1, 2. ¿Jasche rajawaxik kqil ri chʼawem junam rukʼ jun nimalaj sipanik, xuqujeʼ jasche rajawaxik kqetaʼmaj ri kukʼut ri Biblia chrij ri chʼawem?

WE KQAJUNAMISAJ ri nimalaj kaj, rukʼ ri uwach Ulew kqilo che xa nitzʼ ri uwach Ulew. Chuwach ri Jehová «ri xbʼanow ri kaj ulew», ri e tinamit xaq e junam rukʼ jun alaj tzʼuj rech jaʼ che kʼo chupam jun kʼolbʼal (Salmo 115:15; Isaías 40:15). Tekʼuriʼ, ri Biblia kubʼij: «Ri Dios, naqaj kʼo wi chke ri kakinataj ri ubʼiʼ, ri kakinataj ri ubʼiʼ rukʼ ronojel kanimaʼ» xuqujeʼ areʼ kuya na «ri kirayibʼal ri keyoʼw uqʼij; aretaq kakitzʼonoj ri utobʼanik, kebʼutoʼ» (Salmo 145:18, 19). Chachomaj ri kraj kubʼij ri e tzij riʼ. Ri nimalaj Ajbʼanol qe che sibʼalaj kʼo uchuqʼabʼ kʼo naqaj chqe xuqujeʼ kuta ri qachʼawem we kqataʼ ri utobʼanik ‹rukʼ ronojel qanimaʼ›. ¡Ri chʼawem are jun nimalaj sipanik yaʼom chqe!

² Tekʼuriʼ, we kqaj che ri Jehová kuta ri qachʼawem, rajawaxik che kqabʼan qachʼawem junam che kraj areʼ. Tekʼuriʼ ¿la kojkunik kqabʼano we qetaʼm ta ri kukʼut ri Biblia chrij ri chʼawem? Rajawaxik che kqetaʼmaj, rumal che ri chʼawem kubʼano che kojqebʼ rukʼ ri Jehová.

3. Chabʼij jun rumal che sibʼalaj rajawaxik kqabʼan qachʼawem che ri Jehová.

³ Jun rumal che rajawaxik kqabʼan qachʼawem che ri Jehová are rumal che areʼ kojusikʼij che ubʼanik. Ri Utzij kubʼij: «Kʼo jun jasach mixok wi il, xaneʼ chiyaʼ ronojel chuwach ri Dios pa chʼawem rukʼ Dios; chixtzʼonom che, chiyaʼ kʼu maltyoxinik che xuqujeʼ. Are kʼu ri ujamaril ri Dios. Ri nim na chuwach ronojel noʼj, kachajin na ri iwanimaʼ xuqujeʼ ri ichʼobʼobʼal pa ri Cristo Jesús» (Filipenses 4:6, 7). Qastzij laʼ, kqaj taj kqaxutuj jun utzalaj sikʼinik kubʼan ri Ajqʼatal tzij Nim Ubʼanik puwiʼ ri kajulew.

4. ¿Jasche kabʼij at che we amaqʼel kqabʼan qachʼawem kubʼano che kubʼan nim ri qachilanik rukʼ ri Jehová?

⁴ Jun chik rumal che rajawaxik kqabʼan qachʼawem che Jehová are che ri qachilanik kubʼan nim rukʼ ri Jehová we amaqʼel kqabʼano. Junam che kebʼ winaq che kʼo utz achilanik chkixoʼl xaq xiw ta kkichʼabʼej kibʼ chiʼ kʼo rajawaxik chke, amaqʼel kkichʼabʼej kibʼ, rumal che kkaj kibʼ. Ri kachilanik kubʼan nim chiʼ kkibʼij ri kkichomaj, ri kʼax kkinaʼo xuqujeʼ ri kʼo pa kanimaʼ. Junam rukʼ wariʼ kubʼan ri qachilanik rukʼ  ri Jehová. Maltyox che wajun wuj riʼ, at awetaʼm kʼi jastaq chrij ri kukʼut ri Biblia chrij ri Jehová, ri ubʼantajik xuqujeʼ ri kraj kubʼano. Awilom ri Dios junam che jun Winaq che qastzij kʼolik. Rumal laʼ, ri chʼawem kubʼano che katkunik kabʼij che ri Qatat kʼo pa ri kaj ri kachomaj xuqujeʼ ri kʼo pa awanimaʼ. Rukʼ wariʼ katqebʼ rukʼ ri Dios (Santiago 4:8).

5. ¿Jasche qetaʼm che ri Dios kuta ta ronojel ri chʼawem?

⁵ ¿La kuta ri Jehová konojel ri chʼawem? Chawilampeʼ ri xubʼij chke ri israelitas che xeniman ta che, che xekʼaseʼ pa taq uqʼij ri ajqʼaxal tzij Isaías: «Puneʼ kibʼan kʼi chʼawem, ri in man kixintatebʼej taj, rumal chi tzʼajtajinaq ri iqʼabʼ che kikʼ» (Isaías 1:15). We kqabʼan jastaq che utz ta kril ri Dios, areʼ kuta ta ri qachʼawem. Rumal laʼ, rech kojuto, rajawaxik kqabʼan nikʼaj taq jastaq.

6. Rech kuta ri qachʼawem ri Dios, ¿jas rajawaxik kkʼojiʼ qukʼ, xuqujeʼ jas kqabʼan che ukʼutik che kʼolik?

⁶ Jun jastaq che sibʼalaj rajawaxik are che kʼo qakojonik (chasikʼij uwach Marcos 11:24). Ri apóstol Pablo xutzʼibʼaj: «We kʼu man kʼo kojonik, jun man kuya taj kaqaj chuwach ri Dios. Rajawaxik kʼut chi apachin ri kaqebʼ chuwach ri Dios. Chukojoʼ chi kʼolik, xuqujeʼ chi kuyaʼ tojbʼal ke ri winaq ri kakitzukuj ri areʼ» (Hebreos 11:6). Tekʼuriʼ, rech kʼo jun qastzij qakojonem xaq xiw ta kqetaʼmaj che kʼo ri Dios xuqujeʼ kqakojo che kuta ri qachʼawem, xuqujeʼ che kuya chqe ri kqataʼ che. Ri qakojonem kqakʼut rukʼ ri kqabʼano. Pa ri qakʼaslemal rajawaxik che kqakʼutu che kʼo qakojonik (Santiago 2:26).

7. a) ¿Jasche rajawaxik che kojchʼaw che ri Jehová rukʼ utz taq tzij? b) ¿Jas kqabʼan che ukʼutik che kqabʼan ta nim che qibʼ xuqujeʼ che kqabʼan qachʼawem rukʼ ronojel qanimaʼ?

⁷ Jun chik jastaq che kraj ri Jehová are che chiʼ kqabʼan qachʼawem kqabʼan ta nim che qibʼ xuqujeʼ rajawaxik kqabʼan rukʼ ronojel qanimaʼ. Qastzij laʼ che kʼo kʼi rumal che kqabʼan ta nim che qibʼ chiʼ kojchʼaw rukʼ ri Dios. Chiʼ ri winaq  kekunik kechʼaw rukʼ jun ajawinel o jun ajqʼatal tzij utz uchʼabʼexik kkibʼano, rumal che ketaʼm che wajun winaq riʼ nim ubʼantajik. Rumal laʼ yaʼtal che ri Jehová, che chiʼ kojchʼaw rukʼ kqabʼan rukʼ utz taq tzij (Salmo 138:6). Rumal che are «ri Dios ri kʼo ronojel ukuʼinem» (Génesis 17:1). Rajawaxik che ri ubʼanik ri qachʼawem kukʼutu che qetaʼm che oj nim ta chuwach areʼ. Chiʼ kqabʼan ta nim che qibʼ kubʼano che kqabʼan qachʼawem rukʼ ronojel qanimaʼ xuqujeʼ kqabʼan taj xa rumal che bʼim chqe xuqujeʼ che xa jun ubʼixik kqabʼano ronojel qʼij (Mateo 6:7, 8).

8. ¿Jas kqabʼano rech kojchakun rukʼ ri kqataʼ pa qachʼawem?

⁸ Jun chik kqabʼano rech ri Dios kuta ri qachʼawem are rajawaxik che kqabʼan ri kqataʼ pa qachʼawem. Jun kʼutbʼal re, we kqataʼ che ri Jehová «ri qawa re kamik», rajawaxik che kojchakun rukʼ ronojel qachuqʼabʼ pa ri chak kqariqo, we kojkunik kqabʼano (Mateo 6:11; 1 Tesalonicenses 3:10). Xaq junam we kqataʼ che, che kojutoʼ che uchʼijik che kqabʼan ta jun mak, rajawaxik che kqabʼan ta jastaq che kubʼan chqe che kojqaj pa mak (Colosenses 3:5). Tekʼuriʼ xaq xiw ta rajawaxik kqetaʼmaj ri e jastaq riʼ, are rajawaxik kqetaʼmaj nikʼaj preguntas chrij ri chʼawem.

9. ¿Jachin che rajawaxik kqabʼan wi qachʼawem, xuqujeʼ jachin pa ubʼiʼ kqabʼan wi?

⁹ ¿Jachin che kqabʼan wi qachʼawem? Ri Jesús xukʼut chkiwach ri rajtijoxelabʼ che je wariʼ ri chʼawem kkibʼano: «Qatat ri kʼo la pa ri kaj, chtastaj ri bʼi la» (Mateo 6:9). Rumal laʼ, rajawaxik che xaq xiw che ri Dios Jehová kqabʼan wi qachʼawem. Tekʼuriʼ, areʼ kraj che kqetaʼmaj ri kʼolbʼal uyaʼom che ri xa jun Ukʼojol kʼolik, Jesucristo. Junam che xqil pa ri kʼutunem 5, Jehová xutaq lo ri Jesús cho ri uwach Ulew rech xuya ri tojbʼal mak rech kojresaj pa ri kamikal xuqujeʼ pa ri mak (Juan 3:16; Romanos 5:12). Xuqujeʼ, xubʼano che kubʼan Nimalaj ajkʼamal bʼe rech kojonem xuqujeʼ ajqʼatal tzij (Juan 5:22;  Hebreos 6:20). Rumal laʼ, ri Biblia kubʼij chqe che kqabʼan qachʼawem pa ri ubʼiʼ ri Jesús. Areʼ xubʼij: «In riʼ ri bʼe, ri qastzij, ri kʼaslemal. Man kʼo ta jun kopan rukʼ ri Tataxel, we ta ma ta wumal in» (Juan 14:6). Rech kta ri qachʼawem, rajawaxik che xaq xiw che ri Jehová kbʼan wi ri chʼawem xuqujeʼ pa ri ubʼiʼ ri Ukʼojol.

10. ¿Jasche rajawaxik taj che kojxukeʼ o kojtakʼeʼ chiʼ kqabʼan qachʼawem?

¹⁰ ¿La rajawaxik kojxukeʼ o kojtakʼeʼ chiʼ kqabʼan ri qachʼawem? Rajawaxik taj. Ri Jehová kubʼij ta chqe jas kqabʼan che ri qaqʼabʼ o che ri qabʼaqil chiʼ kqabʼan ri qachʼawem. Ri Biblia kukʼutu che kojkunik kojtʼuyek, pachal qajolom, kojxukek, o kojtakʼek xuqujeʼ nikʼaj chik chiʼ kqabʼan qachʼawem (1 Crónicas 17:16; Nehemías 8:6; Daniel 6:10; Marcos 11:25, 26). Ri qas rajawaxik are ta ri kqabʼano rech kojilik, are rajawaxik ri rumal kqabʼano. Xuqujeʼ, kojkunik kqabʼan qachʼawem pa qanimaʼ chiʼ oj kʼo pa jalajoj taq kʼolbʼal, kojkunik kqabʼano chiʼ tajin kqabʼan qachak rech ronojel qʼij xuqujeʼ chiʼ xaq kʼateʼ kpe jun kʼax. Weneʼ kʼot nijun krilo che tajin kqabʼan qachʼawem, tekʼuriʼ Jehová kuta ri qachʼawem (Nehemías 2:1-6).

11. ¿Jas jastaq che kajwataj chqe kojkunik kqabʼij pa ri qachʼawem?

¹¹ ¿Jas jastaq kojkunik kqataʼ pa qachʼawem? Ri Biblia kubʼij: «Chi we kʼo ri kaqatzʼonoj» che xuqujeʼ ri kqataʼ «jas ri ubʼeyaʼl ri urayinik, kujutatabʼej» (1 Juan 5:14). Rumal laʼ kojkunik kqabʼij ronojel jastaq che kʼo ubʼanik rukʼ ri kraj ri Dios. Jun kʼutbʼal re, ¿la kraj areʼ che kqabʼij che chiʼ kqariq kʼax? ¡Je, areʼ kraj! Chiʼ kqabʼan qachʼawem che ri Jehová xaq junam rukʼ kojchʼaw rukʼ jun qachiʼl che sibʼalaj kqaj. Kojkunik ‹kojchʼaw rukʼ, rukʼ ronojel qanimaʼ›, wariʼ kraj kubʼij, che kqaxibʼij ta qibʼ chiʼ kqabʼij ronojel ri kqanaʼo (Salmo 62:8). Xuqujeʼ kojkunik kqataʼ che, che kuya ri uxlabʼixel chqe rech kojkunik kqabʼan ri utz (Lucas 11:13). Xuqujeʼ, kqataʼ che, che kojutoʼ che uchaʼik ri utz xuqujeʼ che kuya qachuqʼabʼ  rech kqachʼij ri kʼax (Santiago 1:5). Chiʼ kqabʼan jun mak, rajawaxik che sibʼalaj kqabʼij che, che kusach ri qamak, rukʼ ri qakojonik chrij ri kʼax xuriq ri Cristo (Efesios 1:3, 7). Tekʼuriʼ kqabʼan ta qachʼawem xaq xiw chqe oj, xuqujeʼ rajawaxik che kqabʼan qachʼawem pa kiwiʼ nikʼaj chik winaq, pa kiwiʼ ri qafamilia o pa kiwiʼ ri e qachalal cristianos (Hechos 12:5; Colosenses 4:12).

12. ¿Jas kqabʼano rech ri e jastaq che kʼo ubʼanik rukʼ ri Qatat kʼo pa ri kaj kubʼan ri nim ubʼanik pa qachʼawem?

¹² Pa ri qachʼawem rajawaxik che nabʼe kqataʼ ri jastaq che nim ubʼanik rukʼ ri Dios Jehová. Kʼo kʼi rumal rech kqaya uqʼij xuqujeʼ che kqamaltyoxij rukʼ ronojel qanimaʼ ri nimalaj rutzilal (1 Crónicas 29:10-13). Chupam Mateo 6:9-13 (chasikʼij uwach) kqariq ri chʼawem xukʼut kan ri Jesús. Chupam kukʼutu che rajawaxik ktaʼik che ri ubʼiʼ ri Dios kbʼan saq che, are kraj kubʼij che kbʼan chʼajchʼoj o kbʼan nim ubʼanik che. Tekʼuriʼ ktaʼ che kpe ri Ajawbʼal rech ri Dios xuqujeʼ che kbʼan ri kraj ri Dios cho ri uwach Ulew junam che tajin kbʼan pa ri kaj. Kqilo che ri Jesús kʼateʼ xubʼij ri jastaq che kajwatajik chiʼ ubʼim chi ri jastaq che kʼo ubʼanik rukʼ ri Jehová. We oj xuqujeʼ kqabʼano che ri Dios are nim ubʼanik pa ri qachʼawem, kqakʼutu che xaq xiw ta kqaj ri utz chqe.

13. ¿Jas kubʼij ri Biblia chrij ri jampaʼ kuchʼij ri chʼawem?

¹³ ¿Jampaʼ kuchʼij ri qachʼawem? Ri Biblia kubʼij taj jampaʼ kuchʼij ri qachʼawem, weneʼ kqabʼano chiʼ xa oj kʼo qatukel, o chiʼ e kʼo kʼi winaq. Weneʼ xa kebʼ oxibʼ tzij kqabʼij, junam che ri kqabʼano chiʼ kqatij qawa, o naj kuchʼijo junam rukʼ ri kqabʼano chiʼ kqabʼij che ronojel ri kʼo pa qanimaʼ chiʼ oj kʼo qatukel (1 Samuel 1:12, 15). Tekʼuriʼ, ri Jesús xubʼij che utz ta ri chʼawem xkibʼan ri e qastzij taj kojonelabʼ xkibʼan nimaʼq taq chʼawem xaq rumal che ri winaq kkilo (Lucas 20:46, 47). Wariʼ utz ta kril ri Jehová. Ri sibʼalaj rajawaxik are che kqabʼan qachʼawem rukʼ ronojel qanimaʼ. Rumal laʼ, ri jampaʼ kuchʼij ri qachʼawem are rumal ri rajawaxik chqe xuqujeʼ jachiʼ oj kʼo wi.

14. Chabʼij ri kraj kubʼij ri tzij che kʼo chupam ri Biblia «amaqʼel chibʼanaʼ chʼawem» xuqujeʼ jas tewchibʼal kqariqo.

 ¹⁴ ¿La rajawaxik che ronojel qʼij kqabʼan qachʼawem? Ri Biblia kubʼij: «Chibʼanaʼ chʼawem rukʼ ri Dios», «amaqʼel chibʼanaʼ chʼawem» xuqujeʼ «mitanbʼaʼ ri ichʼawem rukʼ Dios» (Mateo 26:41; Romanos 12:12; 1 Tesalonicenses 5:17). Wariʼ are ta kraj kubʼij che kqabʼan qachʼawem jun qʼij rukʼ jun aqʼabʼ. Are kraj kubʼij che ronojel taq qʼij rajawaxik kqabʼan qachʼawem che ri Jehová rech kqamaltyoxij ri nimalaj rutzilal xuqujeʼ rech kqataʼ che, che kojutoʼ che ubʼanik ri utz, kuya kubʼsal kʼuʼx chqe xuqujeʼ kuya qachuqʼabʼ, ¡are jun nimalaj tewchibʼal! Rumal laʼ Jehová kuya chqe che kqabʼan chʼawem chiʼ kqaj xuqujeʼ jampaʼ kqaj che kuchʼijo. We nim kqil ri nimalaj sipanik che kojchʼaw rukʼ ri Qatat kʼo pa ri kaj, kqilo che kʼo kʼi jastaq che kubʼano che kqabʼan qachʼawem che.

15. ¿Jasche rajawaxik che chiʼ kqakʼis ri qachʼawem weneʼ xaq qatukel o chiʼ e kʼo kʼi winaq kqabʼij «je chbʼanoq»?

¹⁵ ¿Jasche chiʼ kqakʼis ri qachʼawem rajawaxik kqabʼij «je chbʼanoq» o amén? Kʼo kʼi kʼutbʼal kuya ri Biblia che kukʼutu che are utz che chiʼ kkʼis jun chʼawem weneʼ rech jun utukel o ri kbʼanik chiʼ e kʼo kʼi winaq kbʼix «je chbʼanoq» (1 Crónicas 16:36; Salmo 41:13). Chiʼ kqabʼij «je chbʼanoq» chiʼ xaq qatukel oj kʼolik, kqakʼutu che qastzij ri xqabʼij. Chiʼ kqabʼij chiʼ e kʼo kʼi winaq (patneʼ pa qanimaʼ o ko kqabʼij loq), kqakʼutu che ri xbʼixik utz xqata (1 Corintios 14:16).

16. ¿Jas chrij kqakubʼsaj wi qakʼuʼx chiʼ kqabʼan qachʼawem che ri Dios?

¹⁶ ¿La qastzij kuya ri Jehová ri kqataʼ che? ¡Qastzij kuyaʼo! Kʼo kʼi rumal rech kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri ‹Kutatabʼej ri chʼawem› che kuta ri chʼawem che kkibʼan e kʼi winaq rukʼ ronojel kanimaʼ (Salmo 65:2). Xuqujeʼ ri uyaʼik ri ktaʼ pa ri chʼawem kpe pa jalajoj ubʼanik.

17. ¿Jasche kqabʼij che ri Dios kukoj ri ángeles xuqujeʼ ri winaq che uyaʼik ri ktaʼ che pa ri chʼawem?

 ¹⁷ Jun kʼutbʼal, rech kuya chqe ri kqataʼ che pa ri chʼawem, Jehová kukoj ri ángeles xuqujeʼ ri rajpatanelabʼ (Hebreos 1:13, 14). E kʼi winaq kibʼanom kichʼawem rech ketoʼ che retaʼmaxik ri kubʼij ri Biblia, naj ta kibʼanom wariʼ xopan jun rajpatanel ri Jehová che kitoʼik. Ri e bʼantajik riʼ kukʼutu che ri ángeles kkikʼam bʼi bʼe puwiʼ uyaʼik ubʼixik ri Ajawbʼal (Apocalipsis 14:6). Tekʼuriʼ, chiʼ kʼo jun rajawaxik chqe, Jehová kkunik kuya ri kqataʼ che pa ri qachʼawem, kubʼano che jun  qachalal cristiano kojutoʼ (Proverbios 12:25; Santiago 2:16).

18. ¿Jas kubʼan ri Jehová che ukojik ri uxlabʼixel xuqujeʼ ri Utzij rech kuya ri kkitaʼ ri rajpatanelabʼ che pa ri chʼawem?

¹⁸ Chiʼ ri Dios Jehová kuya ri kkitaʼ ri rajpatanelabʼ che pa ri chʼawem kukoj ri uxlabʼixel xuqujeʼ ri Utzij, ri Biblia. Chiʼ kqataʼ che ri Dios, che kojutoʼ che uchʼijik jun kʼax, areʼ kkunik kukʼut chqawach ri kqabʼano xuqujeʼ kuya qachuqʼabʼ rukʼ ri uxlabʼixel (2 Corintios 4:7). Xuqujeʼ chiʼ kqabʼan qachʼawem rech kqachaʼ ubʼanik ri utz, kʼi mul kukoj ri Biblia che qatoʼik. Weneʼ kqariq versículos che kukʼut chqawach ri kqabʼano chiʼ tajin kqasikʼij uwach ri Biblia o chiʼ kqasikʼij uwach wuj cristianas, jun chke are wajun wuj riʼ. Xuqujeʼ, weneʼ knaʼtax chqe ri upixabʼ ri Dios che rajawaxik chqe. Jun kʼutbʼal re, wariʼ weneʼ kbʼanik, chiʼ kojbʼe pa riqbʼal ibʼ o chiʼ jun ajkʼamal bʼe rech ri congregación kuya pixabʼ chqe rumal che kok il chqe (Gálatas 6:1).

19. ¿Jas rajawaxik knaʼtaj chqe we kqilo che ri Dios kuya ta ri qas sibʼalaj kqataʼ che?

¹⁹ Weneʼ kqilo che Jehová kuya ta chanim ri sibʼalaj kqataʼ che pa ri chʼawem, tekʼuriʼ wariʼ are ta kraj kubʼij che kkun taj kuya ri kqataʼ che. Masach pa qajolom che Jehová kuya ri kqataʼ che chiʼ are kuchʼobʼo che kajwataj chqe xuqujeʼ ri rajawaxik chqe. Areʼ qas retaʼm chqawach oj ri kajwataj chqe xuqujeʼ retaʼm ri kubʼan che uyaʼik chqe. Kʼi mul kuyaʼo che ‹kqataʼ› ‹kqatzukuj› xuqujeʼ ‹kqakʼorkʼa› (Lucas 11:5-10).  We je kqabʼano, kqakʼutu che ri qarayinik sibʼalaj nim xuqujeʼ che ri qakojonik qastzij. Xuqujeʼ, weneʼ Jehová kuya chqe ri kqataʼ che, tekʼuriʼ oj kqil taj. Jun kʼutbʼal re, we kqabʼan qachʼawem rumal che xqariq jun kʼax, weneʼ kresaj taj, xa kuya qachuqʼabʼ rech kqachʼijo (chasikʼij uwach Filipenses 4:13).

20. ¿Jasche rajawaxik che nim kqil wi ri nimalaj sipanik rech ri chʼawem?

²⁰ Sibʼalaj kqamaltyoxij che ri Ajbʼanol rech ri nimalaj kajulew, rumal che kʼo naqaj chke konojel ri ketzʼonon che pa ri chʼawem junam che kraj areʼ (chasikʼij uwach Salmo 145:18). Nim chqilaʼ wi ri nimalaj sipanik rech ri chʼawem. We je kqabʼano, sibʼalaj kojkikotik rumal che ronojel qʼij kojkunik kojqebʼ rukʼ ri Jehová, ri Ajtaʼol re ronojel ri chʼawem.