CHANRU tzʼiibʼanbʼil li Salmo 83:18 (83:19) saʼ Laasantil Hu? Saʼ li Santil Hu saʼ kaxlan aatin, Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras, naxye: «Re naq teʼxnaw naq laakʼabʼaʼ aʼan Jehobʼa ut kaʼajwiʼ laaʼat Nim Laawankil saʼ xbʼeen chixjunil li Ruuchichʼochʼ». Saʼ jalan chik Santil Hu wank ajwiʼ xkʼabʼaʼ li Yos. Saʼ naabʼal chi Santil Hu maakʼaʼ chik xkʼabʼaʼ li Jehobʼa ut choʼq reeqaj li xkʼabʼaʼ xeʼxkʼe «Qaawaʼ» malaj «Yos». Abʼan, ma us tawiʼ roksinkil xkʼabʼaʼ li Yos malaj li ruuchil xkʼabʼaʼ?

Saʼ li raqal aʼin kitawmank jun li kʼabʼaʼej. Naxqʼax ru yijach li Santil Hu tzʼiibʼanbʼil saʼ li aatinobʼaal Hebreo ut li Salmo 83:18 tzʼiibʼanbʼil ajwiʼ saʼ li aatinobʼaal aʼin. Naabʼal sut kitawmank li kʼabʼaʼej aʼin saʼ li Santil Hu naq keʼxtzʼiibʼa chaq saʼ Hebreo. Li xkʼabʼaʼ li Yos tzʼiibʼanbʼil saʼ Hebreo, יהוה (YHWH). Saʼ Qʼeqchiʼ naqanaw ru joʼ Jehová malaj Jehobʼa. Ut kachʼin chik ma wuqubʼ mil sut kitawmank xkʼabʼaʼ li Yos saʼ li Santil Hu saʼ Hebreo.

Ma wank xwankil li xkʼabʼaʼ li Yos? Qajultikaq naq li Jesus kixye rehebʼ li xtzolom naq joʼkaʼin teʼtijoq: «At qaYuwaʼ li wankat saʼ choxa, santobʼresinbʼil taxaq laakʼabʼaʼ» (Mateo 6:9). Saʼ jun chik kutan naq kitijok kixye: «At inYuwaʼ, chanima xloqʼal laakʼabʼaʼ». Tojaʼ naq li Yos kixye re li Jesus: «Ak xinnima xloqʼal ut tinnima wiʼ chik» (Juan 12:28). Rikʼin aʼin naru tqakʼe reetal naq li xkʼabʼaʼ li Yos wank xwankil. Abʼan wi wank xwankil, kʼaʼut naq keʼrisi li xkʼabʼaʼ saʼ li Santil Hu ut keʼxkʼe ruuchil xkʼabʼaʼ?

Wank len wiibʼ xyaalal naq keʼrisi li xkʼabʼaʼ li Yos saʼ li Santil Hu. Li xbʼeen: naabʼalebʼ keʼxye naq inkʼaʼ nanawmank chanru kiyaabʼasimank chaq li xkʼabʼaʼ li Yos saʼ Hebreo, joʼkan naq keʼxkʼoxla naq inkʼaʼ us roksinkil. Saʼ li aatinobʼaal Hebreo inkʼaʼ keʼroksi chaq li a, e, i, o, u, joʼkan naq maaʼani naxnaw  chanru kiyaabʼasimank YHWH naq keʼxtzʼiibʼa chaq li Santil Hu. Ma naraj xyeebʼal aʼin naq inkʼaʼ tooruuq roksinkil xkʼabʼaʼ li Yos? Saʼ li najter qʼe kutan maaʼani kinawok re chanru kiyaabʼasimank xkʼabʼaʼ li Jesus. Joʼkan naq wankebʼ tana keʼxyaabʼasi joʼ Yexuʼa malaj Yehoxuʼa. Abʼan, saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ wank jalan jalanq li aatinobʼaal, ut chixjunilebʼ nekeʼroksi li xkʼabʼaʼ li Jesus saʼ li raatinobʼaalebʼ. Anaqwan kʼoxlan chirix aʼin, wi tatxik saʼ jalan chik tenamit moko juntaqʼeet ta teʼxyaabʼasi laakʼabʼaʼ. Joʼkan naq, usta inkʼaʼ naqanaw chanru keʼxyaabʼasi chaq li xkʼabʼaʼ li Yos, moko naraj ta xyeebʼal naq inkʼaʼ tooruuq roksinkil.

Li xkabʼ xyaalal: naabʼalebʼ laj Judio keʼxkʼoxla naq moko us ta roksinkil xkʼabʼaʼ li Yos joʼkan naq kiʼisimank chaq saʼ li Santil Hu. Ut inkʼaʼ keʼxtaw ru xyaalal li chaqʼrabʼ aʼin: «Maapatzʼ xkʼabʼaʼ li Qaawaʼ [Jehobʼa] Laayos saʼ tikʼtiʼ, xbʼaan naq li Qaawaʼ inkʼaʼ tixkanabʼ chi inkʼaʼ ta tixtoj xmaak li ani taapatzʼoq xkʼabʼaʼ saʼ tikʼtiʼ» (Éxodo 20:7).

Li chaqʼrabʼ aʼin, naxye naq inkʼaʼ us roksinkil xkʼabʼaʼ li Jehobʼa saʼ tikʼtiʼ. Abʼan wi us yooko roksinkil, ma naru tawiʼ xyeebʼal naq inkʼaʼ tooruuq roksinkil? Ebʼ li keʼtzʼiibʼank chaq re li Santil Hu saʼ aatinobʼaal Hebreo keʼxpaabʼ li chaqʼrabʼ li kixkʼe li Yos rehebʼ laj Israel. Keʼroksi ut keʼxtzʼiibʼa li xkʼabʼaʼ li Yos saʼebʼ li Salmo; ut aʼan keʼxbʼicha li keʼloqʼonink chaq re li Yos. Li Jehobʼa kixye re li xtenamit naq ‹teʼxyaabʼasi li xkʼabʼaʼ›, ut li keʼpaabʼank re li Yos keʼxbʼaanu aʼin (Joel 2:32; Hechos 2:21). Saʼebʼ li qakutan naqoksi ajwiʼ li xkʼabʼaʼ li Yos joʼ kixbʼaanu chaq li Jesus (Lucas 11:2).

Nimla maak keʼxbʼaanu li keʼisink re xkʼabʼaʼ li Yos saʼ li Santil Hu. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin naabʼalebʼ nekeʼxkʼoxla naq inkʼaʼ tooruuq chi jilok chixkʼatq li Yos ut naq inkʼaʼ nokooxra. Abʼan, li Santil Hu naxye naq naru toowanq choʼq «ramiiw» li Jehobʼa (Salmo 25:14). Kʼoxlan chirix aʼin: wi wank junaq aawamiiw abʼan inkʼaʼ naxnaw laakʼabʼaʼ, ma naru raj taaye naq aawamiiw? Joʼkan ajwiʼ nakʼulmank rikʼin li Yos; inkʼaʼ naru tqaye naq qamiiw, wi inkʼaʼ naqanaw ani xkʼabʼaʼ. Ebʼ li inkʼaʼ nekeʼroksi li xkʼabʼaʼ li Yos, inkʼaʼ nekeʼxnaw ajwiʼ kʼaru xyaalal li kʼabʼaʼej aʼin. Abʼan, kʼaru xyaalal li xkʼabʼaʼ li Yos?

 Naq laj Moises kixpatzʼ re li Yos ani xkʼabʼaʼ, li Jehobʼa kixye re: «Laaʼin li Laaʼinin» (Éxodo 3:14). Joʼ naxye ajwiʼ li Santil Hu Rotherham: «Laaʼin tinruuq xbʼaanunkil li nachalk saʼ linchʼool». Aʼin naraj xyeebʼal naq li Jehobʼa naru xbʼaanunkil chixjunil li naxye ut li naraj, ut truuq ajwiʼ xbʼaanunkil chixjunil li naʼajmank chirix li xyobʼtesihom re naq ttzʼaqloq ru li Rajom.

Kʼoxlan chirix aʼin; wi wank raj aawankil, peʼyaal naq taatenqʼaheb raj laawamiiw? Wi junaq laawamiiw tnimanq xyajel taabʼan raj saʼ junpaat. Ut wi tixtzʼeq li xtumin, tatruuq raj xtenqʼankil. Abʼan, maaʼani naru xbʼaanunkil chixjunil li naraj. Naq yooqat xtzolbʼal li naxkʼut li Santil Hu, taakʼe reetal naq kaʼajwiʼ li Jehobʼa naru xbʼaanunkil chixjunil li naraj ut naroksi xwankil re xtenqʼankilebʼ li nekeʼloqʼonink re (2 Crónicas 16:9). Ebʼ li inkʼaʼ nekeʼxtzol ani xkʼabʼaʼ li Yos, inkʼaʼ ajwiʼ nekeʼxnaw chanru xnaʼlebʼ.

Chʼolchʼo chiqu naq tento wanq li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa saʼ li Santil Hu. Ut naq naqanaw kʼaru xyaalal li xkʼabʼaʼ ut naqoksi re xloqʼoninkil ru, tooruuq chi jilok chixkʼatq. *