Худайың адының манысы ве догры тутулышы

СЕНИҢ окаян Мукаддес Язгыларыңда Зебур 8:1-де: «Эй Ехова, Реббимиз! Бүтин ер йүзүнде Сениң адың нәхили дабаралы! Сен шөхратыңы гөклериң үстүне яздың» дийип языланмы? Кәбир терҗимелерде, меселем, «Тәзе дүнйә терҗимесинде» хем ол шейле терҗиме эдилен. Йөне Мукаддес Язгыларың кәбир терҗимелеринде Ехова диен ат душ гелмейәр, ол «Реб» я «Худай» диен титуллара чалшылыпдыр. Хайсы терҗиме догрука? Бу аятда Ехова болмалымы я-да титул?

Бу аятда Худайың ады барада айдыляр. Мукаддес Язгыларың еврей дилинде язылан асыл нусгасы, бу адың еке-тәкдигини гөркезйәр. Еврей дилинде бу ат шейле языляр: יהוה (ЙХВХ). Түркменче болса «Ехова». Бу ат Мукаддес Язгыларың башга аятларында-да бармы? Хава. Еврей Язгыларының асыл нусгасында такмынан 7 000 гезек душ гелйәр.

Худайың адыны билмек ваҗыпмы? Иса пыгамбериң нусгалык догасына середели. Дога: «Эй гөклердәки Атамыз! Адың мукаддес болсун» дийип башланяр (Матта 6:9). Иса: «Эй Ата, адыңы шөхратландыр» дийибем дога этди. Шонда гөкден: «Мен адымы хем шөхратландырдым, хем-де шөхратландырарын» дийип, Худайың сеси гелди (Яхя 12:28). Диймек, Худайың адыны билмек ваҗып. Онда нәме үчин кәбир терҗимечилер Мукаддес Язгыларда Худайың адыны титуллара чалышдыларка?

Мунуң ики себәби бар. Биринҗиден, Худайың адының догры тутулышы нәбелли болансоң, көп адамлар онуң ады тутулмалы дәлдир өйдйәр. Гадымы еврей элипбийинде чекимли харплар ёкды. Шонуң үчин ЙХВХ харпларының гадымы дөвүрде нәхили окалышыны, хәзир хич ким биленок. Онда Худайың ады тутулмалы дәлми? Иса  Месихиң адының догры тутулышыны-да хич ким билмейәр. Гадымы дөвүрде оңа «Ешу» я-да «Ешуа» диендирлер. Шу гүнлер Исаның адыны хер ким өз дилинде өзүче тутяр. Олар I асырда онуң нәхили тутулышыны билмеселер-де, хәзир Исаның адыны тутярлар. Эгер-де сен башга юрда гиден болсаң, ол ерде сениң адыңы башгача тутандырлар. Шонуң үчин хәзир Худайың адының догры тутулышыны билмесек-де, онуң адыны тутмалы.

Икинҗиден, Мукаддес Язгыларың көп терҗимесинде Худайың адының ёклугының себәби, гадымы еврей дәп-дессуры билен баглы. Еврейлерде Худайың адыны тутмалы дәл диен дүшүнҗе бар. Олар: «Реб Худайың адыны бидерек ере тутма, чүнки Онуң адыны бидерек ере тутянлары Реб җезасыз гоймаз» диен табшырыга нәдогры дүшүнен болмалы (Чыкыш 20:7).

Бу табшырык Худайың адына сарпа гойман тутмагы гадаган эдйәр. Йөне онуң адыны хормат билен тутмага гадаган эдйәрмикә? Элбетде, ёк. Мукаддес Язгыларың (Төврат, Зебур, пыгамберлериң язгыларының) асыл нусгасыны язан адамлар, Худайың кануныны ерине етирселерем, онуң адыны уланярдылар. Меселем, Худайың ады онуң гуллукчыларының үйшүп айдан мезмурларының көпүсинде душ гелйәр. Галыберсе-де, Ехова Худай адыны тутарлар ялы гуллукчыларыны хөвеслендирйәрди. Шонуң үчин олар Худайың адыны тутярды (Юил 2:32; Римлилер 10:13). Хәзир месихчилер Худайың адына улы хормат гойярлар ве Иса Месих ялы онуң адыны тутмакдан горкмаярлар (Яхя 17:26).

Худайың адыны титуллара чалшып, терҗимечилер улы ялңышлык гойберйәр. Шол себәпли Худай бизден узакда я-да шахсыет дәл ялы гөрүнйәр. Мукаддес Язгылар болса, Худая якынлашмага хөвеслендирйәр (Якуп 4:8). Сен адамың адыны билмән, онуң билен достлашып билермиң? Шейле-де Худайың адыны билмән, оңа якынлашып болармы? Онсоңам, Худайың адыны тутмаянлар онуң манысына дүшүнмейәрлер. Эйсем, Худайың адының манысы нәме?

 Ехова өз адының манысыны Муса пыгамбере дүшүндирди. Муса Худайың адыны соранда, Ехова шейле җогап берди: «Мен ким болмак ислесем, болуп билйәрин» (Чыкыш 3:14, ТД). Ротергамың терҗимесинде: «Мен ким болмак ислесем боларын» дийилйәр. Хава, Ехова ниетини ерине етирмек үчин, ким болайын дийсе болуп билйәр.

Айдалы, сен ким болайын дийсең болуп билйәң, шонда достларың үчин нәме эдердиң? Меселем, оларың бири агыр кеселли болса, сен говы лукман болуп, оны беҗерердиң. Эгер-де достуң әхли задындан махрум болса, оңа көмек эдип йитгисини гайтарардың. Йөне хемме адамларыңкы ялы сениңем мүмкинчилигиң чәкли. Мукаддес Язгылары өвренсең, Ехова ниетини ерине етирмек үчин, ким болайын дийсе болуп билйәндигини билерсиң. Худайы сөййәнлер үчин, Ол гүйҗүни гайгырмаз (2 Тарыхлар 16:9). Худайың адыны танамаянлар, онуң бу аҗайып хәсиетини билмейәр.

Диймек, Худайың ады Мукаддес Язгыларда эсасы орун эелемели. Биз Худайың адыны билсек ве оны горкман тутсак, гөкдәки Атамыз Ехова якынлашмак аңсат болар *.

[Чыкгыт]

יהוה

[195 Сахыпадакы сурат]

Худайың адының еврейче язылышы