1, 2. Mu nima ya ku tuhuka mu vulombelo vua makuli, vika mua pande ku lihula kaha vika ca puila ca seho?

NGA mu uana ngecize va na tela vusungu mu lisima li mue ku sua mema, kaha muono uenu uli mu vusonde, mu linga vati? Mua vusunga mu ka tonda lisima lieka. Vunoni ambe ngoco, mu ka lisosomua nguenu: ‘Nange nji nanu ku vusungu vuaco ni?’

² Eci cikeco ce ku soloka ku tuala ha malombelo a makuli. Mbimbiliya ya longesa ngecize malombelo a makuli va na a pihisa na vilongesa via mazilo na vilinga via mazilo. (2 Kolintu 6:17) Ngeci mukemuo, ca pua ca seho kuli enu ku tuhuka mu “Mbambilone ya Kama,” civunga ca malombelo ose a makuli. (Ku-Solola 18:2, 4) Mua tuhukamo ni? Nga mua lingi ngoco, mua vezika. Vunoni ka mua pandele ku lengesela lika ha ku lihangununa ku vulombelo vua makuli ni ku likela kuyako. Mua pande ku lihula nguenu: Vuno nja lisupu na vimo vitoma via ku lemesa ca makuli ni?’ Aci talenu vimo vitoma viaco.

3. (a) Mbimbiliya ya handeka vika ku tuala ha tumponia, kaha omo lia vika cimpande caco ce ku kaluua kuli vamo? (b) Vika mua pande ku linga na vikumba viose via ku vulombelo vua makuli vi mua kala navio?

³ Vamo va kele na tumponia mu vindzivo viavo miaka ya ingi. Nenu mua kalako na vimo ni? Nga mukemuo, halumo ci mi puila ca vungendzi ni mu hasa ku singanieka ngecize ka ca puile ca cili ku vundila kuli Njambi ca ku hona evi viuma viaco. Kaha naua halumo mua vi lema. Vunoni Njambi ikeye ua muesa vati va na pande ku mu lemesa, kaha Mbimbiliya ya longesa ngecize Njambi ka tondele ku mu lemesa na tumponia. (Tandenu Ezundu 20:4, 5; Visamo 115:4-8; Isaya 42:8; 1 Yoano 5:21) Ngeci mukemuo mu kakatela ku ku lemesa ca vusunga nga mu nongesa vikumba viose via ku vulombelo vua makuli vi mua kala navio. Mua pande mpundu ku mona vikumba viaco ku pua “cizila” ngue mua vi mona Yehova.—Ndeutelonomi 27:15.

4. (a) Vati tua tantekeya ngecize ku lemesa vakulu ca pua ku lipakesa ngoco? (b) Omo lia vika Yehova ua zilikile vantu veni ku lihaka mu nkala viuma via mahamba?

⁴ Vakua malombelo a engi ve ku lemesa vakulu. Vamo tele  kanda va ci lilongese vusunga, va tsilielele ngecize vatsi va yoyela ku cihela ceka kaha va hasa ku kuasa ni ku vulumuna vatoni. Halumo mua kele na ku linga cose linga mu kale mu ciyulo na vakulu. Vunoni mu Kapitulu 6 ka livulu lino, mua lilongesele ngecize vatsi ka va tantekeya na vimo viahi. Kaha, ku seteka ku handeka navo ca pua ku lipakesa ngoco. Mezi eku soloka ngue a na tundu ku vavusoko va tsa, eku tunda mpundu ku vandemone. Ngeci mukemuo, Yehova ua zilikile vaIsaleli kati va seteke ku handeka na vatsi ni ku panga vifua vikuavo via mahamba.—Tandenu Ndeutelonomi 18:10-12.

5. Vika mua pande ku linga nga laza mua kele na ku lemesa vakulu na tumponia?

⁵ Vika mua pande ku linga, nga ku vulombelo ku mua kele laza mua kele na ku lemesa tumponia ni vakulu? Mua pande ku tanda Mbimbiliya na ku hilula ha visoneka via muesa vati Njambi ue ku muenamo evi viuma via zilika. Vundilenu kuli Yehova ntsimbu yose, mu lekenu via cizango cenu ca ku kakatela ku vulombelo vua vusunga, kaha mu vundilenu a mi kuase ku singanieka ngue mue ku singanieka ikeye.—Isaya 55:9.

6, 7. (a) Natale va i tumbula ku pua ika, kaha vakua Kilistu va ku livanga va kele na ku linga cilika caco ni? (b) Mu ntsimbu ya vandongesi va katete va Yesu, veya va kele na ku linga vilika via ku semuka?

⁶ Matangua a ku huima a tsimana mu vulombelo vua makuli, a hasa ku pihisa ku lemesa ca muntu. Aci singaniekenu ha Natale. Natale va i tumbula ku pua cilika ca ku vuluka ku semuka ca Yesu Kilistu, kaha cingi ca vakua malombelo vaze va litumbula ku pua Vakua Kilistu ve ku linga eci cilika. Vunoni ka kua kele na vumo vukaleho vuahi vu muesa ngecize vandongesi va Yesu va kele na ku linga eci cilika. Limo livulu lia handeka ngualio: “Miaka 200 mu nima ya ku semuka ca Kilistu, vantu va vengi ka va tantekeyele litangua lia semukile, kaha va vandende lika va tondele ku tantekeya litangua liaco.”—Sacred Origins of Profound Things.

 ⁷ Vandongesi va Yesu va tantekeyele mpundu litangua lia semukile, vunoni ka va kele na ku linga cilika caco. Omo lia vika? Muomu ngue mu lia handeka limo livulu Vakua Kilistu va muene ngecize “vilika via ku vuluka ku semuka ca muntu, va vi tenda kuli vakua mavu.” (The World Book Encyclopedia) Mu Mbimbiliya va sonekamo lika vamiangana vavali va lingile cilika ca ku vuluka ku semuka cavo, vunoni ka va puile vakua ku lemesa Yehova. (Njenisisi 40:20; Mako 6:21) Vakua mavu va kele na ku linga vilika via ku semuka mu ku lemesa vanjambi vavo. Ca ku muenako, lia 24 ya Maio, vakua Loma va kele na ku linga cilika ca ku vuluka njambi ua mpuevo Ndiana. Kaha lia mukuavo, va kele na ku linga cilika ca ku vuluka ku semuka ca njambi-litangua, Apollo. Ngeci mukemuo, vakua mavu vakevo va kele na ku linga vilika via ku semuka ca vantu, kati Vakua Kilistu houe.

8. Lombololenu vati vilika via ku vuluka ku semuka ca muntu via likuata na ku lemesa vimbembesi.

⁸ Kuli cuma cikuavo ca lingisile Vakua Kilistu ku hona ku linga cilika ca ku vuluka ku semuka ca Yesu. Vandongesi va tantekeyele ngecize ku singimika litangua lia ku semuka ca pua ku lemesa vimbembesi. VaNgelengu na Vakua Loma va ku laza, va tsilielele ngecize ha ku semuka ca nkala muntu he ku soloka cimo cimbembesi, kaha cimbembesi caco ce ku niunga uze muntu mu muono ueni uose. Limo livulu lia handeka ngualio: “Cimbembesi caco ca fuma kuli njambi ua litangua lia semukile muntu.”(The Lore of Birthdays) Mua vusunga, vilika vize vie ku tokeka Yesu ku vimbembesi via ku zuala ka vie kuya Yehova ku mutima. (Isaya 65:11, 12) Kaha omo lia vika Natale ya tsimana cikuma ku vantu?

9. Vati va hanguile 25 ya Dezembro ku pua litangua lia semukile Yesu?

⁹ Vantu va putukile ku linga cilika ca ku semuka ca Yesu lia 25 ya Dezembro, mu nima ya miaka ya ingi ku fuma ha kelele Yesu hano ha mavu. Vunoni eli kati likelio litangua  lia semukile Yesu, vukaleho vu muesa ngecize ikeye ua semukile mu ngonde ya Outubro. * Vikaco va hanguilile 25 ya Dezembro? Vamo va litumbuile ku pua Vakua Kilistu vakevo “va tondele linga litangua liaco li litombole na cilika ca Vakua Loma ca ku vuluka ku ‘semuka ca litangua.’” (The New Encyclopædia Britannica) Mu cisika, omo litangua lia solokele ngue li na kokoloka cikuma, vakua mavu va pangele vilika nguavo linga litangua lihiluke ku mangendzi alio, li nehe ntuima na ceke. Kaha va singaniekele ngecize litangua lia putukile ku hiluka lia 25 ya Dezembro. Vakuluntu va malombelo va putukile ku linga eci cilika na ku ci puisa ngue ca “Vakua Kilistu” *, muomu va tondele ku kokueya vakua mavu veze mu malombelo avo.

10. Omo lia vika vantu vamo ka va kele na ku lia Natale, mu miaka ya ku nima?

¹⁰ Cingi ca vantu va tantekeyele laza ngecize cilika ca Natale va ci tenda ku vantu ka va tsilielele. Mu miaka ya 1600, cilika ca Natale va ci vindikile ku Inglaterra na vimo vifuti via ku Amerika, muomu cilika caco kati ca mu Mbimbiliya. Uose ka ile ku vipanga ha litangua lia Natale, va mu hanene kasitiku. Vunoni mu nima ya miaka ingahi lika vilika viaco via putukile naua ku lisanduoka, kaha kua lipandakanene na vikuavo via viha. Ngeci vantu va putukile naua ku huima ha litangua lia Natale, kaha na lelo lino  vantu ve ku linga ngoco mu vifuti via ku liseza-seza. Vunoni vaze va tonda ku pangela Njambi ka ve ku linga cilika ca Natale, cipue vilika vikuavo vi va tenda vakua mavu. *

11. Vika vie ku lingisa vamo ku panga vilika ha matangua a ku huima, vunoni vika tua pande ku haka seho?

¹¹ Vamo ve ku tava ngecize matangua a ku huima ngeci mua Natale, a pua a vakua mavu, vunoni ve ku singanieka nguavo ka ca puile vuhenge ku linga vilika viaco. Muomu cingi ca vantu nguavo, mu ku linga vilika viaco, ka ve ku singanieka ha ku lemesa ca makuli. Kaha ha vilika viaco vavusoko ve ku uana ntsimbu ya ku kala hamo. Nenu mue ku singanieka ngoco ni? Nga mukemuo, nkuma ku lema vavusoko cikeco ce ku mi tangula ku kakatela ku vulombelo vua vusunga, kati muomu mua lema vulombelo vua makuli. Tantekeyenu nguenu, Yehova uze ua tangele vusoko a tonda linga mu likate na vavusoko vuenu. (Efeso 3:14, 15) Vunoni mu hasa ku linga ngoco mu njila ize ya mu ya ku mutima. Kapostolo Paulu ua muesele viuma vi tua pande ku haka cikuma seho, ngueni, tua pande ‘ku tantekeya vize via lema Muangana.’—Efeso 5:10.

12. Hanenu cimueso ca solola omo lia vika tua pande ku viana vilika via tunda ku vihela via vipi.

¹² Halumo mue ku singanieka nguenu ndundzi ya vilika viaco ka ya pandele ku lingisa vantu va likele ku vi linga. Vuno ca pua ca seho mpundu ku tantekeya kua tunda matangua aco ni? Eyo! Aci singaniekenu ha cimueso eci: Nga mu uana via-ku-lia via ku tovala mu mema a mazilo. Mu hasa kulia ni? Houe! Muomu via-ku-lia viaco vi li na mazilo. Ngeci mua via-ku-lia viaco, matangua a ku huima a hasa ku soloka ngue a cili, vunoni a tunda ku vilika via mazilo. Nga tu tonda ku kakatela ku ku lemesa ca vusunga, tua pande ku mona viuma  ngue muze mua handekele kapolofeto Isaya ku vangamba va Njambi va vusunga, ngueni: “Kati mu kuate ku cimosi ca ku zuala!”—Isaya 52:11.

13. Vitanga vika vi hasa ku soloka nga mu viana vilika via matangua a ku huima?

¹³ Ku viana ku lihaka mu vilika via matangua a ku huima ci hasa ku neha vitanga. Citava vakuenu va mua panga navo va hasa ku mi hula vika ka mue ku ila ku vilika via cipanga. Vati mua pande ku linga nga va mi hana vuana? Ca pua vuhenge ku vu tambula ni? Vati mua pande ku linga nga mukua ndzivo yenu mukua vulombelo vueka? Vika mu hasa ku panga linga vana venu kati vevue ngue mua va vingilika viuma via cili, mu ku va vindika kuya ku vilika via mavu?

14, 15. Vati mua pande ku linga nga muntu a mi meneka na mezi a litangua lia cilika, ni a tonda ku mi hana vuana?

¹⁴ Mua pande ku pua vakua liano linga mu tantekeye mua ku linga ha matangua aco. Nga muntu a mi meneka na mezi a litangua liaco, mu santselenu lika kunahu. Vunoni nga mundambo ni muntu u mua panga neni, ci li ku lutue ku mu lomboluela mua cili. Vunoni mua pande ku handeka na kasingimiko. Mbimbiliya ya nangula nguayo: “Vihandeka vienu vi kale na kavumbi ntsimbu yose, via ku tova na muongua, linga mu tantekeye vati mu na pande ku kuania vantu vose.” (Kolose 4:6) Kati mu sahule vakuenu. Vunoni va lomboluelenu vi mua tsiliela na kasingimiko. Lombololenu ha toma ngecize ka mua vianene via ku lihana vuana na ku linga viuano, vunoni mu ka vi linga ntsimbu yeka.

¹⁵ Nga muntu a tonda ku mi hana vuana, vati mu linga? Mua pande ku tala vati vili viuma ha ntsimbu yaco. Halumo a hasa ku handeka ngueni: “Nja tantekeya ngecize ka mue ku linga eci cilika. Vunoni nji tonda ku mi hana evi.” Mu hasa ku mona nguenu ku tava vuana vuaco ka ca lombolokele ngecize mue ku linga cilika caco. Vunoni nga muntu uaco ka tantekeya vi mua tsiliela, mu hasa ku mu lomboluela nguenu ka mue ku linga cilika caco. Eci ci ka mu kuasa ku ivuisisa vika mu na  tavela vuana vueni, vutuhu enu ka mue ku hana vuana ha litangua liaco. Vunoni ci ka pua ca cili ku viana vuana, nga uze a vu hana a tonda ku mona nga mue ku ononoka ku viuma vi mua tsiliela ni mu hasa ku pokola vitume vi mua tsiliela linga mu tambule vupite.

16. Vati mu hasa ku lombolola via matangua a ku huima na vutongue?

¹⁶ Vati mu linga nga va vusoko vuenu ka va tavele vi mua tsiliela? Kasi vene puenu vakua vutongue. Ka mua pandele ku likandula zimpata na vavusoko ha ciuano ni nkala cilika ci va tonda ku linga. Singimikenu vizango viavo, muomu nenu mu tonda va singimike vizango vienu. (Tandenu Mateo 7:12.) Kati mu linge nkala viuma vi muesa ngecize mua lema vilika viaco. Vunoni, puenu vakua ku konkama ku vimpande vize ka via kundamene ku cilika caco. Viose vi mu linga ni ku handeka, via pande ku mi seza na mutima ua ku lela.—Tandenu 1 Timoteo 1:18, 19.

17. Vati mu hasa ku kuasa vana venu linga kati vevue ngue mua va vingilika via cili, omo va mona vakuavo va linga vilika?

¹⁷ Vika mu hasa ku panga, linga vana venu kati vevue ngue mua va vingilika via cili, mu ku va vindika vilika via vakua mavu? Ci nayi cikuma ku viuma vi mue ku panga ha matangua eka. Vamo visemi ve ku hangula ntsimbu ya ku hana vuana ku vana vavo. Vuana vua seho ya kama vu mu hasa ku hana ku vana venu, vua pua ku tonda ntsimbu ya ku kala hamo navo na ku va muesa cilemo.

18. Vati ku likungulula ci hasa ku mi kuasa ku kakatela ku ku lemesa ca vusunga?

¹⁸ Linga mu ye Njambi ku mutima, mua pande ku viana ku lemesa ca makuli na ku kakatela ku vusunga. Eci ca lomboloka vika? Mbimbiliya nguayo: “Tu liyongolienu ha kati ketu  linga tu sangumuke cilemo na vipanga via ku viuka; Kati tu likele ku likunguluila hamo, ngue cilika ca vamosi, vunoni ku limamuna vene; na ku hiana cikuma omo mu mona litangua lize li li na ku suena ku hiehi.” (VaHevelu 10:24, 25) Ku likungulula ca Vakua Kilistu ya pua ntsimbu ya cili i mu hasa ku lemesa Njambi mu njila ya mu ya ku mutima. (Visamo 22:22; 122:1) Ku vikungulukilo viaco, Vakua Kilistu ve ‘likolesa umo na mukuavo.’—Loma 1:12.

19. Vika ca puila ca seho ku lekako vakuenu viuma vi mue ku lilongesa mu Mbimbiliya?

¹⁹ Njila ikuavo i mu hasa ku kakatela ku ku lemesa ca vusunga, ya pua ku lekako vakuenu viuma vi mua lilongesa mu Mbimbiliya na Vakaleho va Yehova. Mua vusunga vantu va vengi vali na ku “tutumuisa na ku linienga” omo lia vupi vuli ha mavu. (Ezekiele 9:4) Halumo mu tantekeya vantu ve ku-ivuamo. Va lekenuko via lulavelelo luenu lua ku lutue lu mua lilongesa mu Mbimbiliya! Omo mu tualelelaho ku kala hamo na Vakua Kilistu va vusunga oku mu lekako vakuenu vusunga vu mua lilongesa mu Mbimbiliya, mu ka mona ngecize cizango ca ku tonda ku linga vilika via mu ku lemesa ca makuli ci ka tunda kavundende kavundende mu mutima uenu. Tantekeyenu ngecize, nga mu kakatela ku ku lemesa ca vusunga mu ka kala na ndzolela ya kama na ku tambula vivezikiso via vingi.—Malakiya 3:10.