KO E tau tagata ne talitonu ke he fakaakoaga he Tolu Taha ne talahau kua ha ha ai tolu e tagata i loto he Atua—ko e Matua, ko e Tama, mo e Agaaga Tapu. Ko lautolu takitaha nei kua fetataiaki a lautolu, kua malolō ue atu, mo e nakai fai kamataaga. Ti, hagaao ke he taofiaga he Tolu Taha, ko e Matua ko e Atua, ko e Tama ko e Atua, mo e Agaaga Tapu ko e Atua, ka e taha ni e Atua.

Ko e laulahi ne talitonu ke he Tolu Taha ne talahau kua nakai  maeke ia lautolu ke fakamaama e fakaakoaga nei. Pete ia, ne manatu agaia a lautolu kua fakaako ai i loto he Tohi Tapu. Kua lata ke iloa ko e kupu “Tolu Taha” kua nakai lagataha e tu i loto he Tohi Tapu. Ka e fai manatu kia i ai ne hagaao ke he Tolu Taha? Ke tali e hūhū nei, kia kitekite a tautolu ke he kupu tohi ne fa totoku he tau tagata talitonu ke lalago aki e Tolu Taha.

Ne tohi ia Ioane 1:1: “Ha he kamataaga e Loko, ha he Atua e Loko, ko e Atua foki e Loko.” He taha kupu he veveheaga ia ni, ne fakakite fakamahino he aposetolo ko Ioane a Iesu “e Loko.” (Ioane 1:14) Ha kua ui e Loko ko e Atua, ne talahau e falu ko e Tama mo e Matua ko e vala he Atua taha.

Kia mauloto ko e vala nei he Tohi Tapu kua tohia fakamua ke he vagahau Heleni. Fakamui, ne fakaliliu he tau tagata e vagahau Heleni ke he falu a vagahau foki. Ka e tokologa e tau tagata fakaliliu Tohi Tapu ne nakai fakaaoga e alaga kupu “ko e Atua foki e Loko.” Ko e ha? Fakavē ke he iloilo ha lautolu ke he vagahau Heleni he Tohi Tapu, ne talahau he tau tagata fakaliliu ia kua lata ke kehe e fakaliliuaga he alaga kupu “ko e Atua foki e Loko.” Fēfē? Hanei falu a fakataiaga: “Ko e Loko [Kupu] kua fakaatua.” (A New Translation of the Bible) “Ko e Kupu ko e atua.” (The New Testament in an Improved Version) “Kua fakalataha e Kupu mo e Atua mo e tatai e tau aga.” (The Translator’s New Testament) Hagaao ke he tau fakaliliuaga nei, ko e Loko ne nakai ko e Atua. * Ka ko e tuaga tokoluga haana ke he tau mena moui ha Iehova, ati hagaao e Loko ke eke “ko e atua.” Ko e kupu nei “atua” kua kakano “ko ia ne malolō lahi.”

Tokologa e tagata ne nakai iloa e vagahau Heleni he Tohi Tapu. Ti maeke fēfē ia koe ke iloa e kakano mooli he aposetolo ko Ioane? Manamanatu ke he fakataiaga nei: Ne fakamaama he faiaoga e matakupu ke he tau tama fakaako haana. Fakahiku, kua kehekehe e maamaaga he tau tama aoga ke he mena ne  fakamaama. Maeke fēfē he tau tama aoga ke moua e tali? Lata ia lautolu ke hūhū ke he faiaoga ma e falu fakailoaaga foki. Nakai fakauaua, he ako e tau fakamooliaga lafi ki luga ka lagomatai a lautolu ke maama mitaki e matakupu. Tatai foki, ke mahino e kakano he Ioane 1:1, kua lata ia koe ke totou e Evagelia ha Ioane ma e falu fakailoaaga foki ke he tuaga ha Iesu. He ako e tau fakamooliaga lafi ki luga ka lagomatai a koe ke hokotia ke he tali hako.

Ke tuga anei, mailoga e mena ne tohia foki e Ioane he veveheaga 1, kupu 18: “Nakai fakai ni taha ne kitia e Atua [Malolo Ue Atu].” Ka kua kitia he tau tagata a Iesu, ko e Tama, he pehē a Ioane: “Kua faliu tino tagata e Loko [Iesu], ne nofo foki a ia fakalataha mo tautolu, ne kitekite a mautolu ke he hana lilifu.” (Ioane 1:14) Maeke fēfē, mogoia, e Tama ke eke mo vala he Atua Malolō Ue Atu? Ne talahau foki e Ioane kua “ha he Atua” e Loko. Ka e maeke fēfē e tagata ke ha ha he taha tagata ka e ko e taha ni e tagata a ia? Mua atu, tuga ne fakamau ia Ioane 17:3, ne taute e Iesu e keheaga maaliali he vahāloto haana mo e Matua haana he lagi. Ne ui e ia e Matua haana “ko e Atua moli tokotaha.” Ti ke he fakahikuaga he Evagelia haana, ne fakakite fakamaali e Ioane he pehē: “Kua tohi e tau mena nai, kia talia ai e mutolu, ko Iesu, ko e Keriso ni haia, ko e Tama he Atua.” (Ioane 20:31) Kia mailoga kua ui a Iesu, nakai ko e Atua, ka ko e Tama he Atua. Ko e fakamooliaga lafi ki luga anei ne foaki he Evagelia ha Ioane ne fakakite e puhala kua lata ke maama e Ioane 1:1. Ko e Loko ko Iesu, ‘ko e atua’ ke he kakano kua tokoluga e tuaga haana ka e nakai tatai mo e Atua Malolō Ue Atu.

Liu manamanatu ke he fakataiaga ke he faiaoga mo e tau tama aoga. Kua liga fakauaua agaia falu, pete he mole e fanogonogo ke he tau fakamaamaaga lafi ki luga he faiaoga. Ko e heigoa kua maeke ia lautolu ke taute? Maeke ia lautolu ke hūhū ke he taha faiaoga foki ma e falu fakailoaaga ke he matakupu ia ni. Kaeke fakamooli he faiaoga ke uaaki e fakamaamaaga he faiaoga fakamua, liga to moua he laulahi he tau tama aoga e tali ke he fakauaua ha lautolu. Tatai foki, kaeke kua nakai maama mitaki e koe e tau mena ne talahau he tagata tohia Tohi Tapu ko  Ioane hagaao ke he fakafetuiaga ha Iesu mo e Atua Malolō Ue Atu, maeke ia koe ke kumi ke he taha tagata tohia Tohi Tapu foki ma e falu a fakailoaaga. Ma e fakatai, mailoga e mena ne tohia e Mataio. Hagaao ke he fakaotiaga he fakatokaaga nei, ne fatiaki e ia e mena ne talahau e Iesu: “Ka ko e aho ia mo e magaaho ia nakai iloa he taha tagata, nakai iloa foki he tau agelu he lagi, ka ko e haku a Matua hokoia ni.” (Mataio 24:36) Fakamooli fēfē he tau kupu nei nakai ko Iesu e Atua Malolō Ue Atu?

Ne pehē a Iesu kua mua atu e mena ne iloa he Matua ke he mena ne iloa he Tama. Ane mai ko e vala a Iesu he Atua Mua Ue Atu, to iloa e ia e tau fakamooliaga tatai tuga e haana Matua. Ko e mena ia, kua nakai maeke e Tama mo e Matua ke tatai. Ka e to pehē e falu: ‘Na ua e aga ha Iesu. Ti he vala nei kua vagahau a ia tuga e tagata.’ Ka e pete kua mooli e mena ia, ka e kua e agaaga tapu? Kaeke ko e vala he Atua taha ia ni ko e Matua, ko e ha ne nakai talahau e Iesu kua iloa he agaaga tapu e mena ne iloa he Matua?

He fakatumau a koe ke fakaako e Tohi Tapu, to iloa fakahaga e koe e tau talahauaga loga he Tohi Tapu ne aoga lahi ke he matakupu nei. Kua fakamooli he tau talahauaga ia e kupu mooli hagaao ke he Matua, ke he Tama, mo e agaaga tapu.—Salamo 90:2; Gahua 7:55; Kolose 1:15.