BIZU’U bi bôt bi a nye’e a semé croix. The Encyclopædia Britannica a loene croix na “beta ndem ya ñyebe Bekristen.” To’o nalé, benya Bekristen be nji belane croix éyoñe ba ve Zambe ékaña’a. Amu jé?

Beta amu a dañe mfi a ne na, Yésus Krist a nji wu croix yôp. Éfia Grek ba zu be a kôñelane na “croix” é ne stauros. Éfia te ja dañe tinane na “jôm é tele ne bip nge akôn.” The Companion Bible a jô na: “[Staurosʹ] a se ngule ya tinan aboñ élé da tyi’an a di vok na me bo afefen . . . Teke jôm éziñ nkobô Grek été ya [Mfefé Élat] ja bo na bi simesane meboñe me élé mebaé, da é tyi’an a di vok.”

Bifuse bi Kalate Zambe biziñ, betili bekalate Zambe be  nga belane éfia éfe mfa’a ya loene jôm é nga volô na be wôé Yésus. Éfia Grek te é ne xulon. (Begalate 3:13; 1 Pierre 2:24) Éfia te ja tinane tyi’ibi na “élé” nge “ntum”, nge “aboñ élé.”

Mfa’a ya kate aval avé be nga to be belane zezé akôn élé na be wôé bôt, Hermann Fulda a jô e kalate ba loene na Das Kreuz und die Kreuzigung (La croix et la crucifixion) : “Bilé bi nji be vôm ase ba te tobe na ba zu wé môt. Be mbe be beme zezé akôn élé si; éyoñ éte be nga too be nyoñe ntyame metiñ; be bômelé nye mo a mebo élé, nge tiñeti me.”

Ve jame da, beta amu a dañe ngul a so Mejô me Zambe. Nlômane Paul a nga jô na: “Krist a nga kôté bia mfa’a ya biyo’é ya metiñ, vôm a nga nyoñe biyo’é biangan; amu e ne ntilane na, Nyô ase a tyele élé yôp a nyoñeya biyo’é.” (Begalate 3:13) Vôme nyi, Paul a nga ba’alane mejô ya Deutéronome 21:22, 23, mme ma kobô ne ngeññ ajô ya élé, sa ke croix. Mbôl aval awu te de a dutu “biyo’é” be môt a te wu, de a ye bo abé na Kristen a kôme nda jé a éve’ela’a Krist a tyele élé.

Jôm éziñ é nji liti na, bôte be mbe be loenebane na Bekristen mimbu 300 mvuse awu Krist be nga belane croix éyoñe ba kañe Zambe. Ve mvuse mimbu 300, Njô bôt Constantin, mone Romain, a nga nyiine ñyebe ô mbe ô tametane na ô ne ñyebe Bekristen, ve ô nga jô’é miñye’elane mi Krist. A nga wumulu croix na é bo ndeme ya éve’ela’a jé. To’o jé nje é nga tindi Constantin na a bo jamete, ve croix é nji bi nkañ éziñ a Yésus Krist. Croix é ne jôme ja so évuse ñyebe. New Catholic Encyclopedia a meme na: “Croix ja yené be bôte be nga nyiñ ôsusua Yésus, a ba be nji bo Bekristen.” Beyeme mam befe ba late croix a ékaña’a ya jôp a ji ya mame ya bisôk.

Nde ñhe, amu jé be nga wumulu éve’ela’a behéden te? Éyoñ éziñ asu na behéden be fe be bo Bekristen tyi’ibi tyi’ibi. To’o nalé, Kalate Zambe a tyili aval ékaña’a ése be ne ve éve’ela ja so behéden. (2 Becorinthien 6:14-18) Mintilane mi atyili fe avale kane ngunemelan ése. (Nkôlan 20:4, 5;  1 Becorinthien 10:14) Benya Bekristen be bili fo’o ngule b’amu ya bo te belane croix éyoñe ba kañe Zambe. *