MƆGƆ caman bɛ kuruwa bato, wa u bɛ bonya dan a kan. Gafe min bɛ wele ko The Encyclopaedia Britannica b’a fɔ ko kuruwa ye “Krecɛnya diinɛ taamasyɛn fɔlɔ-fɔlɔ ye.” Nka, Krecɛn lakikaw tɛ baara kɛ ni kuruwa ye u ka bato la. Mun na?

A kun nafama dɔ ye ko Yesu ma sa kuruwa kan. Gɛrɛkikan daɲɛ min bayɛlɛmana tuma caman na ko “kuruwa”, o ye stauros ye. Tiɲɛ yɛrɛ la, a kɔrɔ ye ko “jiribolo kelen jɔlen walima poto.” Gafe min tɔgɔ ko The companion Bible, o b’a fɔ ko: “[Stauros] kɔrɔ tɛ abada jiribolo fila minnu bɛ da ɲɔgɔn  kan walisa ka kɛ kuruwa kelen ye . . . [Layidu kura] Gɛrɛkikan sɛbɛnni fan si tɛ an bila ka miiri jiribolo fila ma.”

Tɛmɛsira caman kɔnɔ, Bibulu sɛbɛnnaw bɛ daɲɛ wɛrɛ de fɔ walisa Yesu sara fɛn min kan, ka kuma o kan. O Gɛrɛkikan daɲɛ ye xulon ye. (Kɛwalew 5:30; 10:39; 13:29; Galasikaw 3:13; 1 Piɛrɛ 2:24) O daɲɛ kɔrɔ ye dɔrɔn ko “jiribolo kelen” walima “bere, berekuru, jiri.”

Gafe min tɔgɔ ko Das Kreuz und die Kreuzigung (Kuruwa ani gengenni kuruwa kan), o b’a ɲɛfɔ kun min na u tun bɛ baara kɛ ni poto kelen dɔrɔn ye tuma caman na walisa ka mɔgɔ faga. A ko: “Yɔrɔ minnu tun sugandira walisa ka mɔgɔw faga jama ɲɛ na, jiri tun tɛ o yɔrɔw la tuma caman na. O la sa, u tun bɛ poto kelen dɔrɔn de turu duguma. Mɔgɔ minnu tun tɛ sariya sira taama, u tɛgɛw tun bɛ siri walima ka gengen u kunkolo san fɛ ani u senw fana.”

Nka o bɛɛ n’a ta, dalilu jɛlen min nafa ka bon ni tɔw bɛɛ ye, o bɛ sɔrɔ Ala ka Kuma de kɔnɔ. Ciden Paul y’a fɔ ko: “Krisita ye an kunmabɔ sariya ka danga ma. Ale yɛrɛ kɛra danga ye an nɔ na, k’a masɔrɔ a sɛbɛnnen bɛ ko: ‘Mɔgɔ o mɔgɔ dulonna jiri la, o dangalen bɛ.’ ” (Galasikaw 3:13) O yɔrɔ la, Paul ye Duterɔnɔmɛ 21:22, 23 de kofɔ, min bɛ kuma “jiri” de ko la tigitigi, nka a tɛ kuma kuruwa kan. Ikomi o fagalicogo tun bɛ o tigi kɛ mɔgɔ “dangalen” ye, a bɛnnen tɛ Krecɛnw ka u ka so masiri ni jaw ye minnu bɛ Krisita gengenlen jira jiri kan.

Foyi m’a jira ko san 300 kɔnɔ Krisita salen kɔfɛ, minnu tun b’a fɔ k’olu ye Krecɛnw ye, ko olu tun bɛ baara kɛ ni kuruwa ye u ka bato la. Nka o san 300 tɛmɛnen kɔ, masakɛ Constantin yɛlɛmana ka kɛ Krecɛn ye, Krecɛnya sira min tun tiɲɛnen don. A ye dusu don mɔgɔw kɔnɔ walisa kuruwa ka kɛ Krecɛnya taamasyɛn ye. A hakilina tun kɛra fɛn o fɛn ye, kuruwa ni Yesu Krisita tɛ ɲɔgɔn ɲɛ sira la. Kuruwa bɛ bɔ Ala dɔnbaliw ka bato de la. Gafe min tɔgɔ ye ko New Catholic Encyclopedia, o b’a fɔ ko: “Siya minnu tun bɛ yen sani Krecɛnya diinɛ ka na ani minnu tɛ Krecɛn ye, an bɛ kuruwa sɔrɔ olu de ka laadaw la.” Gafe nafama caman wɛrɛw  bɛ cɛsira don kuruwa ni fɛn dalenw batoli ani josɔnnaw ka cɛnimusoya laadaw cɛ.

O la sa, mun na o taamasyɛn donna bato la? Laala o kɛra walisa josɔnnaw ka sɔn nɔgɔya la “Krecɛnya” ma. Nka, ka tugu josɔnnaw ka taamasyɛnw kɔ, Bibulu bɛ o kɔniya k’a jɛya. (2 Kɔrɛntekaw 6:14-18) Fɛn o fɛn ye bolibato ye, Sɛbɛnniw bɛ o fana kɔniya. (Ekisode 20:4, 5; 1 Kɔrɛntekaw 10:14) O la sa, kun ɲɛnamabaw bɛ Krecɛnw bolo k’u ban ka baara kɛ ni kuruwa ye u ka bato la. *