1, 2. Ялған диндин айрилип чиққандин кейин, сиз өз-өзиңиздин қайси соални чоқум соришиңиз лазим? Немә үчүн бу интайин муһим?

СИЗ яшаватқан мәһәллә-олтурақ җайидики хошнилириңизниң зәһәрләнгәнлигини байқидиңиз. Әслидә кимду бирси йошурун мәһәллиңизгә йеқин җайға зәһәрлик керәксиз нәрсиләрни ташлавәткән вә һазир шу мәһәллиңиздики кишиләрниң һаяти ховуп-хәтәр ичидә дәп пәрәз қилайли. Сиз қандақ қилисиз? Имканийәт болса сизниң дәрһал у мәһәллидин башқа җайға көчүп кетишиңиз турғанла гәп. Бирақ, көчүп кәткәндин кейин мундақ бир соалға дуч келисиз: “Мән зәһәрлинип қалмидимму?”

² Ялған дин жуқирида баян қилинған әһвалға охшап кетиду. Муқәддәс Китап: ялған дин напак сахта тәлимләр вә қаидә-мәрасимлар билән зәһәрлинип булғанған дәп үгитиду (Коринтлиқларға 2-хәт 6:17). Бу сизниң “Улуқ Бабил” [барлиқ ялған динларниң умумий атилиши] дин айрилип чиқишиңизниң немә үчүн шунчә муһимлигидур (Вәһийләр 18:2, 4). Сиз ялған диндин айрилип чиқтиңизму? Әгәр айрилған болсиңиз, наһайити яхши. Амма, ялған диндин айрилип чиқиш билән иш пүтмәйду. Айрилип чиққандин кейин, сиз өз-өзиңиздин мундақ соални чоқум соришиңиз лазим. “Мениңдә ялған динниң қалған изналири барму?” Қени бир нәччә мисалларни мулаһизә қилип бақайли.

3. а) Тәсвирләрни ишлитиш һәққидә Муқәддәс Китап немә дәйду? Бәзи адәмләргә Худаниң көз қаришини қобул қилиш немишкә тәс? ә) Әгәр сизниң ялған динға мунасивәтлик нәрсилириңиз болса, қандақ қилишиңиз керәк?

³ Бәзи кишиләр өйлиридә бутларни вә ойма сүрәтләрни сақлайду. Сизниң өйиңиздиму шундақ нәрсиләр барму? Бәлким, сиз шундақ көргили болидиған нәрсиләр болмиса Худаға дуга қилишқа адәтлинәлмәйдиғандәк яки униңға дуга қилиш хатадәк һис қилишиңиз мүмкин. Һәтта сиз бут вә сүрәтләр қатарлиқ нәрсиләрни бәк яхши көрүшиңиз мүмкин. Бирақ, адәмләр қандақ усулда Худаға ибадәт қилиши керәк. Буни пәқәт Йәһвә Худа бәлгүләйду. Муқәддәс Китап: Худа бизниң бутларни ишлитишимизни халимайду дәп үгитиду (Чиқиш 20:4, 5; Зәбур 115:4—8; Йәшая 42:8; Юһаннаниң 1-хети 5:21). Шуңа, һәр қандақ хата ибадәт қилиш йәни ялған динға мунасивәтлик болған нәрсиләрни ташлаветиш арқилиқ тоғра ибадәт қилишта йәни тоғра динда чиң туралайсиз. Әлвәттә, бизму Йәһвә Худа “мәкроһ [жиргинчлик]” дәп қариған нәрсиләргә униң билән охшаш көз қарашта болушимиз лазим (Тәкрар қанун 27:15).

4. а) Әҗдатларға ибадәт қилишниң пайдисиз екәнлигини қандақ билимиз? ә) Пәрвәрдигар Йәһвә өз хәлқиниң һәр қандақ шәкилдә җинкәшлик билән шуғуллинишни немә үчүн қаттиқ чәклигән?

4 Көплигән ялған динларниң итаәт қилғучилири арисида  әҗдатларға ибадәт қилиш умумлашқан. Бәзиләр Муқәддәс Китап һәқиқитини үгиништин илгири, өлүкләрниң әс-һоши җайида, улар көз билән көргили болмайдиған аләмдә яшайду; тирикләргә ярдәм берәләйду; зиян йәткүзәләйду дәп ишинип кәлгән. Бәлким, сизму һәм өлгәнләрниң мазарлирини йоқлап, уларниң роһлири үчүн дуга қилишқа адәтлинип кәлгәнсиз. Бирақ, сиз мошу китапниң 6-бабида үгинип өткәндәк, өлүкләрдә һис-туйғу болмайду вә һеч йәрдә яшимайду. Шуңа өлүкләр билән алақә қилишқа урунуп беқиш пайдисиздур. Әң йеқин өлүп кәткән кишилиримиздин кәлгән һәр қандақ хәвәрләрни әмәлиятта җинлар пәйда қилған. Шу сәвәптин, Йәһвә Исраил хәлқиниң өлүкләр билән параңлишишқа урунуп беқишини вә һәр қандақ шәкилдә җинкәшлик билән шуғуллинишини қаттиқ чәклигән (Тәкрар қанун 18:10—12).

5. Әгәр илгири тәсвирләрни ишлитиш яки әҗдатларға ибадәт қилиш арқилиқ итаәт қилишқа адәтләнгән болсиңиз, немә қилишиңиз керәк?

⁵ Әгәр илгири тәсвирләрни ишлитип яки әҗдатларға ибадәт қилиш арқилиқ итаәт қилишқа адәтләнгән болсиңиз, немә қилишиңиз керәк? Муқәддәс Китап оқуң вә униңдики мәзмунларни чоңқур ойлап көрүң. Униңда Пәрвәрдигар Йәһвәниң мошу ишларға қандақ қарайдиғанлиғи хатириләнгән. Һәр күни өзиңизниң йәни тоғра динда чиң туруш арзуси тоғрисида Йәһвәгә дуга қилиң вә һәр қандақ ишларда униң көз қариши билән һәрикәт қилишқа ярдәм сораң (Йәшая 55:9).

6, 7. а) Адәттә кишиләр Рождество мәйримидә немини хатириләйду? Әйсаниң 1-әсирдики әгәшкүчилири тәбриклигәнму? ә) Мәсиһниң дәсләпки шагиртлири яшиған заманда туғулған күн өткүзүш немә билән мунасивәтлик болған?

⁶ Ялған дин билән бағлинишлиқ умумлашқан мәйрәмләр, кишини зәһәрләп иман-етиқатини булғиши мүмкин. Рождество мәйримини мисал қилсақ, нурғун кишиләр рождество мәйрими Әйсаниң туғулған күнини хатириләш мәрасими дәп қарайду. Өзини христиан дәп атиған динларниң һәммиси дегидәк уни тәбрикләйду. Амма, 1-әсирдики Әйсаниң шагиртлириниң шуниңдәк мәйрәмләрни тәбриклигәнлиги тоғрисида һеч қандақ дәлил-испат йоқ. “Динниң әнъәнилири” (“Sacred Origins of Profound Things”) билән мунасивәтлик бир китапта: “Әйса туғулуп иккинчи әсиргичә һеч киши униң туғулған күнини билмигән  һәм наһайити аз сандики кишиләр Әйса Мәсиһниң дәл қайси күни туғулғанлиғиға қизиққан” дейилгән.

⁷ Әйсаниң шагиртлири униң қайси күни туғулғанлиғини ениқ билгән тәғдирдиму, улар униң туғулған күнини тәбриклимигән. Немә үчүн? Чүнки “Дуния китап қамуси”да (“The World Book Encyclopedia”) ейтқандәк, дәсләпки Әйсаниң әгәшкүчилири: “Һәр қандақ бир кишиниң туғулған күнини тәбрикләш ғәйри диний урпи-адәт” дәп қариған. Муқәддәс Китапта пәқәт Тәңри Йәһвәгә ибадәт қилмайдиған икки һөкүмраннила туғулған күнини тәбриклигәнлиги тилға елинған (Яритилиш 40:20; Маркус 6:21). Кишиләр һәм ғәйри илаһларниң шан-шәрипигә туғулған күнини тәбрикләш мәрасими өткүзгән. Мәсилән, 5-айниң 24-күни римлиқлар аял илаһ Диананиң туғулған күнини тәбрикләтти. Арқидин иккинчи күни улар өзлириниң қуяш илаһи Аполлониң туғулған күнини тәбрикләтти. Шуңа, туғулған күнләрни тәбрикләш ғәйри-ят дин билән мунасивәтлик, һәргизму Әйсаниң һәқиқий әгәшкүчилири билән мунасивәтлик әмәс.

8. Туғулған күнни тәбрикләш билән хурапәтликниң қандақ мунасивити барлиғини чүшәндүрүң?

⁸ Немә үчүн 1-әсирдики Әйсаниң әгәшкүчилириниң униң туғулған күнини тәбриклимигәнлигиниң йәнә бир сәвәви бар. Униң шагиртлири еһтимал туғулған күнни тәбрикләш хурапәтлик билән мунасивәтлик екәнлигини билгән. Мәсилән, қедимки заманда нурғун юнанлиқлар һәм римлиқлар һәр бир инсан туғулуши биләнла бир роһ һәмрайи болиду вә инсанни шу роһ өмүр бойи қоғдайду дәп ишинәтти. Туғулған күнни тәбрикләшниң келип чиқиши тоғрисидики бир китапта (“The Lore of Birthdays”) мундақ дейилгән: “Шу роһниң мәлум бир илаһ билән сирлиқ мунасивити бар, шу роһ қоғдайдиған адәм бу илаһ билән бир күндә туғулған” дәйду. Хурапәтлик билән Әйса Мәсиһни бағлайдиған һәр қандақ тәбрикләшләр Йәһвәни хурсән қилмайду (Йәшая 65:11, 12). Ундақта, немә үчүн шунчә көп кишиләр Рождество мәйримини тәбриклишиду?

9. Қандақ болуп 25-декабрь Әйса Мәсиһниң туғулған күнини тәбрикләш күни қилип талланған?

⁹ Һәзрити Әйса йәр йүзидә яшиғандин бир нәччә йүз жил кейин, андин кишиләр 25-декабрьда униң туғулған күнини хатириләшни  башлиған. Бирақ, шу күн униң туғулған күни әмәс, Муқәддәс Китаптин көрүвелишиға болидуки, Әйса октябрьдә туғулған болуши мүмкин *. Ундақта, немә үчүн 25-декабрь хатириләш күни қилип талланған? Кейинирәк өзини христианлар дәп атиған бәзи кишиләр еһтимал “Әйсаниң туғулған күнини римлиқларниң ғәйри диний мәйрими тәңдашсиз қуяшниң туғулған күни билән маслаштурушни үмүт қилған”. “Британика йеңи қамуси”да (“The New Encyclopædia Britannica”), “қиш пәсли қуяш нури әң аҗиз болған вақитта ғәйри динға етиқат қилғучилар иссиқлиқ вә нурниң мәнбәси жирақ арилиқтин қайтип келиши үчүн мәрасим өткүзгән. Улар 25-декабрь күни қуяш қайтип келишкә башлайду дәп ойлиған. Диний йетәкчи устазлар, ғәйри динға етиқат қилғучиларниң етиқатини өзгәртишкә тиришип, мошу мәйрәм күнини қобул қилип уни христианларниң мәйрәм күни қилишқа урунған” дәп хатириләнгән *.

10. Өтмүштә, немә үчүн бәзи кишиләр Рождество мәйримини тәбриклимигән?

¹⁰ Хели бурунла кишиләр Рождество мәйриминиң келип чиқиш мәнбәси ғәйри-ят дин екәнлигини тонуп йәткән. Чүнки, Рождество мәйриминиң келиш мәнбәси ғәйри-ят дин болғачқа, 17-әсирдә Англия вә бәзи Америкиға тәвә җайларда Рождество мәйримини тәбрикләш мәнъий қилинған. Шуңа һәр қандақ киши әгәр Рождество мәйрими күни өйидә болуп хизмәткә бармиса җәриманә төлигән еди. Бирақ, узунға бармайла кона урпи-адәт қайта қарши елинип, йеңи адәт қошулуп бир чоң мәйрәмгә айланған. Һазирму у нурғун җайларда йәнила чоң мәйрәм. Рождество мәйрими ялған дин билән мунасивәтлик болғач, Йәһвәни хурсән қилишни халайдиғанлар  рождество мәйрими яки башқа һәр қандақ ғәйри-ят диний-етиқат билән мунасивәтлик болған мәйрәмләрни тәбриклимәйду *.

11. Немә үчүн бәзи адәмләр мәйрәмләрни тәбриклишиду? Бирақ, немини әң муһим дәп қаришимиз керәк?

¹¹ Бәзи кишиләр Рождество мәйримигә охшап кетидиған мәйрәмләрниң келиш мәнбәси ғәйри-ят дин екәнлигини етирап қилиду. Бирақ, уларни тәбриклигәнниң һеч хата йери йоқ дәп қарайду. Әмәлиятта, нурғун кишиләр мәйрәмләрни тәбриклигәндә, хата ибадәт қилиш тоғрисида ойлап бақмайду. Шу мәйрәм күнлири бир аилә кишилириниң бирликтә дастихан әтрапиға җәм болуши үчүн яхши пурсәт дәп қарайду. Сизму һәм шундақ қарамсиз? Әгәр шундақ болса, ялған динға болған меһир-муһәббәт әмәс, бәлки аилигә болған меһир-муһәббәт тоғра ибадәт қилишта чиң турушқа қийинчилиқ елип келиду. Хатирҗәм болуң Пәрвәрдигар Йәһвә аилиниң қурғучисидур, у сизниң уруқ-туққанлириңиз билән яхши мунасивәттә болушиңизни халайду (Әфәсликләр 3:14, 15). Амма, сиз Худа қобул қилидиған усулда аилиңиздикиләр билән мунасивәтни күчәйтишиңиз керәк. Әлчи Павлус биз үчүн немә әң муһим екәнлиги тоғрисида: “Неминиң Рәббимизни хурсән қилидиғанлиғини билишкә тиришиңлар” дәп язған (Әфәсликләр 5:10).

12. Немә үчүн биз келиш мәнбәси пакиз болмиған урпи-адәт вә мәрасимлардин хали болушимиз керәк? Мисал арқилиқ чүшәндүрүң.

¹² Бәлким, бүгүнки күндә мәйрәмләрни тәбрикләш билән мәйрәмләрниң келиш мәнбәси оттурисида һеч қандақ чоң мунасивәт йоқ дәп қаришиңиз мүмкин. Уларниң келиш мәнбәси шунчә муһимму? Шундақ! Мундақ бир мисал қилайли: сиз әхләт арисида турған бир кәмпүтни көрүп қалдиңиз, у кәмпүтни елип йәмсиз? Әлвәттә яқ! Шу кәмпүт пакиз әмәс. Нурғун мәйрәмләр шу татлиқ кәмпүттәк кишини тәшна қилиду. Амма, уларниң келиш мәнбәси пакиз әмәс. Һәқиқәт йолини чиң тутидиған тоғра ибадәт қилғучиларға, Йәшая пәйғәмбәр: “Напак нәрсигә тәгмәңлар” дегән (Йәшая 52:11).

13. Мәйрәмләрни тәбриклимәсликни қарар қилғиниңизда қандақ қийинчилиқларға йолуқишиңиз мүмкин?

¹³ Мәйрәмләрни тәбриклимәсликни қарар қилғиниңизда бәзи қийинчилиқларға йолуқишиңиз мүмкин. Мәсилән, сизниң хизмәт орниңиз тәшкиллигән мәйрәмлик көңүл ечиш паалийәтлиригә қатнашмисиңиз, хизмәтдашлириңиз немә үчүн қатнашмиғанлиғиңиздин һәҗәплиниши мүмкин. Әгәр бирси сизгә мәйрәм мунасивити билән соғат бәрсә яки тамақларға тәклип қилса, қандақ қилисиз? Уни қобул қилиш хатаму? Әгәр ериңиз яки аялиңиз сиз билән ортақ етиқатта болмиса қандақ қилишиңиз керәк? Мәйрәмләрни тәбриклимәслик сәвәплик пәрзәнтлириңизни мәлум нәрсидин мәһрум қалғандәк һис қилдурмаслиқ үчүн қандақ қилишиңиз керәк?

14, 15. Мәйрәм мәзгилидә, әгәр бирси сизгә мәйрәм салими йәткүзсә яки соғат бәрсә, қандақ қилсиңиз болиду?

¹⁴ Һәр бир әһвални қандақ бир тәрәп қилиш пәм-парасәтлик болушни тәләп қилиду. Әгәр бир киши мундақла мәйрәм салими йоллиса, һөрмәтсизлик болмисун йүзисидин аддийла рәхмитиңизни ейтип қойсиңиз болди. Бирақ, дайим көрүшүп туридиған кишиләр яки хизмәтдашлириңиз мәйрәм салими йәткүзсичу? Бундақ әһвалда, сиз ениқ чүшәндүрүшкә тоғра келиду. Һәр қандақ әһвалда пәм-парасәтлик болуш керәк. Муқәддәс Китап: “Гәп-сөзлириңлар һемишәм йеқимлиқ... һәр бир адәмгә қандақ йол билән җавап беришни биливалалайсиләр” дәп сәмимий нәсиһәт қилиду (Колосилиқлар 4:6). Еһтият қилиң, башқиларға һөрмәтсизлик қилмаң. Әксичә, өз көз қаришиңизни зерәклик билән чүшәндүрүң. Сиз соғат бериш вә җәм болушларға қарши әмәслигиңизни, бирақ шундақ паалийәтләргә башқа вақитта қатнишишни халайдиғанлиғиңизни ениқ чүшәндүрүң.

¹⁵ Әгәр башқилар сизгә соғат бәрсә, қандақ қилисиз? Көпинчә вақитларда әһвалға қараш керәк. Соғат бәргүчи: “Мән сизниң бу мәйрәмни тәбриклимәйдиғанлиғиңизни билимән, бирақ мениң йәнила бу соғатни сизгә бәргүм бар” дейиши мүмкин. Шундақ әһвал астида, бәлким сиз соғатни қобул қилиш мәйрәм өткүзгәнлик болмайду дәп қарар қилишиңиз мүмкин. Әлвәттә, әгәр соғат бәргүчи сизниң етиқатиңиздин көп хәвәрдар болмиса, сиз мәйрәмләрни тәбриклимәйдиғанлиғиңизни соғат бәргүчигә ейтсиңиз болиду. Бу сизниң немә үчүн соғатни қобул қилғанлиғиңизни,  амма мошу вақитниң өзидә соғат берәлмәйдиғанлиғиңизни башқиларға чүшәндүрүшиңизгә ярдәм бериду. Йәнә бир тәрәптин, әгәр соғат бәргүчиниң мәхсити ениқла иман-етиқатиңизниң мустәһкәм әмәслигини яки сизниң пайда-мәнпийәткә еришиш үчүн мурәссә қилидиғанлиғиңизни көрситиш болса соғат бәргүчиниң соғитини қобул қилмаслиқ даналиқ болиду.

16. Мәйрәмләргә мунасивәтлик ишларни бир тәрәп қилған вақитта, қандақ қилип пәм-парасәтлик болалайсиз?

¹⁶ Әгәр аилиңиздикиләр сиз билән охшаш етиқатта болмисичу, қандақ қилисиз? Йәнила, пәм-парасәтлик болуң. Уруқ-туққанлириңиз тәбрикләшни халиған һәр бир урпи-адәт вә мәрикә-мәрасим тоғрисида талаш-тартиш қилиш һаҗәтсиз. Әксичә, худди сизму аилиңиздикиләрниң сизниң көз қаришиңизни һөрмәтлишини үмүт қилғанға охшаш, уларниң көз қаришини һәм һөрмәтләң (Мәтта 7:12). Сизниң мәйрәмни тәбрикләйдиғанлиғиңизни билдүридиған һәр қандақ иш-паалийәтләргә қатнишиштин хали болуң. У расттинла мәйрәмләрни тәбрикләш билән мунасивәтлик болмиса, пәм-парасәтлик билән мувапиқ иш тутуң. Әлвәттә, өз вижданиңизни азаплайдиған қарарни чиқармаслиғиңиз керәк (Тимотийға 1-хәт 1:18, 19).

17. Пәрзәнтлириңиз башқиларниң мәйрәмләрни тәбриклигәнлигини көргәндә мәлум нәрсидин мәһрум қалғандәк һис қилмаслиғи үчүн қандақ ярдәм берәләйсиз?

¹⁷ Муқәддәс Китапқа зит болған мәйрәмләрни тәбриклимәслик сәвәплик пәрзәнтлириңизни мәлум нәрсидин мәһрум қалғандәк һис қилдурмаслиқ үчүн немә иш қилишиңиз керәк? Бу адәттә башқа вақитларда немә иш қилишиңизға бағлиқ. Бәзи ата-анилар вақит орунлаштуруп адәттики вақитлардиму өз пәрзәнтлиригә соғатларни бериду. Сиз пәрзәнтлириңиз үчүн берәләйдиған әң яхши соғат сизниң вақтиңиз вә көңүл бөлүшиңиздур.

18. Етиқатчилар учришишлириға қатнишиш тоғра динни чиң тутушиңиз үчүн қандақ ярдәм берәләйду?

¹⁸ Йәһвәни хурсән қилиш үчүн сиз хата динни ташлап һәқиқәт йолини чиң тутуң. Һәқиқәт йолини чиң тутуш үчүн немә ишларни қилиш керәк? Муқәддәс Китап: “Меһир-муһәббәт көрситиш  вә яхши иш қилиш үчүн бир-биримизни қандақ илһамландурушни ойлайли. Бәзиләрдәк мәсиһийләр җамаитидә җәм болуш вә Худаға ибадәт қилиштин баш тартмайли. Әксичә дайим җәм болуп, бир-биримизни илһамландурайли. Болупму Әйса Мәсиһниң қайта келидиған күниниң аз қалғанлиғини билгән екәнмиз, техиму шундақ қилайли” дәп илһамландуриду (Ибранийлар 10:24, 25). Муқәддәс Китап үгинишкә җәм болуш жиғилишида етиқатчилар хошал-хорамлиққа чөмиду. Бу сиз Тәңри Йәһвә қобул қилидиған усулда униңға ибадәт қилидиған яхши пурсәт (Зәбур 22:22; 122:1). Жиғилиш вақтида, садақәтмән етиқатчилар “өз ара илһам” алалайду (Римлиқлар 1:12).

19. Сиз Муқәддәс Китаптин үгәнгән һәқиқәтләр тоғрисида башқиларға ейтиш немә үчүн шунчә муһим?

¹⁹ Тоғра динни чиң тутушниң йәнә бир усули, Йәһвә Гувачилири билән Муқәддәс Китап үгинип қандақ нәрсиләрни үгәнгәнлигиңиз тоғрисида башқиларға ейтип бериш. Һазир бу дуния рәзиллик билән толуп кәткәнликтин “уһ тартип налә қилған” адәмләр һәқиқәтән көп (Һәзқиял 9:4). Бәлким, сизму һәм бәзи уһ тартип налә қилған кишиләрни тонушиңиз мүмкин. Немә үчүн уларға Муқәддәс Китапқа асасланған кәлгүси үмүтиңиз тоғрисида сөзләп бәрмәйсиз? Һәқиқий ибадәт қилғучилар билән көпирәк арилишиш вә сиз үгәнгән Муқәддәс Китаптики әҗайип һәқиқәтләр тоғрисида башқиларға ейтсиңиз, сизниң қәлбиңиздә сақлинип қалған хата динниң урпи-адәтлиригә болған арзу-үмүтләр аста-аста йоқ болиду. Әгәр тоғра динни чиң тутсиңиз, җәзмән хошаллиққа вә мол бәрикәтләргә еришәләйсиз (Малахи 3:10).