MUCH jeʼe a Biblia teʼ Salmo 83:18 (yaan Bibliaʼobeʼ Salmo 82:19). ¿Baʼax ku yaʼalikiʼ? Le Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escriturasoʼ ku yaʼalik: «Utiaʼal ka ojéeltaʼak tumen le máakoʼoboʼ teech, a kʼaabaʼeʼ Jéeoba, chéen teech u Sen Kaʼanlil yóokʼol tuláakal le luʼumaʼ». Uláakʼ Bibliaʼobeʼ óoliʼ xan bey u yaʼalkoʼoboʼ. Baʼaleʼ yaʼab Bibliaʼobeʼ maʼ tu taaskoʼob le kʼaabaʼ Jéeoba teʼ tekstoaʼ; ku kʼexkoʼob yéetel tsikbeʼen tʼaanoʼob, jeʼex le tʼaan «Yuumtsil». ¿Baʼax túun unaj u yantal teʼ tekstoaʼ? ¿Upʼéel tsikbeʼen tʼaan, wa le kʼaabaʼ Jéeoba?

Teʼ tekstoaʼ unaj u yantal upʼéel kʼaabaʼiʼ. Teʼ yáax tsʼíiboʼob beetaʼab ich ebreooʼ, teʼ Salmo 83:18 upʼéel kʼaabaʼ yaniʼ. Le kʼaabaʼ jeʼelaʼ bey u tsʼíibtaʼal ich ebreoaʼ: יהוה (YHWH). Ich mayaeʼ bey u tsʼíibtaʼalaʼ: Jéeoba wa Yavé. ¿Chéen wa upʼéel tuʼux ku chíikpajal teʼ Bibliaoʼ? Maʼatech. Teʼ tsʼíiboʼob ich ebreo tiʼ le Bibliaoʼ óoliʼ siete mil utéenel ku chíikpajliʼ.

¿Unaj wa u taasaʼal mix baʼalil u kʼaabaʼ Dios? Koʼox kʼaʼajsik le padrenuestro, upʼéel oración tu pʼataj Jesús utiaʼal u yeʼesik baʼax jeʼel u páajtal k-kʼáatik tiʼ Dioseʼ. Bey u káajlaʼ: «K-Yuum yanech teʼ kaʼanoʼ, kiliʼichkuntaʼak [wa santificartaʼak] a kʼaabaʼ» (Mateo 6:9). Taʼaytak xan u kíimileʼ, Jesuseʼ tu kʼáat óoltaj tiʼ Dios: «In Yuum, nojbeʼenkúunt a kaabaʼ». Dioseʼ ka tu núukaj teʼ kaʼanoʼ: «Tsʼoʼok in nojbeʼenkúuntik yéetel yaan in nojbeʼenkúuntik tu kaʼatéen» (Juan 12:28). Lelaʼ ku yeʼeskeʼ u kʼaabaʼ Dioseʼ maʼ unaj u taasaʼal mix baʼaliliʼ. ¿Baʼaxten túun yaan tiʼ le máaxoʼob suut u tʼaanil le Bibliaoʼ tu luʼsoʼob u kʼaabaʼ Diosiʼ ka tu kʼexoʼob chéen yéetel tsikbeʼen tʼaanoʼob?

Yaan kaʼapʼéel baʼax óolal. Yáaxeʼ, yaan máax aʼalikeʼ maʼ unaj u yaʼalaʼal u kʼaabaʼ Diosiʼ, tumen le bix u yaʼalaʼal úuchiloʼ maʼ ojéelaʼan bejlaʼeʼ. Le úuchben ebreooʼ x-maʼ vocalil u tsʼíibtaʼal kaʼachi, le oʼolal bejlaʼeʼ maʼ ojéelaʼan baʼax vocaliloʼob láakʼintik le letras YHWH ken aʼalaʼak u kʼaabaʼ Dios kaʼachiloʼ. Tu yoʼolal lelaʼ,  ¿maʼ wa túun unaj k-aʼalik u kʼaabaʼ Diosiʼ? Tu kʼiiniloʼob ka tsʼíibtaʼab le Bibliaoʼ le kʼaabaʼ Jesusoʼ maʼ xaaneʼ bey u yaʼalalaʼ: Yeshúa wa Yehoshúa, baʼaxeʼ mix máak u yojel jach bixi. Baʼaleʼ teʼ tuláakal yóokʼol kaabaʼ le kʼaabaʼ Jesusoʼ ku yaʼalaʼal le bix suukaʼanil tiʼ cada luʼumeʼ. Kex le máakoʼob maʼ u yojloʼob bix u yaʼalaʼal kaʼach úuchileʼ, baʼaleʼ ku meyajtiʼob le kʼaabaʼaʼ. Bey xan wa ka xiʼikech táanxel luʼumeʼ yaan a wilkeʼ a kʼaabaʼeʼ jelaʼan bix u yaʼalaʼal táanxel tuʼux. Le beetik kex maʼ k-jach ojel bix u yaʼalaʼal u kʼaabaʼ Dios kaʼach úuchileʼ, leloʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa maʼ unaj u meyajtoʼoniʼ.

Uláakʼ baʼax oʼolal ku tseʼelel u kʼaabaʼ Dios teʼ Bibliaʼoboʼ yaan yil yéetel upʼéel u yúuchben tuukul le judíoʼoboʼ. Yaʼab tiʼ letiʼobeʼ ku tuklikoʼob maʼ unaj u yaʼalaʼal u kʼaabaʼ Diosiʼ. Le tuukulaʼ tiʼ u taal yoʼolal bix u naʼatkoʼob le baʼax tu yaʼalaj Diosaʼ: «Maʼ chʼaʼachiʼitik u kʼaabaʼ Yuumtsil a [Dios] chéen kunel [wa en vano], tumen letiʼeʼ maʼ bíin u pʼat x-maʼ jaatsʼil máax chʼaʼachiʼitik u kʼaabaʼ chéen kuneliʼ» (Éxodo 20:7).

Kex Éxodo 20:7 ku yaʼalik maʼ unaj u chʼaʼachiʼitaʼal u kʼaabaʼ Dios chéen jeʼel bixakeʼ, ¿ku yaʼalik wa maʼ unaj u chʼaʼachiʼitaʼal yéetel tsiikiliʼ? Maʼatech. Le máaxoʼob tsʼíib u libroiloʼob le «Antiguo Testamentooʼ» ku tsʼoʼokbeskoʼob kaʼach le Ley tu tsʼáaj Dios tiʼ le israelitaʼoboʼ. ¿Meyajnaj wa u kʼaabaʼ Dios tiʼob? Meyajnaji, yaʼab utéenel xan. Tu tsʼíibtoʼob tiʼ yaʼabach salmoʼob ku kʼaʼayal kaʼach tumen le israelitaʼob ken u muchʼubaʼob u adorartoʼob Diosoʼ. Jéeoba xaneʼ tu yaʼalaj tiʼ u palitsiloʼob ka u chʼaʼachiʼitoʼob u kʼaabaʼ, bey xan tu beetiloʼob (Joel 2:32; Beetaʼanoʼob 2:21). Le oʼolal toʼon bejlaʼeʼ unaj u meyajtoʼon u kʼaabaʼ Dios, jeʼex meyajnajik tiʼ Jesuseʼ (Juan 17:26).

Ikil u kʼexkoʼob u kʼaabaʼ Dios chéen yéetel tsikbeʼen tʼaanoʼobeʼ, le máaxoʼob sutik u tʼaanil le Bibliaoʼ jach maʼ maʼalob baʼax ku beetkoʼobiʼ, tumen ku talamkúuntkoʼob u natsʼkuba máak tiʼ Dios. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik ka k-jach amigot Jéeoba (Salmo 25:14). Tuukulnen tiʼ utúul a amigo. Wa maʼ wojel mix u kʼaabaʼeʼ, ¿jeʼel wa a waʼalik jach a amigoeʼ? Bey xan jeʼel k-aʼalik yoʼolal Dioseʼ. Wa maʼ k-ojel wa Jéeoba u kʼaabaʼeʼ, ¿bix jeʼel k-jach amigotikeʼ? Le máaxoʼob xan maʼatech u meyajtiʼob le kʼaabaʼaʼ maʼ tu kʼuchul u kʼaj óoltoʼob baʼax u kʼáat u yaʼale. ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal u kʼaabaʼ Dios?

 Dioseʼ tu yaʼalaj tiʼ Moisés baʼax u kʼáat u yaʼal u kʼaabaʼ. Ka kʼáataʼab tiʼ tumen Moisés bix u kʼaabaʼeʼ, Jéeobaeʼ tu núukaj: «Teneʼ téen máaxen» (Éxodo 3:14). U Biblia Rotherhameʼ bey u yaʼalikaʼ: «Teneʼ yaan in kʼuchul in beetimba le baʼax in kʼáateʼ» Jéeoba túuneʼ ku kʼuchul u beetuba jach jeʼel baʼaxak kʼaʼabéet utiaʼal u béeykuntik baʼax u kʼáateʼ.

Koʼox tuklikeʼ techeʼ jeʼel u páajtal a kʼuchul a beetaba jach jeʼel baʼaxak a kʼáateʼ. ¿Baʼax jeʼel a beetik yoʼolal a amigoseʼ? Wa yaan tiʼ letiʼob jach kʼojaʼaneʼ, techeʼ jeʼel u páajtal a beetkaba utúul jach maʼalob doctor utiaʼal a tsʼakikeʼ. Wa yaan xan tiʼ letiʼob ku yóotsiltaleʼ, techeʼ jeʼel a suut ayikʼalil utiaʼal a wáantikeʼ. Baʼaleʼ techeʼ maʼ tu páajtal a kʼuchul a beetaba jeʼel baʼaxak a kʼáateʼ. Mix utúul tiʼ toʼon jeʼel u páajtal u beetkeʼ. Baʼaleʼ jeʼex kun bin a maas kaambal tiʼ le Bibliaoʼ yaan a wilikeʼ Jéeobaeʼ ku kʼuchul u beetuba jach jeʼel baʼaxak kʼaʼabéet utiaʼal u béeykuntik baʼax u kʼáateʼ. Jach xan u kʼáat u yáant máaxoʼob yaabiltik (2 Crónicas 16:9). Máaxoʼob maʼ tu kʼaj óolkoʼob u kʼaabaʼ Dioseʼ maʼ tu kʼuchul u yojéeltoʼob le jach maʼalob baʼaloʼob ku páajtal u beetik Jéeobaaʼ.

U kʼaabaʼ Dios túuneʼ kʼaʼabéet u chíikpajal teʼ Bibliaoʼ. K-ojéeltik baʼax u kʼáat u yaʼal u kʼaabaʼ Dios yéetel k-ilik u meyajtoʼon utiaʼal k-adorartikeʼ, ku yáantkoʼon utiaʼal k-maas natsʼikba tu yiknal. *