MŨTHARABA nĩ wendetwo na ũkaheo gĩtĩo nĩ andũ milioni nyingĩ. Ibuku rĩĩtagwo The Encyclopædia Britannica rĩĩtaga mũtharaba “rũũri rũrĩa rũnene mũno rwa ndini ya Gĩkristiano.” O na kũrĩ ũguo-rĩ, Akristiano a ma matihũthagĩra mũtharaba ũthathaiya-inĩ wao. Nĩkĩ?

Gĩtũmi kĩnene nĩ tondũ Jesu Kristo ndaakuire mũtharaba-inĩ. Kiugo gĩa Kĩgiriki kĩrĩa kaingĩ gĩtaũragwo “mũtharaba” nĩ stau·rosʹ. Kiugĩte “gĩtingĩ kĩĩhandĩte kana gĩtugĩ.” Ibuku rĩĩtagwo The Companion Bibilia riugaga ũũ: “Kiugo [Stau·rosʹ] gũtirĩ hĩndĩ kiugaga mbaũ igĩrĩ ikĩranĩtio o na atĩa . . . Gũtirĩ kĩndũ thĩinĩ wa Kĩgiriki gĩa [Kĩrĩkanĩro Kĩrĩa Kĩerũ] o na kĩngĩonania mbaũ igĩrĩ.”

Aandĩki a Bibilia nĩmaahũthĩrĩte kiugo kĩngĩ thĩinĩ wa maandĩko maigana ũna makĩonania harĩa Jesu aacuuririo. Nĩ kiugo xyʹlon gĩa Kĩgiriki. (Atũmwo 5:30; 10:39; 13:29; Agalatia 3:13;  1 Petero 2:24) Kiugo kĩu kiugaga tu “rũbaũ” kana “rũthanju, thimbũ, kana mũtĩ.”

Rĩgĩtaarĩria kĩrĩa gĩatũmaga gĩtingĩ kĩmwe tu kĩhũthĩrũo kaingĩ gũcuuria andũ-rĩ, ibuku rĩĩtagwo Das Kreuz und die Kreuzigung (Mũtharaba na Kwambwo), rĩrĩa rĩandĩkĩtwo nĩ Hermann Fulda, riugaga ũũ: “Mĩtĩ ndĩonekaga hingo ciothe harĩa hathurũo kũũragĩrũo andũ. Kwoguo gĩtingĩ kĩmwe tu kĩahandagwo thĩ. Hau nĩho eki-naĩ maacuuragio mohetwo kana mahũrĩirũo mĩcumarĩ moko mambararĩtio na igũrũ, na kaingĩ magũrũ o na mo mahũrĩirũo mĩcumarĩ kana makohwo.”

No rĩrĩ, ũira ũrĩa mũnene mũno uumaga harĩ Kiugo kĩa Ngai. Mũtũmwo Paulo oigĩte ũũ: “Kristo nĩaatũkũũrire harĩ kĩrumi kĩrĩa kiumanĩte na watho, nĩ ũndũ wa ũrĩa aagwatirũo nĩ kĩrumi kĩu ithenya riitũ; nĩ gũkorũo kwandĩkĩtwo ũũ, Mũndũ ũrĩa ũcuurĩtio mũtĩ igũrũ nĩ mũrume.” (Agalatia 3:13) Hau Paulo aagwetire ciugo ciĩ thĩinĩ wa Gũcokerithia Maathani 21:22, 23, harĩa hagwetete wega mũtĩ, no ti mũtharaba. Gũtingĩkorũo arĩ wega harĩ Akristiano kũgemia nyũmba ciao na mbica cia Kristo acuurĩtio, tondũ gũcuuria mũndũ ũguo gwatũmaga akorũo arĩ “mũrume.”

Kwa ihinda rĩa mĩaka 300 kuuma gĩkuũ gĩa Kristo gũtirĩ ũira wa kuonania atĩ arĩa meĩĩtaga Akristiano nĩ maahũthagĩra mũtharaba ũthathaiya-inĩ wao. No rĩrĩ, mĩaka-inĩ ya 300 M.M., Mũthamaki Konstantino ũrĩa wahoyaga ngai cia maheni akĩingĩra Ũkristiano-inĩ wa maheni na agĩtetera mũtharaba ũtuĩke rũũri rũao. O na muoroto wa Konstantino wakorũo warĩ ũrĩkũ-rĩ, mũtharaba ndwarĩ na ũndũ o na ũmwe waahutanĩtie na Jesu Kristo. Ma nĩ atĩ mũtharaba uumanĩte na ũthathaiya wa ngai cia maheni. Ibuku rĩĩtagwo New Catholic Encyclopedia nĩ rĩtĩkĩrĩte atĩ “mũtharaba wahũthagĩrũo mbere ya Ũkristiano na nĩ andũ mataarĩ Akristiano.” Aandĩki angĩ mwanya mwanya nĩ monanĩtie atĩ mũtharaba wĩ na ũkuruhanu na ũthathaiya wa riũa na magongona ma ũciari ma ũthathaiya wa ngai cia maheni.

Kwoguo rũũri rũu rũa ũthathaiya wa ngai cia maheni rwagathĩrĩirio nĩkĩ? Kũroneka rũarĩ rũa kũgucĩrĩria athathaiya a ngai cia maheni metĩkĩre “Ũkristiano.” O na kũrĩ ũguo-rĩ, Bibilia  nĩ ĩgirĩtie biũ wĩrutĩri wa rũũri o ruothe rũa ũthathaiya wa ngai cia maheni. (2 Akorintho 6:14-18) Maandĩko o na ningĩ nĩ magirĩtie kũhoya mĩhianano kwa mũthemba o wothe. (Thama 20:4, 5; 1 Akorintho 10:14) Kwoguo, nĩ ũndũ wa gĩtũmi kĩega mũno-rĩ, Akristiano a ma matihũthagĩra mũtharaba ũthathaiya-inĩ. *