1, 2. A lingbi mo hunda tele ti mo na tënë wa même tongana mo sigigi awe na yâ anzapa ti wataka? Ti mo, mo bâ so a yeke kota ye ti hunda tënë tongaso ngbanga ti nyen?

TONGANA a si so, na yâ vaka so mo lango dä, mo mä so mbeni zo aga na hondengo ni abi sioni yorö na yâ dungu so mo yeke gboto ngu ti nyongo ti mo dä, na mo bâ so tongana mo sala hange pëpe, mo yeke wara kuâ, mo yeke sala tongana nyen? Biani, mo yeke kpe hio na mbeni ndo nde ti gi ngu ti nyongo ti mo. Me même tongana mo sala tongaso, mo yeke hunda lakue tele ti mo: ‘Mbi nyon sioni ngu so kete awe pëpe?’

² A yeke mara ti ye tongaso nga la e bâ na ndo tënë ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka. Bible atene so afango ye nga na asalango ye so Nzapa ake ni alï yâ ti anzapa so kue na abuba vorongo so azo ni agi ti mû na Nzapa (2 aCorinthien 6:17). Ndani la a hunda na mo na ngangu ti sigigi na yâ “Kota Babylone”, so ti tene abungbi ti vorongo nzapa kue ti wataka (Apocalypse 18:2, 4). Mo sala ni awe? Tongana a yeke tongaso, mo nzere biani na gonda. Me a hunda gi pëpe ti tene mo zi tele na abungbi ti vorongo nzapa ti wataka wala ti tene mo hunda si a zi iri ti mo na yâ ni tongana mo yeke dä kozo. Même tongana mo sala tongaso awe, a lingbi mo hunda tele ti mo: ‘Ambeni kete ye ti bungbi ti vorongo nzapa ti wataka ni angbâ na yâ ti asalango ye ti mbi?’ Bâ ambeni tapande ni ge.

3. (a) Bible atene nyen na ndo tënë ti ayanda? Ngbanga ti nyen a lingbi ti duti ngangu na ambeni zo ti yeda na bango ndo ti Nzapa na ndo aye so? (b) Tongana ambeni ye so mo yeke na ni ague oko na vorongo ti wataka, a lingbi mo sala nyen na ni?

³ Teti angu mingi awe, ambeni zo ayeke na ayanda na ndo ti ala wala na mbeni balaga ti vorongo nzapa ti ala. Mo kue mo yeke na aye tongaso na ndo ti mo? Tongana mo yeke na ni, peut-être mo lingbi ti bâ so a yeke ngangu na mo wala a yeke na lege ni pëpe ti sambela Nzapa gi tongaso sân ti sala kusala na aye so. Peut-être mo ye tënë ti ambeni ye ni so mingi na a ngbâ ti gbu bê ti mo. Me Nzapa la ayeke fa na e tongana nyen ti voro lo, na Bible afa so lo ye pëpe ti tene e sala kusala na ayanda tongana e ye ti voro lo. (Diko Exode 20:4, 5; Psaume 115:4-8; Esaïe 42:8; 1 Jean 5:21). Tongaso, mo lingbi ti fa polele so mo mû mbage ti tâ vorongo tongana mo futi aye kue so mo yeke na ni so ague oko na vorongo nzapa ti wataka. Biani, gi ti bâ aye so tongana ti so Jéhovah abâ ni, so ti tene tongana “ye so ayeke ye ti sioni mingi”.​—Deutéronome 27:15.

4. (a) E hinga tongana nyen so salango tënë na yingo ti akotara ti e ayeke gi ye senge? (b) Ngbanga ti nyen Jéhovah ake lani na azo ti lo ti bi tele ti ala na yâ ti atënë ti yorö kue?

⁴ Na yâ ti avorongo nzapa mingi ti wataka, a yeke voro nga  ayingo wala atoro ti akotara. Kozoni si ala manda tâ tënë na lege ti Bible, ambeni zo abâ ti ala atene so akuâ ayeke na fini na mbeni ndo, na ala lingbi ti mû maboko na e wala ti sala sioni na e. Peut-être mo yeke sala ngangu mingi giriri ti dë bê ti atoro ti akotara ti mo. Me tongana ti so mo manda na chapitre 6 ti buku so, akuâ ayeke na fini oko pëpe na mbeni ndo. Ni la, ti tara ti sala tënë na ala ayeke gi ye senge. Tongana mo wara ambeni tokua so a tene a londo na mbeni zo so akui, ti tâ tënë ni, a londo na ayingo sioni. A yeke ngbanga ni la si Jéhovah ake na azo ti Israël giriri ti gi ti sala tënë na akuâ wala ti mû mbage na atënë ti yorö kue.​—Diko Deutéronome 18:10-12.

5. Mo lingbi ti sala nyen tongana giriri mo yeke sambela lani na lege ti ayanda wala mo yeke sala na ayingo ti akotara ti mo?

⁵ Tongana mo yeke sambela lani na lege ti ayanda wala mo yeke voro giriri ayingo ti akotara ti mo, mo lingbi ti sala nyen? Diko aversê so afa na mo bango ndo ti Nzapa na ndo ti aye so, na gbu li dä. Na yâ sambela ti mo ti lâ oko oko na Jéhovah, fa so mo ye ti mû mbage ti tâ vorongo, na hunda lo ti mû maboko na mo ti bâ aye tongana ti so lo bâ.​—Esaïe 55:9.

6, 7. (a) A tene so Noël ayeke matanga ti nyen? Me akozo disciple ti Jésus ayeke sala ni? (b) Na ngoi ti akozo disciple, tongana a sala tënë ti amatanga ti dungo, a yeke pensé lani gi na azo wa?

⁶ Na lege ti tënë ti amatanga, avorongo nzapa ti wataka alingbi ti buba yâ ti vorongo so mbeni zo ayeke mû na Nzapa. Bâ gi tapande ti Matanga ti Noël. A tene so Noël ayeke matanga ti dungo Jésus Christ, na mingi ti abungbi ti vorongo nzapa so atene ala yeke mû peko ti Christ ayeke sala matanga so. Me ye oko pëpe afa so akozo disciple ti Jésus ayeke sala lani mbeni matanga tongaso. Mbeni buku (Sacred Origins of Profound Things) atene: “Teti angu 200 na peko ti dungo ti Christ, zo oko ahinga pëpe tâ lango so a dü na Jésus, na mingi ti azo asala nga nzara ti hinga ni pëpe.”

⁷ Même tongana fade adisciple ti Jésus ahinga tâ lango so a dü na lo, ala yeke sala matanga ti dungo lo pëpe. Ngbanga ti nyen? Mbeni bakari (The World Book Encyclopedia) afa atene a yeke ngbanga ti so akozo Chrétien “abâ lani matanga kue ti dungo tongana matanga ti  apaïen.” A-oko matanga ti dungo so Bible asala tënë na ndo ni ayeke ti ambeni kota zo ti komande use so avoro lani Jéhovah pëpe (Genèse 40:20; Marc 6:21). A yeke sala nga lani amatanga ti dungo teti anzapa ti apaïen. Na tapande, na lango 24 ti nze ti mai, azo ti Rome ayeke sala matanga ti dungo ti nzapa so a hiri lo Diane. Na ndade ni, ala yeke sala matanga ti dungo ti nzapa ti ala ti lâ so a hiri lo Apollon. Ndani la si giriri, tongana a sala tënë ti amatanga ti dungo, a yeke pensé gi na apaïen me pëpe na aChrétien.

8. Fa kamba so ayeke na popo ti amatanga ti dungo na atënë ti pande so azo atene giriri me so a luti pëpe na ndo tâ tënë.

⁸ Mbeni nda ti tënë nde ayeke nga dä so asala lani si akozo Chrétien ayeke yeda pëpe ti sala matanga ti dungo Jésus. Adisciple ti Jésus ahinga peut-être so amatanga ti dungo ague oko na ambeni tënë ti pande so azo ayeke tene ni kozo me so a luti pëpe na ndo tâ tënë. Na tapande, azo ti kodoro ti Grèce na ti Rome mingi giriri amä na bê so, na lâ ti dungo ti azo kue, mbeni yingo ayeke ga ti duti na tele ti lo na yingo so ayeke bata lo na lâ ti fini ti lo kue. Buku Ye ti manda na ndo amatanga ti dungo (Angl.) atene: “Yingo ni so ayeke duti na mbeni songo ti ndima na nzapa so lâ ti dungo ti lo atï na lango so a dü na zo ni lani.” Jéhovah ayeke wara ande ngia pëpe na yâ matanga kue so abungbi tënë ti Jésus na atënë ti pande so aluti pëpe na ndo tâ tënë (Esaïe 65:11, 12). Tongana ye ni ayeke tongaso, a sala tongana nyen si azo mingi ato nda ti sala Matanga ti Noël?

9. Ye ni ague tongana nyen si azo asoro lango 25 ti décembre ti ga lango ti salango matanga ti dungo Jésus?

⁹ A yeke gi angu mingi mingi na peko ti kuâ ti Jésus si azo ato nda ti sala matanga ti dungo lo na lango 25 ti nze ti décembre. Me so ayeke lango ti dungo Jésus la pëpe. * Me a sala tongana nyen si lango 25 ti nze ti décembre aga lango so a soro ni tongana lâ ti dungo Jésus? Ambeni zo so atene ala yeke aChrétien “aye lani ti tene lango ti matanga ni atï na lango ti matanga so apaïen ti Rome ayeke sala” ndali ti fini sigingo ti lâ na hunzingo ti ngu oko oko (The New Encyclopædia Britannica). Na ngoi ti dê, ti londo na  novembre ti si na janvier, tongana ye ni akpa mo bâ mo tene ngangu ti lâ akiri kue na peko, apaïen ayeke sala ambeni matanga ti tene lâ alondo na yongoro tambela ti lo na a kiri a ga na ndowa nga na lumière. A tene so lango 25 ti décembre ayeke lango so lâ ni ayeke kiri aga yeke yeke. Tongaso, ti wara lege ti ga na apaïen na yâ ti nzapa ti ala, amokonzi-nzapa ti a-église so atene ala yeke Chrétien ayeda na matanga so, na ala leke pekoni kete si a ga mbeni matanga ti aChrétien. *

10. Ngbanga ti nyen ambeni zo giriri ayeke sala Matanga ti Noël pëpe?

¹⁰ A sala angu mingi awe la azo ahinga atene Matanga ti Noël alondo kozoni kue na apaïen. A yeke ngbanga ti so Mbeti ti Nzapa afa tënë ti salango matanga ni pëpe la si na kodoro ti Angleterre giriri nga na ambeni kodoro ti Amerika, a sala fadeso angu 400 tongaso awe, a ke ti tene a sala Matanga ti Noël. Même mbeni zo so ague na kua pëpe na lango ti Noël, a yeke tene na lo ti futa lamande. Ye oko, kete na pekoni, angbele ngobo ti salango ye so akiri, na a kiri a zia ambeni ngobo ti salango ye na ndo ni. Noël akiri aga mbeni kota matanga, na a ngbâ lakue kota matanga na yâ akodoro mingi laso. Me teti so Noël alondo na abungbi ti vorongo nzapa ti wataka, ala so aye ti nzere na lê ti Nzapa ayeke sala ni pëpe, nga matanga kue so alondo na bungbi ti vorongo nzapa ti apaïen, ala yeke sala ni pëpe. *

11. Ngbanga ti nyen ambeni zo ayeke sala amatanga tongana Noël? Me a lingbi nyen si a gbu bê ti e kozo?

¹¹ Ambeni atene so, biani, ala hinga so Matanga ti Noël alondo na apaïen, me ala bâ ti ala mbeni ye ti sioni dä pëpe tongana a sala ni. Na ti bâ ni nzoni, mingi ti azo so ayeke sala amatanga tongaso ayeke pensé pëpe na vorongo nzapa ti wataka. Na mbage, a yeke angoi so amû lege na asewa ti kpengba songo ti ala na popo ti ala. Me ti mo, a yeke tongaso la mo yeke bâ na aye so? Tongana a yeke ni la, peut-être a yeke ndoye so mo yeke na ni teti sewa la si asala si a duti ngangu na mo ti fa na gigi so mo mû mbage ti tâ vorongo, me a yeke pëpe ndoye ti mo teti vorongo nzapa ti wataka. Me hinga so Jéhovah, lo so asala si sewa abâ gigi, aye si mo duti na nzoni songo na afami ti mo (aÉphésien 3:14, 15). Me mo lingbi ti kpengba songo ti mo na ala na lege so lo yeda na ni. Na ndo tënë ti aye so a lingbi a gbu bê ti e kozo, bazengele Paul asû na mbeti, lo tene: “I tara ye si i lingbi hinga ye so ayeke nzoni na lê ti Seigneur.”​—aÉphésien 5:10.

12. Mû mbeni tapande ti fa ngbanga ti nyen a lingbi e duti yongoro na angobo ti salango ye nga na amatanga so alondo na ando so ayeke sioni na lê ti Nzapa.

¹² Peut-être mo lingbi ti tene na bê ti mo so anda ti tënë so apusu laso azo ti sala amatanga so ayeke nde na ti apaïen ti giriri. So amatanga ni alondo na apaïen asala ye? Biani, a sala ye! Zia e mû gi mbeni tapande: tongana mo bâ na sese mbeni bonbon so atï na yâ ti saleté, fade mo yeke mû bonbon so ti su? Oko pëpe. Bonbon ni ayeke nzoni pëpe. Legeoko na bonbon so, amatanga tongana ti Noël alingbi ti nzere mingi, me ala londo na mbeni ndo so ayeke saleté wala nzoni oko pëpe na lê ti Nzapa. Ni la, tongana e ye ti mû mbage ti tâ vorongo, a lingbi e duti na oko bango ndo ti prophète Esaïe so atene na atâ wakua ti Nzapa: “I ndu ye ti sioni oko pëpe.”​—Esaïe 52:11.

13. Akpale wa alingbi ti londo tongana mo ke ti mû mbage na amatanga?

¹³ Kpale alingbi ti londo tongana mo mû desizion ti mû mbage  pëpe na amatanga tongana Noël. Na tapande, ambeni kamarade ti mo ti place ti kua alingbi ti hunda mo ngbanga ti nyen mo yeke mû mbage pëpe na ambeni ye so amba ti mo ti kua ayeke sala na ngoi ti amatanga. Wala a lingbi ti si so mbeni mba ti mo amû na mo mbeni cadeau ti Noël; a yeke sioni ti yeda na cadeau so? Ka tongana koli wala wali ti mo avoro Jéhovah pëpe, mo yeke sala nyen? Mo lingbi ti sala tongana nyen ti hinga so amolenge ti mo apensé pëpe so mbeni ye amanke ala teti so ala yeke sala amatanga pëpe?

14, 15. Mo lingbi ti kiri tënë tongana nyen tongana mbeni zo atene hio na mo “Bonne Année” wala “Bonne fête”? Ka tongana a yeke cadeau si mbeni zo aye ti mû na mo na ngoi ti mbeni fête?

¹⁴ A hunda ti sala ye na ndara na yâ ti kpale ni oko oko so ayeke si. Na tapande, tongana mbeni zo atene gi hio tongaso na mo “Bonne année!” wala “Bonne fête!”, mo lingbi gi ti kiri tënë “merci”. Me tongana a si so mo yeke na gbele mbeni zo so mo na lo ayeke bâ ka tele lakue wala so mo yeke sala kua na lo lakue, na ndo so, mo lingbi ti soro peut-être ti sala lisoro kete na zo ni. Me na yâ ye kue, sala ye na ndara. Bible amû wango so: “I sala si tënë ti yanga ti i ayeke nzoni lakue, i leke na ingo, si i lingbi hinga lege ti kiri tënë na azo oko oko kue.” (aColossien 4:6). Sala hange ti tene salango ye ti mo afa pëpe so mo ne zo ni pëpe. Me fa na ndara ngbanga ti nyen bango ndo ti mo ayeke tongaso. Fa polele so mo ke pëpe ti tene zo amû cadeau na mba ti lo wala ti tene azo awara tele ti sala ngia; ye oko, mo soro ti mo ti sala tongaso na mbeni ngoi nde me pëpe na ngoi ti matanga ni.

¹⁵ Ka tongana mbeni zo aye ti mû mbeni cadeau na mo, mo yeke sala tongana nyen? Mingi ni, a yeke na mo ti bâ, a lingbi na aye so asi. Lo so aye ti mû na mo cadeau ni alingbi peut-être ti tene: “Mbi hinga, mo yeke sala ti mo fête ni pëpe. Me mbi ye ti mbi ti mû gi na mo cadeau so.” Mo lingbi ti tene so yengo dä na cadeau ni ayeke nde na mungo mbage na matanga ni mo mveni. Tongana zo ni ahinga nzoni pëpe tënë na ndo ti aye so mo mä na bê dä, mo lingbi ti tene na lo so mo yeke sala matanga ni pëpe. Na tenengo tongaso, zo ni ayeke bâ ngbanga ti nyen mo yeda na mbeni cadeau so a mû na mo, me mo yeke mû ti mo cadeau pëpe na azo na ngoi ni so. Na mbeni mbage nga, a yeke duti lege ti ndara ti  ke mbeni cadeau tongana bibe ti zo so amû cadeau ni na mo ayeke ti fa na lê ti azo so tënë ti mo ti batango andia ti Nzapa ti mo ayeke gi tënë ti yanga senge, me tongana mo yeke na nzara ti wara ye, mo yeke gue nde na ni.

16. Mo lingbi ti sala ye na ndara tongana nyen na ndo atënë so andu amatanga?

¹⁶ Ka tongana mo yeke na gbele azo ti sewa ti mo so amä na bê pëpe, mo yeke sala nyen? Na ndo so nga, a hunda ti sala ye na ndara. A hunda pëpe ti londo na tele ti ala na ngangu ti ke angobo ti salango ye wala amatanga oko oko kue so ala soro ti sala. Yeda so ala nga ayeke na droit ti ala ti bâ aye tongana ti so ala ye, legeoko tongana ti so mo ye si ala nga ayeda so mo yeke na droit ti bâ aye tongana ti so mo ye. (Diko Matthieu 7:12.) Ke ti bi tele ti mo na yâ ye kue so alingbi ti sala si mo mû mbage na matanga ni. Ye oko, sala ye na lege ni na ndo atënë so andu tâ lo matanga ni pëpe. A yeke nzoni mo gi ti sala ye lakue na mbeni lege so asala si yingo-ti-hinga ti mo agi mo pëpe.​—Diko 1 Timothée 1:18, 19.

17. Mo lingbi ti mû maboko na amolenge ti mo tongana nyen ti tene ala bâ pëpe so ala manke ye teti ala mû mbage pëpe na amatanga?

¹⁷ Mo lingbi ti sala tongana nyen ti tene amolenge ti mo abâ pëpe so ala manke mbeni ye teti so ala yeke sala pëpe amatanga so Bible ake? Tënë ni abâ mingi ye so mo yeke sala na alango so matanga ayeke dä pëpe. Ambeni babâ na mama ayeke leke mbeni ngoi ti kangbi acadeau na amolenge ti ala. Mbeni nzoni cadeau so ahon tanga ni kue so mo lingbi ti mû na amolenge ti mo ayeke ngoi ti mo nga bingo bê ti mo na ndo ala na lege ti ndoye.

18. Tongana nyen gango na abungbi alingbi ti mû maboko na mo ti mû mbage ti tâ vorongo?

¹⁸ Ti zia ngia na bê ti Nzapa, a lingbi mo ke vorongo nzapa ti wataka na mo mû mbage ti tâ vorongo. Ye so ahunda ti sala nyen? Bible atene: “A lingbi e bi bê ti e na ambeni zo na popo ti e ti wa ala si ala ndoye azo, na ala sala kusala nzoni; a lingbi e zia  ti bungbi pëpe, legeoko tongana ambeni zo asala, me e wa tele ti e na ambeni zo, na a lingbi i wa tele ti i mingi ahon teti i bâ so lâ ni aga ndulu.” (aHébreu 10:24, 25). Abungbi ti e ayeke angoi ti ngia so amû lege na e ti voro Nzapa tongana ti so lo hunda (Psaume 22:23; 122:1). Na ngoi ti abungbi tongaso, “wango tele ayeke na popo” ti atâ Chrétien.​—aRomain 1:12, NW.

19. Ngbanga ti nyen a yeke kota ye mingi ti fa na azo tënë ti aye so mo manda na yâ ti Bible?

¹⁹ Mbeni lege nde ti fa so mo mû mbage ti tâ vorongo ayeke ti fa na amba ti mo aye so mo wara lege ti hinga ni na mandango Bible na aTémoin ti Jéhovah. Azo mingi ‘ayeke bima na ayeke toto’ teti ye kue ti sioni mingi so ayeke na ndo ti sese (Ezéchiel 9:4). Peut-être mo hinga ambeni zo so ayeke bima tongaso. Ngbanga ti nyen mo fa na ala pëpe tënë na ndo beku so Bible afa ti aye ti nzoni so ayeke si ande kekereke? Na ngoi so mo yeke bungbi oko na atâ Chrétien na mo yeke fa na azo apendere tâ tënë ti Bible so mo manda, mo yeke bâ ande so kete nzara kue so mo yeke peut-être na ni teti ambeni ye so andu vorongo nzapa ti wataka ayeke girisa yeke yeke na yâ bê ti mo. Zia na li ti mo so fade mo yeke wara ngia mingi nga gbâ ti aye ti nzoni tongana mo mû mbage ti tâ vorongo.​—Malachie 3:10.