, a kuvuluka ‘kubutulwa kwa dyuba kedishindwe.’” (The New Encyclopædia Britannica) Mu kitatyi kya mashika makomokomo dyuba dyādi dimweka bu dizoze mpata, o mwanda bajentaila bādi balonga bisela bya kwita ino nsulo ya kyanga ne mwinya ijoke mu ñendo milampe yoyendele. Mafuku 25 Kweji 12 dyo difuku dyobādi balanga amba dyuba dibashilula kujoka. Bendeji ba bipwilo byobādi basaka kwalamuna bajentaila, bāyete ano masobo ne kukimba kwiamwekeja bu a “bwine Kidishitu.” *

10. Mu myaka ya kala, mwanda waka bamo kebādipo bafeta Noele?

¹⁰ Nsulo ya bujentaila ya Noele i miyukane tamba kalā. Kimfwa, Noele yākankajibwe mu Angeletele ne mu bibundi byadi bimuninwe na Amerika mu myaka ya tutwa 17 mwanda i fetyi keidipo mu Bisonekwa. Yense wādi’tu ushala ku njibo mu difuku dya Noele kwingila mpika wādi upebwa mfuto. Ino yō, ne kwija mpika, bibidiji bya kala byājoka monka, ne bipya bikwabo nabyo byēbweja’ko. Noele yāikala monka fetyi mikatampe, kadi ne pano ikidi mikatampe mu matanda mavule. Ino Noele byoitambile ku mutōtelo wa bubela, boba bonso basaka kusangaja Leza  kebasobanga’yopo nansha ke masobo makwabo asulukile ku butōtyi bwa bujentaila. *

11. Mwanda waka bamo bafetanga mafuku a mafetyi, ne i kika kifwaninwe kwitutonona bininge?

¹¹ Bamo betabije amba mafuku a mafetyi pamo bwa Noele i matambe ku bya bwine ntanda, ino kebamwenepo amba i bibi kufeta’o. Na bubine, bavule pobafeta mafuku a mafetyi kebalañangapo amba i a mutōtelo wa bubela. Banenanga amba bino bitatyi i mikenga ya kukongakenya bisaka pamo. Le nobe mo momwena? Shi ye momwena, yuka amba kikukankaja kulamata ku mutōtelo wa bine, ke kuswapo koswele mutōtelo wa bubela, mhm, ino i kuswa koswele kisaka. Bine, yuka amba Yehova, nsulo mine ya kisaka, usaka wikale biyampe na ba mu kisaka kyenu. (Efisesa 3:14, 15) Ino ukokeja kuningisha kino kipwano mu miswelo itabijibwe na Leza. Mutumibwa Polo wālombwele kine kifwaninwe kwitutonona bininge pa kusoneka’mba: “Tadijai’nka kutadija byobya bitabijibwa na Mfumwetu.”—Efisesa 5:10.

12. Leta kimfwa kilombola kyotufwaninwe kwepukila bibidiji ne masobo atambile kuntu kubi.

¹² Pakwabo umona amba nsulo ya mafuku a mafetyi keikwatañenepo mpata na masobo asobwa dyalelo. Lelo koatambile kudi bine na mwanda? Bine kudi nao! Tulete kimfwa: Langa’po shi ubamone lubombo lulēle mu busala. Le ukeluboya kolambe’lo? Nansha dimo! Luno lubombo ludi na busala. Ne mafuku a mafetyi nao mo monka, atobalanga pamo bwa lubombo, ino i maselwe mu busala. Shi tusaka kulamata ku mutōtelo wa bine, tufwaninwe kumona bintu pamo na mwāmwenine’byo mupolofeto Isaya wānene batōtyi ba bine amba: “Kemukitengai kintu kya disubi, nansha kimo kine.”—Isaya 52:11.

13. I bikoleja’ka bikokeja kumweka shi upela kudya mafetyi kampanda?

¹³ Shi ubapele kudya masobo kampanda, ukokeja kutanwa na bikoleja. Kimfwa, bakwenu ba ku kaji bakokeja kwiipangula mwanda waka upela kufeta mafetyi amo a ku kaji komwingila. Le bikekala namani shi abakupe kyabuntu kya Noele? Lelo i bibi kwitabija’kyo? Bikekala namani shi mwine penu kalondangapo nkulupilo yolonda? Ukalonga namani mwanda wa bobe bana bemone amba kekudipo kyobabudilwe pa kubulwa kudya mafetyi kampanda?

14, 15. Ukalonga namani shi abakwimuna nansha kukupa kyabuntu mu difuku dya fetyi?

¹⁴ I biyampe kunañuna senene mwa kupwijija mwanda umo ne umo. Shi abakwimuna lwimu lwiimunwanga pa mafuku a mafetyi kudi muntu okwiibidile nandi, ukokeja’tu kufwija’ko mwine wa kwimuna’wa. Ino shi i muntu oikalanga nandi nyeke nansha oingilanga nandi, papo ukokeja kukimba kumushintulwila bivule. Ino mu ino ngikadilo yonso, ikala na bunwa. Bible udyumuna’mba: “Binenwa byenu bikale kyaba kyonso bya buntu, byelwe’mo mwepo, amba muyuke mwa kulondolwela muntu ne muntu.” (Kolose 4:6) Tadija kutyina wakabulwa bulēme ku meso a bakwenu. Ino wibashintulwile mwimanino obe na bunwa. Lombola’tu patōka amba kushikilwepo kwipa byabuntu ne kudya masobo, ehe, ino usakanga kulonga bino bintu kyaba kikwabo.

¹⁵ Bikekala namani shi muntu usaka kukupa kyabuntu? Ngikadilo yomudi’mo yo ikayukanya kya kulonga. Padi yewa ukupa kyabuntu wanena’mba: “Ngyukile amba kufetangapo ino fetyi. Inoko nasake’tu kukupa kino kintu.” Ukokeja padi kwitabija kyabuntu’kya mu ino ngikadilo mwanda kakupele’kyopo bu kyabuntu kya kufeta nakyo fetyi. Inoko, shi ukupa kyabuntu kayukilepo nkulupilo yobe, ubwanya kumusapwila amba ami nkifetangapo dino difuku. Kino kikakukwasha umushintulwile mwanda waka ubaitabija kyabuntu kyandi inoko abe mwine kubwanyapo kupāna kyabuntu mu dine  difuku’dya. Pakwabo kadi, i biyampe kupela kyabuntu shi kikupebwa na mulangwe mumwekelele wa kulombola amba kulametepo ku nkulupilo yobe ne amba ubwanya kujilula bijila mwanda’tu wa kutambula byabuntu bikupebwa.

16. Le ukekala na bunwa namani mu myanda itala mafuku a mafetyi?

¹⁶ Le shi ba mu kisaka kebadipo na nkulupilo yokulupile abe le? Pano napo ikala na bunwa. Ke biyampepo kwikokanya pa kantu ko-konso katala pa kibidiji nansha masobo asoba balongo bobe. Ino lēmeka bwanapabo bwa mumweno wabo, monka mosakila nobe balēmeke bwanapabo bobe bwa kulonda mumweno obe. (Tanga Mateo 7:12.) Inoko leka kwikuja mu kintu kyo-kyonso kikwatañene na masobo’a. Ino ikala na bujalale mu byonso kebitalepo mene masobo’a. Shako, longa nyeke bintu bikakushadija na mutyima wa mundamunda muyampe.—Tanga 1 Temote 1:18, 19.

17. Ukakwasha bobe bana namani baleke kwimona bu babulwe kintu kampanda pobamona bakwabo bafeta mafetyi?

¹⁷ Le ukalonga namani bobe bana baleke kwimona amba badi na kyobabudilwe pa kuleka kufeta mafetyi keakwatañene na Bisonekwa? Bivule bimanine pa byobya byoloñanga mafuku makwabo mu bula bwa mwaka. Bambutwile bamo batūlanga’ko kyaba kya kupa babo bana byabuntu. Kyabuntu kipite buya kyofwaninwe kupa bobe bana i kyobe kitatyi ne kwibata mutyima na buswe.

18. Kutanwa ku kupwila kwa bwine Kidishitu kukokeja kukukwasha namani ulamate ku mutōtelo wa bine?

¹⁸ Shi usaka kusangaja Leza, nabya nyema mutōtelo wa bubela ino lamata ku mutōtelo wa bine. Le kino kilomba bika ne bika? Bible unena’mba: “Kadi twitei mityima batwe bene na bene mwanda wa kwikankamikila ku buswe ne ku mingilo milumbuluke, ne kuleka’byo kwibungila pamo mpika, na  mwaibidila bamobamo, ino twikankamikei batwe bene na bene, nakampata pano pomwamona difuku dibafwena po pene.” (Bahebelu 10:24, 25) Kupwila kwa bwine Kidishitu byo byobe bitatyi bya nsangaji bya kutōta Leza mwasakila. (Ñimbo 22:22; 122:1) Ku kuno kupwila, kwikalanga “kwikankamika” mu bene Kidishitu ba kikōkeji.—Loma 1:12.

19. Mwanda waka i kya kamweno kusapwila bakwenu byobya byowifunda mu Bible?

¹⁹ Muswelo mukwabo wa kulamata ku mutōtelo wa bine i kusapwila bakwenu byobya byowifunda mu Bible na Batumoni ba Yehova. Kudi bantu bavule “babinza ne badila” bya binebine mwanda wa bibi bilongeka pi na pi mu ino ntanda dyalelo. (Ezekyele 9:4) Padi uyukile bantu bamo badila uno muswelo. Ubulwe’po kukesamba nabo pangala pa lukulupilo lwa mu Bible lutala pa būmi bwa kumeso? Ponso popwana na bene Kidishitu ba bine ne kulombola bakwenu bubine bwa kutendelwa bwa mu Bible bowifunda, ukamona’mba ne mutyima onso wa kusaka kulonda bibidiji bya mutōtelo wa bubela owadi nao ke wenda upwa bityebitye. Bine, kulupila amba ukekala na nsangaji mikata kadi ukeselwa madyese a ntanda ne miseke shi ulamate ku mutōtelo wa bine.—Malaki 3:10.