KUMBI lemba la Sumu 83:18, akulifwatuliya wuli m’Bayibolo linu? Bayibolo la New World Translation of the Holy Scriptures, likufwatuliya kuti: “Kuti ŵanthu aziŵi kuti imwi, yo zina linu ndimwi Yehova, Imwi pe mwija ndimwi Wamachanya, pacharu chosi chapasi.” Lemba ili likufwatulirika so viyo m’ma Bayibolo nganyaki. Kweni m’ma Bayibolo nganandi atuzgamu zina lakuti Yehova, m’malu mwaki alembamu waka mazina ngaulemu nge “Ambuya” pamwenga “Wamuyaya.” Kumbi pa vesi ili atenere kulembapunji? Zina la ulemu pamwenga lakuti Yehova?

Vesi ili likamba va zina. Mu Chiheberi chakwamba cho anguchigwiriskiya nchitu pakulemba chigaŵa chikulu cha Bayibolo, pa vesi lenili pasanirika zina lapade lenili. Zina ili lilembeka ndi vilembu va Chiheberi ivi, יהוה (YHWH). Mu Chitonga zina ili lizumbulika kuti “Yehova.” Kumbi zina ili lisanirika pa vesi limoza pe m’Bayibolo? Awa. Lisanirika pafufupi maulendu 7,000 mu Malemba ngakwamba nga Chihebere.

Kumbi zina laku Chiuta ndakukhumbika wuli? Ŵanaŵaniyani rombu lakuyeruzgiyapu lo Yesu Khristu wangusambiza. Litamba ndi mazu ngakuti: “Awuskefwi mwaŵakuchanya, lipaturiki zina linu.” (Mateyu 6:9) Pavuli paki Yesu wanguromba kwaku Chiuta kuti: “Ada, kankhuskani zina linu.” Chiuta wangumuka we kuchanya kuti: “Ndalikankhuska, ndipu ndilikankhuskengi so.” (Yohane 12:28) Viwoneke limu kuti zina laku Chiuta ndakuzirwa ukongwa. Nanga nchifukwa wuli akufwatuliya Bayibolo anyaki akutuzgamu zina ili m’ma Bayibolo ngawu ndi kulembamu mazina ngaulemu?

Pawoneka kuti pe vifukwa vikuluvikulu viŵi. Chifukwa chakwamba nchakuti ŵanthu anandi akamba kuti zina ili lingagwiriskikiya nchitu cha chifukwa mazuŵa nganu tiziŵa cha po alizumbuliyanga pakwamba. Chihebere chakali achilembanga kwambula vilembu va mavawelu (a, e, i, o, u). Mwaviyo, mazuŵa nganu palivi weyosi yo wangaziŵa umampha po ŵanthu a munyengu ya m’Bayibolo azumbuliyanga vilembu ivi, YHWH. Kweni kumbi ivi vingatitondekeska kugwiriskiya nchitu zina laku Chiuta? Mu nyengu ya Bayibolo, zina lakuti Yesu litenere kuti lazumbulikanga kuti Yeshua pamwenga Yehoshua, mwakuti palivi yo waziŵa umamphaumampha mo lazumbulikiyanga. Kweni Mazuŵa nganu ŵanthu pacharu chosi chapasi  azumbuwa zina lakuti Yesu munthowa zakupambanapambana mwakuyana ndi chinenedu chawu. Yiwu aleka cha kugwiriskiya nchitu zina ili chifukwa chakuti aziŵa cha po lazumbulikiyanga mu vyaka 100 vakwamba. Mwakuyana waka, asani mungaluta kucharu chinyaki mwamusaniya kuti zina linu atilizumbuwa mwakupambana ndi po imwi mutilizumbuliya. Pachifukwa ichi, kuleka kuziŵa umampha po zina laku Chiuta lazumbulikiyanga kali, nchifukwa chakuleke kuligwiriskiya nchitu cha.

Chifukwa chachiŵi cho ŵanthu akambiya kuti akutuzgiyamu zina laku Chiuta mu Bayibolo, chikwaskana ndi vo Ayuda aja achigomezga kwanyengu yitali. Ayuda anandi agomezga kuti zina laku Chiuta likhumbika cha kuzumbulika. Yiwu agomezga ivi chifukwa chakuleka kuvwisa umampha dangu la m’Bayibolo lo likamba kuti: “Ungazumbuwanga zina la Ambuya Chiuta waku kwa ŵaka cha; pakuti Ambuya kuti akamurekanga wambura kalema cha yo wazumbuwa ŵaka zina lawu.”—Chituwa 20:7.

Dangu ili likanizga kugwiriskiya nchitu zina laku Chiuta mwambula kwenere. Kweni kumbi likanizga kuligwiriskiya nchitu mwakwenere? Awa. Ŵanthu wosi wo angulemba malemba nga Chiheberi (“Chipanganu Chakali”) ŵenga akugomezgeka wo alondonga Dangu lo Chiuta wangupaska Ayisraele. Kweni nyengu zinandi yiwu agwiriskiyanga nchitu zina laku Chiuta. Mwakuyeruzgiyapu, yiwu angulilemba mu sumu zinandi zo zambikanga mwakukwezga mazu ndi gulu la ŵanthu akusopa. Yehova Chiuta wangulunguchizga so ŵanthu wo amusopanga kuti adanengi pa zina laki, ndipu ŵanthu wosi akugomezgeka angumuvwiya. (Yoele 2:32; Machitidu 2:21) Ndichu chifukwa chaki mazuŵa nganu Akhristu agwiriskiya nchitu zina laku Chiuta mwakwenere nge mo Yesu wachitiyanga.—Yohane 17:26.

Ŵanthu wo afwatuliya Bayibolo anangiska ukongwa asani alemba waka mazina ngaulemu mu malu mo mukhumbika kulembamu zina laku Chiuta. Yiwu achitiska kuti Chiuta wawonekengi nge we kutali ndi ŵanthu ndipuso walivi lisungu, kweni Bayibolo lichiska ŵanthu kuti aje ‘pa ubwezi ndi Yehova.’ (Sumu 25:14) Tiyeruzgiyi kuti mwe ndi mubwezi winu wapamtima. Kumbi mwatingi muyanjanengi nayu ukongwa asani mwalekanga kumuziŵa zina laki? Mwakuyana waka, asani ŵanthu aleka kuziŵa zina laku Chiuta lakuti Yehova, kumbi angaja nadi pafupi ndi Chiuta? Kweniso asani ŵanthu aleka kugwiriskiya nchitu zina laku Chiuta, ndikwesa aziŵa so cha vo ling’anamuwa. Nanga kumbi zina laku Chiuta ling’anamuwanji?

Chiuta wangukonkhoske muteŵeti waki wakugomezgeka Mosese vo zina laki ling’anamuwa. Mosese wati wafumba Chiuta kuti zina laki  ndiyani, Yehova wangumuka kuti: “Ndini mweniyo ndini.” (Chituwa 3:14) Mabayibolo nganandi ngakufwatuliya kuti Yehova wangumuka viyo. Kweni Bayibolo lo wakufwatuliya Rotherham, likamba kuti wangumuka kuti: “Ndazamuja chechosi cho ndingayanja kuja.” Ivi vilongo kuti Yehova wakhoza kuja chechosi cho chikhumbika, kuti wafiski vilatu vaki.

Kumbi mwatingi muchitengenji asani mwenga ndi nthazi zakuja chechosi cho mukhumba? Kumbi anyinu mwatingi muŵachitiyengenji? Asani munyinu yumoza watama, mwatingi mujengi dokotola walusu kuti mumuchizgi. Asani munyaki wasuzgika ndi ukavu, mwatingi mujengi munthu wachuma kuti mumuwovyi. Kweni uneneska ngwakuti mulivi nthazi zakujaliya chechosi cho mungakhumba. Taŵanthu tosi tilivi nthazi. Asani mulutirizga kusambira Bayibolo muzizwengi kuwona kuti Yehova waja chechosi cho chikhumbika, kuti wafiski malayizgu ngaki. Ndipu iyu wakondwa kugwiriskiya nchitu nthazi zaki kuti wawovyi ŵanthu wo atimwanja. (2 Mikoka 16:9) Ŵanthu wo aleka kuziŵa zina laku Yehova aziŵa cha vigaŵa vamampha ukongwa va umunthu waki.

Mwaviyo, Zina lakuti Yehova litenere kugwiriskikiya nchitu m’Bayibolo. Kuziŵa vo ling’anamuwa ndi kuligwiriskiya nchitu pakusopa, kungatiwovya ukongwa kuti tindere kufupi ndi Awuskefwi akuchanya, Yehova. *