1, 2. ¿Tlake nojua moneki tijchiuas tlaj tikiski ipan religión katli amo melauak, uan kenke tlauel moneki?

XIMOILJUI kampa tiatlakui, tijpantia se akajya kitlalilia pajtli nopa atl, ni miakpa kichijtok. Uan kitlamimajtok nopa atl. Tlaj tikijis uelis timikis. ¿Tlake ueliskia tijchiuas? Monekiskia tijtemos seyok ameli. Maske tijchiuaskia ni, monekiskia timotlajtlanis: “¿Nimikis pampa nikijik nopa atl?”.

² Ika religión katli amo melauak nojkia kej nopa pano, pampa Biblia kiijtoua tlamachtiaj uan kichiuaj san tlemach tlamantli (2 Corintios 6:17). Yeka tlauel moneki ma tikisakaj ipan “Ueyi [...] Babilonia”, katli kinixnextia nochi religiones katli amo melauak (Apocalipsis [Revelación] 18:2, 4). ¿Ya tikiski ipan religión katli amo melauak? Kualtitok tlaj tikiski. Maske tikiniljuik ayokmo timonechikos ininuaya, moneki tikitas tlaj nojua tijneltoka tlen nopaya tlamachtiaj. ¿Tlake tlamantli? Ma tikitakaj se keski.

3. 1) ¿Tlake kiijtoua Biblia tlen nopa tlaixkopinkayomej, uan kenke sekij kiouijmatij kinitasej tlaixkopinkayomej kej toTeotsij kinita? 2) ¿Tlake moneki tijchiuas tlaj tijpia tlamantli tlen kitekiuiaj ipan religión katli amo melauak?

³ Sekij uejkajtok kinpixtokej tlaixkopinkayomej o se tlaixpamitl. Uelis ta nojkia tikinpia pampa timoiljuia moneki tijtekiuis se tlenijki kema titlaueyichiuas. Maske tlauel tikinpatiita, xijmajto san toTeotsij kiijtoua kenijkatsa kinamiki tijueyichiuasej, uan Biblia kiijtoua amo kineki ma tikintekiuikaj tlaixkopinkayomej (Salmo 115:4-8; Isaías 42:8; 1 Juan 5:21). Uajka, tlaj tijneki tiitstos ipan religión katli melauak, xijchiua tlen toTeotsij technauatia ipan Éxodo 20:4 uan 5 (xijpoua), uan xijchiua kej Jehová katli ‘amo kineki kinitas’ tlaixkopinkayomej (Deuteronomio 27:15).

4. 1) ¿Kenke eliskia san tlapik tlaj tikinnojnotsaskiaj mijkatsitsij? 2) ¿Kenke Jehová kiniljuik israeleuanij amo ma kichiuakaj tlen kichiuaj tetlajchiuiyanij?

⁴ Ipan miak religiones kinueyichiuaj mijkatsitsij. Kema  sekij amo momachtiyayaj Biblia, moiljuiyayaj mijkatsitsij nojua itstokej, tepaleuiaj o techiuiliaj tlen amo kuali. Ta uelis nojkia tijnekiyaya tikinyoltlalis mochampoyouaj katli miktokej. Ipan tlamachtili chikuasej tikitakej mijkatsitsij ayokmo itstokej. Tlaj tikinnojnotsaskiaj eliskia san tlapik, pampa nopa amo kuali ajakamej kiijtouaj tlen kejuak kiijtoskia se katli ya mijki. Yeka, Jehová kiniljuik israeleuanij amo ma kinnojnotsakaj mijkatsitsij yon ma kichiuakaj tlen kichiuaj tetlajchiuiyanij (xijpoua Deuteronomio 18:10-12).

5. ¿Tlake uelis tijchiuas tlaj tikintekiuijtok tlaixkopinkayomej uan tikinueyichijtok mijkatsitsij?

⁵ ¿Tlake uelis tijchiuas tlaj ipan religión kampa tiitstok kintekiuiaj tlaixkopinkayomej uan kinueyichiuaj mijkatsitsij? Xijpoua ipan moBiblia kampa kiijtoua kenijkatsa kiita toTeotsij nopa tlamantli. Mojmostla ximomaijto, xikiljui Jehová tijneki tiitstos ipan religión katli melauak uan xikiljui ma mitspaleui (Isaías 55:9).

6, 7. 1) Xikijto kenke iljuichiuaj ipan Navidad uan tlaj nopa achtoui Cristo itokilijkauaj nojkia iljuichiuayayaj ipan nopa tonali. 2) ¿Ajkia inijuantij iljuichiuayayaj kema kiaxitiyayaj ininxiui?

⁶ Tlaj tiiljuichiuaskiaj kej ipan sekinok religiones, amo titlaueyichiuaskiaj kej kinamiki. Ipan miak religiones iljuichiuaj ipan Navidad, pampa kiijtouaj kiilnamikij kema Jesús tlakatki. Ipan ni tonali amo tleno kinextijtok tlaj Jesús itokilijkauaj iljuichiuayayaj ipan Navidad. Ipan amochtli Los orígenes sagrados de las cosas profundas kiijtoua: “Kema panotoya se 200 xiuitl kema tlakatki Cristo, amo aka kimatiyaya ipan tlake tonali tlakatki Jesús, uan san se keskij kinekiyayaj kimatisej kema tlakatki”.

⁷ Maske kimajtoskiaj kema tlakatki Jesús, itokilijkauaj  amo kiiljuichiuilijtoskiaj, pampa “ni iljuitl kiitayayaj [...] kej tlamantli tlen kipatiitayayaj ipan religiones katli amo melauak” (Kiampa kiijtoua nopa amochtli Las cosas nuestras de cada día). Biblia kiijtoua san omej tlanauatianij katli amo kiueyichiuayayaj Jehová iljuichijkej kema kiaxitijkej ininxiui (Génesis 40:20; Marcos 6:21). Nopa romaeuanij kiniljuichiuiliyayaj teotsitsij kema kiaxitiyayaj ininxiui. Ipan mayo 24, kiiljuichiuiliyayaj Diana uan ipan tonali 25 kiiljuichiuiliyayaj Tonati, katli kitokaxtiyayaj Apolo. Yeka, Cristo itokilijkauaj amo iljuichiuayayaj kema kiaxitiyayaj ininxiui, ni kichiuayayaj san katli kinueyichiuayayaj sekinok teotsitsij.

8. Xikijto kenke katli iljuichiuaj kema kiaxitiaj ininxiui kichiuaj pampa kineltokaj tlen amo melauak.

⁸ Nojkia amo iljuichiuayayaj kema tlakatki Jesús pampa kimatiyayaj nopa kichiuayayaj katli kineltokayayaj tlen amo melauak. Miakej greciaeuanij uan romaeuanij, moiljuiyayaj sejse maseuali kipixtoya se tonaltsi tlen kimanauiyaya, itstoya iuaya kema tlakatki uan kimokuitlauiyaya. Nopa amochtli The Lore of Birthdays (La tradición de los cumpleaños) kiijtoua: “Ni tonaltsi kuali mouikayaya iuaya ininteotsij tlen nojkia kiaxitiyaya ixiui ipan nopa tonali”. Jehová amo kipaktiskia ma kiilnamikikaj Jesús ika tlen amo melauak (Isaías 65:11, 12). Uajka, ¿kenke miakej iljuichiuaj ipan Navidad?

9. ¿Kenke maseualmej kiijtojkej ipan diciembre 25 kiilnamikiskiaj kema Jesús tlakatki?

⁹ Kema Jesús ya ualajtoya uan panotoya se 300 xiuitl, kiijtojkej ipan diciembre 25 kiilnamikiskiaj kema Jesús tlakatki. Ya amo tlakatki ipan diciembre, * uelis tlakatki  ipan octubre. Uan, ¿kenke kitlapejpenijkej ni tonali? Ipan nopa Enciclopedia de la Religión Católica kiijtoua uelis pampa kinekiyayaj “kipatlasej amo kuali iljuitl ika tlen kichiuayayaj Cristo itokilijkauaj. [...] Ne Roma, katli amo kitekipanouayayaj toTeotsij tlanauatiyayaj ma iljuichiuakaj ipan diciembre 25 [...] kema tlakati ‘Tonati tlen kipia miak chikaualistli’”. Kema tlauel tlaseseyayaya uan amo tlauiyaya Tonati, kiiljuichiuiliyayaj pampa moiljuiyayaj uejka yajtoya uan kinekiyayaj sampa ma kintlauili uan ma kintotonili. Moiljuiyayaj ipan diciembre 25 sampa mokuepayaya. Ipan religiones kinekiyayaj sekinok nojkia ma itstokaj ipan ininreligión, yeka kichijkej ma kineltokakaj ni iljuitl nojkia kichiuayayaj “Cristo itokilijkauaj”. *

10. ¿Kenke uejkajkia sekij amo iljuichiuayayaj ipan Navidad?

¹⁰ Miakej kimatij nopa Navidad pejkej kichiuaj katli amo kitekipanouayayaj toTeotsij. Kema panoyaya nopa cien xiuitl katli pejki ipan xiuitl 1600, ne Inglaterra uan ipan sekinok altepemej amo kinkauayayaj ma iljuichiuakaj ipan Navidad, pampa Biblia amo kiijtoua ma tijchiuakaj. Yeka tlaj amo tekitiyayaj ipan nopa tonali pampa iljuichiuayayaj, kininamayayaj. Ni iljuitl amo polijki,  yeka ipan miak altepemej nochipa iljuichiuaj ipan Navidad. Katli kinekij kichiuasej tlen toTeotsij kipaktia kimatij nopa iljuitl kichiuaj san ipan religión katli amo melauak. Yeka amo iljuichiuaj ipan Navidad yon ipan sekinok iljuitl. *

11. ¿Kenke sekij maseualmej iljuichiuaj uan tlake kinamiki ma tijpatiitakaj?

¹¹ Maske sekij kimatij nopa iljuitl kej Navidad, pejkej kichiuaj katli amo kitekipanouayayaj toTeotsij, nojua iljuichiuaj. Kiijtouaj ayokmo aka kimati tlaj kichiuayayaj katli kinueyichiuayayaj sekinok teotsitsij, uan kiijtouaj san ipan nopa tonali uelis itstosej ininuaya ininchampoyouaj. Tlaj nojkia timoiljuia nopa, uelis tijmati ouij tijueyichiuas toTeotsij kej kinamiki pampa tlauel tikiniknelia mochampoyouaj, uan amo pampa mitspaktia tiitstos ipan religión katli amo melauak. Jehová kineki kuali ximouika ininuaya mochampoyouaj pampa ya kichijki xikinpia (Efesios 3:14, 15). Ta uelis tiitstos sekinok tonali ininuaya, uan nojkia tijchiuas tlen toTeotsij kipaktia. Nopa apóstol Pablo kiijtok ma tijpatiitakaj ni: “Xijchijtinemikaj kampeka para inkimachilisej tlen kipaktia toTeko” (Efesios 5:10).

12. ¿Kenke amo kuali tijchiuasej nopa iljuitl katli pejkej kichiuaj kampa san tlemach tlachiuayayaj?

¹² Uelis timoiljuia nopa iljuitl ayokmo kinchiuiliaj sekinok teotsitsij. Uajka, ¿nelnelia moneki ma tijmatikaj kenke pejkej kichiuaj? Kena. Tlaj tikitaskia uetstok se dulce ipan sokiatl, ¿tijtlalanaskia uan tijkuaskia? Amo. Kej nopa dulce, sekij iljuitl, maske nesi yejyektsitsij, pejkej  kichiuaj kampa san tlemach tlachiuayayaj. Tlaj tijnekij tijueyichiuasej toTeotsij kej kinamiki, moneki ma timoiljuikaj kej Isaías. Ya kiniljuik katli kitekipanouayayaj toTeotsij ika nochi ininyolo: “Amo xikitskikaj tlamantli tlen axtlapajpaktik” (Isaías 52:11).

13. ¿Tlake kuesoli ueliskia tijpias pampa ayokmo tiiljuichiua?

¹³ Kema ayokmo tijchiuas se keski iljuitl uelis tijpias kuesoli. Yeka, ¿tlake tijchiuaskia tlaj katli ininuaya titekiti amo kimatij kenke ayokmo tiiljuichiua? Uan tlaj kinekiskiaj mitsmakasej se tlenijki ipan Navidad, ¿tijseliskia? ¿Tlake tijchiuaskia tlaj moueue o mosiua amo kineltoka tlen kiijtoua Biblia? ¿Tlake ueliskia tijchiuas uan kej nopa mokoneuaj amo mokuesosej pampa amo iniljuichiuaj?

14, 15. ¿Tlake ueliskia tijchiuas tlaj mitstlaneuiskiaj xia ipan se iljuitl o kinekiskiaj mitsmakasej se tlenijki?

¹⁴ Tlaj kuali titlalnamikisej nochipa tijmatisej tlake tijchiuasej. Yeka, tlaj mitstlaneuisej xia kampa iljuichiuasej, ueliskia san tikintlaskamatilis. Uan tlaj katli mitstlaneui nochipa tikita kampa titekiti, xikixtomili kenke amo tiiljuichiua uan kuali ximoiljui tlake tikiljuiskia, pampa Biblia kiijtoua: “Xikinkamauikaj ika yamanik uan ika yejyektsi, pero melauak. Uan ximoiljuikaj kejatsa moneki inkinnankilisej sejse tlakatl” (Colosenses 4:6). Kuali ximoiljui tlake tikiljuis uan kiampa amo tijyolkokos. Xikiljui amo kenijki tikita tlen momajtokej kichiuaj, uan nojkia mitspaktia titetlamajmakas ipan seyok tonali kema amo iljuichiuaj.

¹⁵ ¿Uan tlaj kinekiskiaj mitsmakasej se tlenijki? Ximoiljui kenke kineki mitsmakas. Uelis mitsiljuis: “Maske nijmati ta amo tiiljuichiua, nijneki nimitsmakas ni”. Uelis timoiljuis amo kenijki tlaj tijselis pampa amo kiijtosneki  nojkia tiiljuichiua. Uan tlaj amo kimati tlen kiijtoua Biblia, ueliskia tikiljuis kenke amo tiiljuichiua. Kej nopa kimatis kenke amo tleno tijmakak. Sekij uelis mitstlamajmakasej san pampa kinekisej kinextisej amo nelia tijneltoka toTeotsij o pampa kinekij xikixpano. Uajka kualtiaskia amo tleno tijselis.

16. ¿Kenke moneki kuali timoiljuis tlake tijchiuas kema iljuichiuaj mochampoyouaj?

¹⁶ ¿Tlake tijchiuaskia tlaj mochampoyouaj amo kineltokaj tlen tlamachtia Biblia? Monekis kuali timoiljuis tlake tikiniljuis, uan amo timokualanis ininuaya kema kichiuaj tlen ipa momajtokej kichiuaj o kema iljuichiuaj. Xijtlepanita tlen kichiuaj, uan kej nopa nojkia kitlepanitasej tlen ta tijchiua (xijpoua Mateo 7:12). Amo xikinpaleui kema iljuichiuaj, pampa sekinok moiljuiskiaj nojkia tiiljuichiua. Uajka, moneki nochipa tijchiuas tlen ika motlalnamikilis amo mitsyolkokos (xijpoua 1 Timoteo 1:18 uan 19).

17. ¿Tlake uelis tijchiuas uan kej nopa mokoneuaj amo mokuesosej pampa amo iniljuichiuaj?

¹⁷ ¿Tlake tijchiuaskia uan kiampa mokoneuaj amo mokuesosej pampa amo iniljuichiuaj? Uelis tijchiuas kej sekij tetajmej. Inijuantij kinmakaj se tlenijki ininkoneuaj ipan sekinok tonali, uan nojkia nochipa itstokej ininuaya pampa kinikneliaj uan pampa kiitaj tlauel moneki.

18. ¿Kenijkatsa mitspaleuis tijueyichiuas toTeotsij kej kinamiki tlaj timonechikos?

¹⁸ Tlaj tijneki tijchiuas tlen toTeotsij kipaktia, amo xijchiua tlen kichiuaj ipan sekinok religiones, uan xitlaueyichiua kej kinamiki. ¿Kenijkatsa uelis tijchiuas? Biblia  kiijtoua: “Ma tijtemokaj kejatsa timosemakasej se ika seyok para más timoiknelisej uan tijchiuasej tlen kuali. Ximomokuitlauikaj para axinkikauasej inmosentilisej ininuaya sekinok tlaneltokanij. Amo xijchiuakaj keja sekinok tlen ayok mosentiliaj. Kinamiki ximosentilikaj uan ximosemakakaj achi más ama pampa ya inkiitaj monechkauia para sampa ualas Jesucristo” (Hebreos 10:24, 25). Kema timonechikouaj tiyolpakij pampa tijueyichiuaj toTeotsij kej kipaktia (Salmo 22:22; 122:1). Uan ipan tlanechikoli ‘timoyolchikauaj’ ininuaya sekinok (Romanos 1:12).

19. ¿Kenke tlauel moneki titepouilis tlen tlamachtia Biblia?

¹⁹ Tlaj titepouilis tlen tlamachtia Biblia, mitspaleuis tijueyichiuas toTeotsij kej kinamiki. Ipan ni tonali miakej “chokaj uan mokuesouaj” pampa kinpano tlen amo kuali (Ezequiel 9:4). Tlaj tikixmati se akajya katli tlaijiyouijtok, xijpouili tlen toTeotsij kichiuas. Nochipa xitepouili nopa kuali tlamachtili tlen kiijtoua Biblia uan ximonechiko ininuaya Cristo itokilijkauaj. Kiampa, ayokmo tijnekis tiiljuichiuas kej kichiuaj ipan religión katli amo melauak. Tlaj tijueyichiuas toTeotsij kej kinamiki, tlauel tiyolpakis uan tijselis miak tlateochiualistli (Malaquías 3:10).