ҮШ арынныг Бурганга бүзүрээр кижилер Бурганны үш хуу-бот деп бодап турар. Ол дээрге Ада, Оглу болгаш Ыдыктыг Сүлде. Кижилер оларны күчү-күжү-биле дең база олар ооң мурнунда черле турган деп бүзүреп турар. Үш арынныг Бурган дугайында өөредиг-биле алырга, Ада Бурган, Оглу Бурган база Ыдыктыг Сүлде Бурган бар, ынчалза-даа олар шупту чаңгыс Бурган бооп турар.

 Үш арынныг Бурганга бүзүрээр кижилер ол өөредигни тайылбырлап шыдавас, ынчалзажок ону Библияга үндезилеттинген деп бодап турар. Солун чүүл, «Үш арынныг Бурган» деп сөс каттыжыышкыны Библияда чаңгыс-даа таварышпайн турар. А Үш арынныг Бурган дугайында өөредиг Бижилгеде таваржып турар бе? Ол айтырыгга харылаары-биле, ол өөредигни бадыткаар дээш, колдуунда ажыглап турар библейжи шүлүктү сайгарып көрээлем.

«Хамыктың мурнунда Сөс турган. Сөс Бурган-биле кады турган болгаш Сөс Бурган болуп турган» — деп Иоанның 1:1-де чугаалаан. Оон ыңай ол-ла эгеде «Сөс» — дээрге Иисус деп, Иоанн элчин тодаргай тайылбырлаан (Иоанның 1:14). Мында Сөстү Бурган деп адап турар болганда, чамдык улус Оглу биле Адазы — чаңгыс ол-ла Бурган-дыр деп түңнелге кээп турар.

Ынчалзажок Иоанның бижээн Буянныг Медээзи эгезинде грек дылга бижиттингенин кичээнгейге алыры чугула. Сөөлзүредир ону өске дылдарже очулдурган. Чамдык очулгаларда «Сөс Бурган болуп турган» деп сөс каттыжыышкыны таварышпайн турар. Чүге? Очулдурукчулар бурунгу грек дылды билиринге даянып алгаш, ол шүлүктүң утказын өскээр дамчыдарын шиитпирлээн. Канчалдыр? Каш чижек бо-дур: «Сөс бурган болуп турган» (The New Testament in an Improved Version); «бурган Сөс турган» (The Emphatic Diaglott). Бо шүлүкте „бурган“ деп сөс „эрге-чагыргалыг“ дээн уткалыг a. Чамдык таварылгаларда Библияда ол сөстү эрге-чагыргалыг чаяалгаларга хамаарыштыр ажыглап турар. Чижээ, Библияда шииткекчилерни „бурганнар“ деп адаан (Ырлар 81:1—6; Иоанның 10:34, 35). 2 Коринфичилерге 4:4-те Эрликти безин «амгы бо делегейниң бурганы» деп адаан. Ынчалзажок Иисустуң эрге-чагыргазы бачыттыг кижилерден азы Эрликтен оранчок бедик. Оларның эрге-чагыргазы дээш, оларны «бурганнар» деп адап турар болганда, Иисусту «бурган» деп адаар оон-даа артык барымдаа бар. Ынчалза-даа ол Бүрүн Күчүлүг Бурган эвес-тир.

Бистиң хөй кезиивис грек дылды билбес. Ынчаарга Иоанн элчинниң чүнү чугаалаар дээнин канчап билип алырыл? Башкы  өөреникчилеринге бир-ле теманы тайылбырлап турар дижик. Ынчалзажок өөреникчилер башкының сөстерин аңгы-аңгы кылдыр билип алган. Ам канчаар? Башкыдан тайылбырны дилеп болур. Немелде билиглер өөреникчилерге материалды эки билип алырынга дуза болуру чугаажок. Ынчангаш Иоанның 1:1-ниң утказын билип алыр дизе, Иоанның бижээн Буянныг Медээзинче кичээнгей салып, Иисус Христос кандыг эрге-чагырганы ээлеп турарының дугайында хөйнү билип ап болур. Ол чүүл шын түңнелге кээринге дузалаар.

Чижээ, Иоанның Буянныг Медээзинде, 1-ги эгениң 18-ки шүлүүнде: «[Бүрүн Күчүлүг] Бурганны кым-даа, кажан-даа көрбээн» — деп бижээн. Ынчалзажок Оглун, азы Иисусту, кижилер көрген. Иоанн чугаалаан: «Демги Сөс [Иисус] Кижи апаргаш, бистиң аравыска чурттап турган. Бис Ооң өндүр улуг күжүн... көрген бис» (Иоанның 1:14). Ынчаарга Оглу Бүрүн Күчүлүг Бурганның бир кезии бооп болур деп бе? Оон аңгыда, «Сөс Бурган-биле кады турган» деп, Иоанн тайылбырлаан. Ийи кижи кады турар болза, олар чаңгыс кижи апаар деп бе? Оон ыңай Иисус биле ооң дээрде Адазы — ийи аңгы хуу-бот деп, Иоанның 17:3-те бижээн Иисустуң сөстери база көргүзүп турар. Ында Иисус Адазын «дың чаңгыс алыс шын Бурган» деп адаан. Бодунуң бижээн Буянныг Медээзиниң сөөлгү сөстеринде Иоанн түңнээн: «Иисус — Бурганның Оглу, Христос дээрзинге силерни бүзүрезин дээш... бо номда [бадыткал демдектерни] киирген бүгү чүүлдү бижээн» (Иоанның 20:31). Эскерип көрем, Иисусту мында Бурган эвес, а Оглу деп адаан. Иоанның бижээн Буянныг Медээзинде немелде шүлүктер Иоанның 1:1-де чүнүң дугайында чугаа чоруп турарын билип алырынга дузалап турары көскү-дүр. Иисус, азы Сөс, бедик туруш-байдалды ээлеп турар болганда, ол «бурган» деп адаттынып турар, ынчалза-даа ол Бүрүн Күчүлүг Бурганга дең эвес.

Өөреникчилер дугайында чижекти ам бир сайгарып көрээлем. Башкы немелде информацияны тайылбырлаарга безин, чамдык өөреникчилерде чигзиниг дөмей-ле артып калган. Оон ыңай чүнү канчап болур? Өске башкыдан дузаны дилеп болур. Бир эвес ол башкы эгезинде башкының тайылбырын шын деп бадыткаар болза, ынчан өөреникчилерниң хөй кезииниң чигзинии артпайн баар. Сен база шак ынчаар кылып болур сен. Бир эвес Иисустуң база Бүрүн Күчүлүг Бурганның дугайында Иоанн элчинниң чугаалаан сөстериниң утказын ам-даа чедир билбээн болзуңза, өске  Буянныг Медээ бижикчизиниң, чижээ, Марктың номун номчуп болур сен. Марктың бижээн Буянныг Медээзи-биле алырга, бо тургузугнуң төнчүзүнүң дугайында Иисус мынча дээн: «А ол хүннүң база шактың кажан кээрин кым-даа: дээрниң төлээлери-даа, Оглу-даа билбес — чүгле Бурган Ада билир» (Марктың 13:32). Иисус Бүрүн Күчүлүг Бурган эвес деп, бо сөстер канчаар бадыткап турарыл?

Адазы Оглундан хөйнү билир деп, Иисус чугаалаан. Бир эвес Иисус Бүрүн Күчүлүг Бурганның бир кезии турган болза, аңаа Адазынга дег, хөй чүве билдингир болур ужурлуг. Ындыг болганда, Оглу Адазынга дең эвес. Бир-ле кижи: «Иисус ол сөстерни кижи бооп, черже келгеш, чугаалаан» — деп чөпшээрешпейн барып болур. А ыдыктыг сүлдениң дугайында чүнү чугаалап болурул? Бир эвес ыдыктыг сүлде Үш арынныг Бурганның бир кезии бооп, Адага дең турган болза, чүге Иисус ооң дугайында чугаалавааныл? Аданың билир чүүлүнүң дугайында ыдыктыг сүлде база билир деп, Иисус чүге чугаалавааныл?

Библияны шинчилеп тура, ол темага хамаарышкан өске-даа хөй шүлүктерни билип алыр сен. Олар Аданың, Оглунуң болгаш ыдыктыг сүлдениң дугайында алыс шынны ажыдып турар (Ырлар 89:3; Ажыл-чорудулга 7:55; Колоссчуларга 1:15).