TAPEN se, nono ka ke ‘äe ‘inea vạhia, ne utut te ‘äe noh sin pạisin ‘atakoa. Famorit ta rouroum te pạisini se täe, ma hele‘uena la te mamạrut se mȧür ‘on famori. Tes ta ‘äe la re? Taf pạu ne ‘äe la rou ut ta‘ag nono ka ‘äe la po. ‘E avat ne ‘äe rou e ut ta‘ag, ka nohnoh ‘e ‘ou a‘häe sạio‘ te‘is, ‘Tei ka ‘otou mạuri mane‘ȧk vạhia ‘e reko pạisin ta?’

² Te ‘eseat ma, ma rot se aire. Puk Ha‘a ‘ea ne kạinag titi‘ạkiag ta‘ag kat nonoj ra, hün se rak‘ȧk te se nonojo ma ag se ma‘ma‘a. (2 Korinita 6:17) Ta ‘on‘on iạ te pumuạ pạut la hot ‘e “Papilön Ti‘ ta,” matantu ‘on te‘ ne rot sioksiok ‘atakoa. (Kel‘ȧk Tē 18:2, 4) Tei ka ‘äe re vạhia te te‘is? Nono ka ‘äe ke rou vạhia, ma nonoj pạu la ‘uạ‘uạ‘ȧk sin. Ka ma ‘on te ma‘oi hoi‘ȧk la ‘äe la pola re, ‘eake ‘äe la roua rot se aire ma tä‘ma‘ie. ‘E vạhiag ne ‘ou reag ne te ‘i, ‘äe kop la sạio‘ se ‘äea ne, ‘Tei ka ma ‘on tēet ‘e rot se aire noh lamo ‘e goua?’ ‘Io se kel‘ạkiag he his ‘i.

TUPU‘A MA A‘FÜRMARIAG NE FAMÖR ALA

³ Iris ‘e ‘on rerege ma ‘oris tupuạ‘, ne ma ‘oris ut nāag te ne rot ‘e ‘oris laloag ri ‘e fạu his ‘atakoa. Tei ka ‘äe re tape‘? Nono ka aier, ma ‘äe la pola a‘häe ne te se nonojot, kepoi ka ‘äe kat a‘es‘ao‘ȧk ra te ‘i ‘e ‘ou la ro‘ạit se ‘Ạitu. Kop ma te ‘i ti‘ pạu se ‘ou huga. ‘Ạitu, iạ ‘esea het ta rak‘ȧk ‘on la agagat se iạ, ma Puk Ha‘a ‘ea ne iạ kat ‘oaf ra se garue‘ạkiag ne tupu‘a. (Sại‘ạkiga 20:4, 5; Salamo 115:4-8; Aisea 42:8; 1 Jone 5:21) ‘Äe po sema la fūmou se titi‘ạkiag aier ta ‘e ‘ou la mane‘ạkiag ne tēet ma ne täe ‘e ‘äea ne teag‘esea ma titi‘ạkiag sioksiko. Ma te‘is, ‘äe la re la fakse räe te ‘on Jihova—la tēet ne iạ “fesia‘” sin.—Nā Hoi‘ạkiag ne Foho 27:15.

⁴ A‘fürmariag ne famör ala ti‘ pạu ‘e iris ne rot sioksiko. Mumuạ la rakoa te aier ne täe ‘e Puk Ha‘a, famör ma‘oi aier‘ȧk ne lelea‘ ala ‘in‘inea iris ma iris täe ‘e utut ne ‘is kat pora la kel sin, ma iris la pola hạiasoag, ne la re ta tēet ne la hö‘ rū se ‘is famör mạuri. Kop ma ‘äe na ‘ou vahia la a‘fürmaria ‘ou temamfuạ ne atia. Ka ‘e ‘ou rakoag ne Väe 6 ne puk hete‘is, rak‘ạkim ne iris ne ala kat mȧür ra ‘e ta ut hoi‘ạkit. Tape‘ma, ‘ou la fe‘enit la hạifäegag ma iris la te väväret. Rogrogot ma ne la leum ‘e ta famorit ne atia ka ‘äe hanis sin, leum kikia ‘e iris timonio. Te‘is hün het, ne Jihova kat aier‘ạkia ra famör ‘Isireli la fäeag se iris ne ala, ne la teag‘esea ma kạinag te ne a‘es‘ao‘ạkia garue faktimonio.—Nā Hoi‘ạkiag ne Foho 18:10-12.

⁵ Nono ka garue‘ȧk ne tupu‘a, ne a‘fürmariag ne temamfua ta ‘äe rere‘ia, ka tes ta ‘äe la pola re? Hat ma sạkior a‘lelei se te ne täe ‘e Puk Ha‘a, ne kel‘ȧk se ‘äea räe ‘on ‘Ạitu ‘e reko te ‘i. Ro‘ạit se Jihova ‘e te‘ ne terạni, ‘e reko ‘ou pa ‘eset la fūmou se titi‘ạkiag aier ta, ma far la iạ la hạiasoagan ‘äe la ‘äe la a‘häe fakse ia.—Aisea 55:9.

KESMẠSI — LELEA‘ ROT FAKKARISTO ‘E ‘ON MUMUA KAT A‘SOK RA

⁶ Titi‘ạkiag ‘on ta famorit, la pola mane‘ȧk ‘e reko rot sioksiko ‘e av ne iris a‘sok terȧn manea‘ a‘pumuạ‘ȧk ne rotu. A‘häe se terȧn Kesmạsi. Kesmạsi ta a‘häe‘ạkiag ne terȧn a‘su ‘on Jisu Karisto, ma te‘ ne rot ne ‘ea iris rot fakKaristo a‘sok terȧn te‘is. Kat ‘es aier‘ạkiget ra, ne tisaipel ‘on Jisu ‘e ‘on mumua a‘häe‘ȧk ma a‘sok kato‘ag te‘is. Puk he te‘is Sacred Origins of Profound Things rak‘ȧk a‘taf pạu: “Fạu tarạu ruạ ‘e vạhiạg ne a‘suag ‘on Karisto, kat ‘es ra ta le‘et ‘inea ‘on terȧn a‘su ta, ma famör he his kokon‘ȧk terȧn ta.”

⁷ Ne kepoi ka tisaipel ‘on Jisu ke ‘inea ‘on terȧn a‘su ta, ka iris kal a‘sok ra. Ka hün se tese? Hün ma se puk hete‘, The World Book Encyclopedia ne ‘eag, ne Famör rot fakKaristo ‘e ‘on mumua “a‘häe‘ȧk ne ‘e ‘on a‘sokoag ne terȧn a‘su ‘on ta le‘et iạ titi‘ȧk se tupu‘a.” Puk Ha‘a ‘ea terȧn a‘su ‘on sạu ruạ ne kat agag ra se Jihova ne a‘soko. (Kamataga 40:20; Mareko 6:21) Kato‘ag ne terȧn a‘su a‘sok tape‘ma ‘e ‘oris a‘ti‘ạkiag ne titi‘ạkiga se ‘oris tupu‘a. La fakma se famör ne Roma, ‘e ‘oris a‘sokoag ne terȧn a‘su ‘on ‘ạit hȧn ta Tiana ‘e rȧn 24 ne Mē. Ma ‘e ‘on ruạ ne terȧn a‘sūut, ka iris a‘sokoa terȧn a‘su ‘on ‘Apolo ‘ạit ne as ta. Täe ‘on‘on hün het, ne iris ne titi‘ȧk se tupu‘a, ta a‘sok terȧn a‘su, ka ‘eake iris famör rot fakKaristo aire.

⁸ Ma ‘on hün hoi‘ȧk het ne famör rot fakKaristo ‘e senjuri mumue ta kal a‘sok ra ‘e terȧn a‘su ‘on Jisu. ‘On tisaipeli ‘inea ne ‘on la a‘sokoag ne ta terȧn a‘sūut, iạ ta teag‘esea ma a‘häe se aire. La fakma se famör ma‘oi ne Kirisi ma Roma ‘e ‘on mumuạ pạu, mā ne ma ‘on ‘atat la‘ se a‘suag ‘on te‘ ne famori, ma iạ matạ‘ se famör ta‘ag ‘e ‘on mȧür ‘atakoa ta. “ ‘At hete‘ ma ‘on ne‘ne‘it ‘e reko ‘on hại‘ineag ma ‘ạitut ne ‘on‘on terȧn a‘sūut ne famör te‘is a‘su e,” ta‘ag te ne puk hete‘ The Lore of Birthdays rak‘ạkim. Taf pạu ne Jihova kal ‘oaf ra la a‘sok ta terạnit ‘e reko Jisu, ka la teag‘esea ma a‘häe sioksiko. (Aisea 65:11, 12) Po tapen la famör ma‘oi la a‘sok terȧn Kesmạsi?

‘ON KAMATAG NE KESMẠSI

⁹ ‘E vạhiag ne fạu tarạu his ‘e avat ne Jisu ‘e rȧnte‘, famör ma‘oi kamat la a‘häe‘ạkia ‘on terȧn a‘su ta ‘e rȧn 25 ne Tisempa. Ka ‘eake terȧn a‘su ‘on Jisu, ‘e reko, se ‘os räe, kop ma ia a‘su kikia ‘e huạl ne ‘Okotopa.* Ma po ‘e tes ta hili e se rȧn 25 ne Tisempa? Iris ‘e ‘on rerege ne ‘ea iris famör rot fakKaristo ta “pa ‘es la terȧn ne huạl ta la agtạu se kato‘ag ‘on famör ne Roma ‘e ‘oris a‘häe‘ạkiag ne ‘terȧn a‘su ‘on asat ne kat pora la fakrava‘ȧk.’ ” (The New Encyclopædia Britannica) ‘E av mạtit ta, avat ne as ta toak ‘e sunu, iris ne agag ma titi‘ȧk se as ta, re kato‘ag la hö‘ạkim ne‘ne‘ ne as ta. ‘E rȧn 25 ne Tisempa, iạ ta terạnit ne iris a‘häe‘ȧk ne as ta ho‘imea. ‘E ‘oris fe‘eni la höl‘ạkim iris ne maksulu, iris famör muạ‘ȧk rotu a‘fumou‘ȧk kato‘ag te‘is, ma re la iạ la terȧn kato‘ag “fakKaristo.”^#

¹⁰ ‘On kamatag mumuạ pạu ne Kesmạsi, fupum ‘e famör maksulu. Ma ‘e reko kamatag ne Kesmạsi kat salam ra ‘e Puk Ha‘a, ma Kesmạsi kat a‘sok ra ‘e Rạnrạni ma ‘e hanuạ noh ne täe ‘e fȧn puer fak Mereke ‘e senjuri 17 ta. Le‘et ma ne la fu‘ ‘e ‘on hanue ta ‘e ao garue ‘e terȧn Kesmȧs ta kop la tötög‘ȧk. Ma kat roa ra, ka, ‘oris ag fakhanua ne rere ‘e ‘on mumua, hö‘ȧk hoi‘ạkim, ka ma ‘on te fo‘ou tạunȧ‘ sin. Kesmạsi hele‘ la terȧn manea‘ ti‘ pạut, ma hanuạ ma‘oi pạu a‘sok terȧn te‘ ma hạ‘um se ‘on ‘i‘i. ‘E reko Kesmạsi fupum ‘e rot sioksiko, iris ne pa a‘oaf huạg ‘on ‘Ạitu kat a‘sok ra terȧn ta‘ag, ne ta terȧn manea‘ tes hoi‘ạkit.^%

TEI KA LA A‘MAH‘ȦK ‘ON KAMATAGA?

¹¹ Iris ‘e ‘on rerege aier‘ȧk ne kạinag terȧn manea‘ fakse Kesmạsi, kamatam ‘e iris ne maksulu ma iris a‘häe ne kat ‘es te raksa‘at ra la a‘sok. La fakma se iris famör ma‘oi ne kat a‘häe‘ȧk ra titi‘ạkiag sioksiko, ‘e avat ne iris a‘mah‘ȧk terȧn manea‘ ‘i. Terȧn ‘i tape‘ma re la kạunohoga la hại‘eleag pạu. Tei ka ‘äe a‘häe tape‘? Nono ka ke ta‘a, ma iạ te ne hạihanisiạg fakkạunohoga, ka ‘eake hanis titi‘ạkiag sioksiko, ne la re‘ia agaga ma titi‘ạkiag aire la te noanoat se irisa. ‘Ạu la a‘häe se Jihova, iạ ne fup‘ȧk mumuạ kạunohoga, pa ‘es la ‘äe la hạireag lelei ma ‘ou kạinaga. (Efeso 3:14, 15) ‘Äe la po sema la sap a‘mou se hạireag ‘i ‘e salat ne ‘Ạitu ‘oaf sin. Se te ne nonoj pạu la ‘is la a‘häe‘ạkia, ‘apostol ta Paula fȧ‘: “Ma ‘au la nā vahia la ‘aus la ‘inea ne tes tä lelei se Gagaja.”—Efeso 5:10.

¹² Kop ma ‘äe la a‘häe‘ȧk ne ‘on kamatag ne terȧn mane‘a kat a‘ti‘ȧk ra ‘e terạnit ‘e ‘i. Tei ka la ‘amah‘ȧk on kamataga? ‘I! Kel‘ạkiag he te‘: Tapen se nono ka ‘äe ke räe se ta löl het ‘e farfar ne ta jaliget. Tei ka ‘äe la fui ma ‘a löl heta? ‘Igke‘! Löl pearpear het. Ma la fak‘ia se löl heta, kato‘aga kop ma la a‘fạiạg lelei, ka ne iris fupum kikia ‘e ut ne titi‘ạkiag se ma‘ma‘a. ‘On la fūmout se titi‘ạkiag aier ta,‘is kop la ‘es ‘e räe ‘on parofiat ta ‘Ạisea, ne ‘ea se iris famör ne titi‘ȧk aire: “Ma ‘au se ‘atạk se ta tē se ma‘ma‘at.”—Aisea 52:11.

GARUE‘ẠKIA HUẠG ‘ATMẠI SE FAMÖR NE TORE

¹³ Hạiagạiag ma‘oi la pola fup ‘e ao ne ‘äe re a‘häe la rou pạua a‘sok ne terȧn mane‘a. La fakse iris famör ne garue ag‘esea ma ‘äe, la re a‘häe ne hün se teset ta ‘äe kat teag‘esea ra ‘e a‘sokoag ne kato‘aga ‘e utut ne ‘äe garue sin. Ka tes ta ‘äe la re, nono ka ke tefakhanis ne Kesmạsit ke na se ‘äea? Tei ka nonoj la tȧr? Ka tapen se nono ka vävän ta ne hȧn ta kat teag‘esea ra ma ‘äe ‘e ‘ou mā ma pilifi? Tes ta ‘äe la re la ‘ou lele‘a se a‘häea ne ‘äe kat hanis ra ‘e irisa ‘e ‘ou kat a‘sok ne terȧn mane‘a?

¹⁴ ‘Ou huạg ‘atmại täla re‘ia ‘äe la pot se te‘ ne te ‘atakoa. Nono ka le‘et la nāam ‘on hea‘hea‘ lelei, ma ‘äe la po sema la ‘uạ‘ȧk se ia. Ka tapen se famorit ne ‘äe kele, ne garue ag‘esea ma ‘äe ‘e te‘ ne terạni. ‘E reko te ta‘ag, ma ‘äe la pola hạifäegag roa ma iạ. Te ‘i, kop la re ‘e fäeag aire ma poto la tög a‘nonojoa sại‘o. Puk Ha‘a ‘ea: “‘E te‘ ne av ‘atakoa ‘omus fäega la reag ‘esea ma keresi, la fak ma ne a‘mȧsmȧs ‘e tē mạsit, la ‘aus la ‘inea ne tei fäeag ne tau la togi e fäeag ‘on te‘ ne lelea‘ tūtū.” (Kolosa 4:6) Kop la matạ‘ a‘lelei la se kel‘ȧk ag se lelei se irisa. Ka fäeag‘ȧk a‘lelei ‘ou mā ma pilifi. Rak‘ȧk a‘taf pạu ne ‘äe kat fek‘ȧk ra ‘oris na tefakhanisi ma ‘oris te teag‘esea, ka ‘äe ‘oaf la teag‘esea ma iris ‘e ta ao tu hoi‘ȧk het.

¹⁵ Tapen se nono ka le‘et pa na ta tefakhanisit se ‘äea? Hün se teset? Iạ ne na tefakhanisi la ‘ea se ‘äea: “Gou ‘inea ne ‘äe kat a‘sok terȧn manea‘ ra. Ka gou pa ‘es la ‘äe la ‘on‘ou tefakhanis te‘.” Kop ma ‘äe la a‘häe ne ‘e ‘ou tạriag ne te fakhanis ta, kat tatạu ra se ‘ou la teag‘eseat ma iris ‘e terȧn manea‘ ta. Aier, nono ka famör ta kat ‘inea ra ‘ou mā ma pilifi, ma ‘äe po sema la rak‘ȧk se iạ ne ‘äe kat a‘sok terȧn manea‘ ra. Te te‘is la pola hạiasoag la rak‘ȧk a‘leleia hün het ne ‘äe tạri e tefakhanis ta, ka kat na tefakhanis ra ‘e terȧn ta‘ag. Te hoi‘ạkit, iạ te leleit la ‘äe se tạria te fakhanis ta nono ka iạ ne nā pa ‘es la mane‘ạkia ‘ou mā ma pilifi, ne kop ma iạ la a‘häe ne ‘äe la tȧr ‘e reko ‘äe pa ‘es te fakhanis.

TAPEN SE ‘OS KẠUNOHOGA?

¹⁶ Tapen iris ne täe ‘e kạunohoag ta ne kat teag‘esea ra ma ‘äe ‘e ‘ou mā ma pilifi? Hoi‘ȧk, sui‘ȧk a‘taf se irisa. Kal a‘noa ra la uạke ‘e te‘ ne av ne ‘ou kạinaga la a‘sok ta kato‘agat ne ta ag fakhanuet. Ka tēet ne la re, ‘äe la ‘e‘ȧk iris la fakma ne ‘äe pa ‘es la iris la ‘e‘ȧk tape‘ma ‘äe. (Mataio 7:12) Matạ‘ pạu la se ‘es ta tēet la re ‘e a‘sokoag ne ta kato‘agat. Ka tape‘ma, ‘äe la a‘häe a‘lelei se te ‘i la se salag ‘esea ma kato‘ag ne kat nonoj ra. Te airet, ‘äe kop la re ‘e salat ne kal mane‘ạkia ra ‘ou konsiene.—1 Timoti 1:18, 19.

¹⁷ Tes ta ‘äe la pola re, la ‘ou lele‘a se a‘häea ne ‘äe kat hanis ra ‘e irisa, ‘e reko ‘äe kat a‘sok kato‘ag ne kat fak Puk Ha‘ ra? Täe ‘e ‘äea te ‘e ‘on rerege, ne ‘äe la re ‘e laloag ne fạu ta. Ö‘ö‘ ‘e ‘on rerege, väe ta ao het la iris la na tefakhanis se ‘oris lele‘a. Tefakhanis pumuạ pạut la ‘äe la na se ‘ou lele‘a, ta ‘ou ava ma ‘ou hanisi se irisa.

GARUE‘ȦK TITI‘ẠKIAG AIER TA

¹⁸ ‘Ou la a‘oaf ne huạg ‘on ‘Ạitu, ‘äe kop la rou pạu titi‘ạkiag se aire ma fumou se titi‘ạkiag aire. Tes ta ‘äe re la ‘äe la fūmou? Puk Ha‘a ‘ea pạu: “Ma lelei la ‘is la hạia‘häe ‘ạkigen ‘is la ragrag ‘is se mäeav hanisi ma garue lelei; ma ‘is la se roua ‘os tạutạunạ‘i (la fak ma se ag ‘on famör ‘e ‘on rerege); ‘is la fäefäeag tok ma, ma rē a‘ti‘ se‘ la fak ma ne ‘aus räe se ‘ut‘utugam ne terȧn ta.” (Hiperiu 10:24, 25) Tạutạunȧ‘ fakKaristo ta tēet ne la a‘ofan ‘äe ‘e ‘ou la titi‘ạkit se ‘Ạitu ‘e salat ne iạ la tȧr ma a‘soko e. (Salamo 22:22; 122:1) ‘E kạinag tạunȧ‘ ‘i, hensạsiag ne fūmou ka aire, “pō fürmariag ‘esea ma ‘aus, gou ‘e rēko ‘omus pilifi, ka ‘aus ‘e rēko ‘otou pilifi.”—Roma 1:12.

¹⁹ Sal hoi‘ạkit ne ‘äe la pola fūmou se titi‘ạkiag aier ta, ‘äe la fäeag‘ȧk se famori te ne ‘äe rak vạhia ‘e ‘ou rak Puk Ha‘ ag‘eseat ma Jihova Uetnes ta. Famör ma‘oi “noh rū ma noh raksa‘” ‘e reko te mam‘as ne soksok ‘e rȧnte‘ ‘e terạnit ‘e ‘i. (Isikeli 9:4) Kop ma ‘äe ‘inea iris ne agtạu vạhia ma te ‘i. Tes ta ‘äe kat fäeag‘ạkia ra se irisa ‘ou ‘ạiröt‘ạkiget se mȧür ‘oaf ‘ofa ma fürmariet ne ‘ea vạhia ‘e Puk Ha‘a ne ta‘ ‘ut‘utum ‘og? Ma ‘e ‘ou tete ag‘eseat ma iris ne titi‘ȧk fakKaristo aire, fäeag‘ȧk se irisa te aier ka helav ne ‘äe rak vạhia ‘e Puk Ha‘a. Ma ‘äe täla räea ne ‘ou ‘oaf se titi‘ạkiag se aire ne kop ma noh la‘mo ‘e ‘ou huga, täla kamatan la mao a‘riri‘. ‘Äe la aier ‘ȧk pạu ‘e ‘ou noh ‘oaf‘ofa ma furmaria, ma ‘e ‘ou la poag ne ạlạlum‘ạkiag ma‘oi, ‘äe kop la fūmou se titi‘ạkiag aier ta.—Malakai 3:10.

*  ‘Io se ‘Onasoa.

^#  Iris ne agag se ‘oris ‘ạit ta (Saturnalia) aier‘ȧk tape‘ma ‘on hiliag ne rȧn 25 ne Tisempa. ‘Oris kato‘ag ne a‘häe‘ạkiag ne ‘oris ‘ạit ne veko ‘e Roma, a‘sok ‘e rȧn 17-24 ne Tisempa. ‘Ate ag‘esea, manea‘ fak‘oaf‘ofa, ma na te fakhanisi re ‘e laloag ne terȧn ta‘ag (Saturnalia).

^%  ‘Os la hạifäegag se räe ‘on famör rot fakKaristo aire ‘e reko terȧn manea‘ ‘e ‘on rerege, ‘io se ‘Onasoa.