Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

APENDICE

Mumu Liaka Akwa-Kristu Amwenemwene Keshi Kuzachisa Kulusu mu Uwayilo wo

Mumu Liaka Akwa-Kristu Amwenemwene Keshi Kuzachisa Kulusu mu Uwayilo wo

ATU anji kakuwayila kulusuni kuyisa vumbi. Encyclopædia Britannica yinambe ngwo: “Kulusu yili chilayi chilemu mu ulembelo wa akwa-Kristu.” Alioze akwa-Kristu amwenemwene keshi kuzachisa kulusu mu uwayilo wo. Mumu liaka?

Mumu Yesu Kristu kakafwile ha kulusu. Mu Ngregu liji lize analumbununa ngwo “kulusu” lili stau·rós. Linalumbunuka “nguji hanji mutondo.” The Companion Bible yinambe ngwo: “[Stau·rósʹ] kuyishi kulumbunuka mitondo yaali yakusepekenya. . . . Mikanda ya mu Ngregu [Usendo Waha] kumushi liji nilimwe lize linalumbunuka yihanda yaali ya mapaya yakusepekenya.”

Mu yisoneko yinji, akwa-kusoneka Mbimbiliya kasele liji lieka hanga avuluke homa haze ahachile Yesu. Liji liacho mu Ngregu lili xýlon. (Yilinga 5:30; 10:39; 13:29; Ngalashia 3:13; 1 Petulu 2:24) Liji lino linalumbunuka “lipaya,” “mutondo” hanji “nguji.”

Ha kulumbununa mumu liaka te akushihila atu ha mutondo, mukanda A Cruz e a Crucificação, wa Hermann Fulda, unambe ngwo: “Yihela yize te akusakula hanga ashihileko atu te kukwapwile mitondo yinji. Kashika te akujika mutondo umuwika hashi. He te akuzezeleka hanji kuhata yingulungulu ni moko jo akuzundula kwilu, ha mashimbu akwo ni molu te kakwaakasa hanji kwaahata.”

Alioze ushindakenyo wamwenemwene uli mu Liji lia Zambi. Postolo Paulu kambile ngwenyi: “Kristu hanatukuula ku shingo lia shimbi, se amupwishile shingo hali yetu; mumu chinasonewa ngwo, Kashingiwa mweswe mamuzezeleka ha mutundo.” (A-Ngalishia 3:13) Hano, Paulu katongwele Shimbi Yamuchiali 21:22, 23, haze hanasonewa mutondo hi kulusu ko. Amu kushiha chacho te chakupwisa mutu mu ‘shingo,’ kashika kuchakatelele akwa-Kristu kusa yizulie ya Kristu wa kuhata ha kulusu mu mazuwo jo.

Kukushi ushindakenyo niumwe uze unasolola ngwo ha sekulu 3 jize japalikile chize muze Yesu afwile, akwa-Kristu te kakuwayila kulusu. Ha sekulu 4, mwanangana Constantino yoze te keshi kuwayila Zambi, yatayiza ufulielo wa akwa-Kristu a mahuza nawa yasa kulusu ngwe chilayi cha akwa-Kristu. Cheswacho Constantino anyongene, kulusu kuyishi ni ulite niumwe ha ufwe wa Yesu Kristu. Kulusu kayitombele kuli waze te keshi kuwayila Zambi. New Catholic Encyclopedia yinambe ngwo: “Kulusu te kakuyiwayila chize muze Yesu te kanda achisemuka, kuli waze te hi akwa-Kristu ko.” Akwa-yinyingi akwo kakuchinga kulusu ha uwayilo wa yitangiwa ni ha yiwanyino ya utanji ya waze te keshi kuwayila Zambi.

Mumu liaka atayijile kuwayila chilayi cha kulusu? Hanga te chipwe chashi kuli waze te keshi kufuliela Zambi hanga atayize ufulielo wa “akwa-Kristu.” Alioze Mbimbiliya kuyishi kutayiza ulembelo weswawo wa kuwayila yizulie. (2 A-Korindu 6:14-18) Mbimbiliya nawa yinakanjisa kuwayila tuponya. (Kutuhuka 20:4, 5; 1 A Korindu 10:14) Kashika, akwa-Kristu amwenemwene keshi kuwayila kulusu. a

a Mba unyingike nawa hakutwala ku kulusu, tala ha mafwo 99-103 mu mukanda Raciocínios à Base das Escrituras, wakufwambwisa kuli Yela ja Yehova.