Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

BYA KULUMBULULA

Ene Mambo Bena Kilishitu Bakine o Babujila Kwingijishila Musalabu mu Mpopwelo

Ene Mambo Bena Kilishitu Bakine o Babujila Kwingijishila Musalabu mu Mpopwelo

MUSALABU bamutemwa ne kumunemeka bingi ku bantu bavula. Buku wa The Encyclopædia Britannica utela musalabu amba “kiyukilo kikatampe kya bupopweshi bwa bwina Kilishitu.” Nangwa byonkabyo, bena Kilishitu bakine kechi bengijisha musalabu mu mpopwelo ne. Mambo ka?

Kishinka kikatampe ke kya kuba’mba Yesu Kilishitu kechi wafwijile pa musalabu ne. Kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa’mba “musalabu” ke stau·rosʹ. Kino kyambo kilumbulula “mwandalo nangwa kichi kimo kyaoloka.” Baibolo wa The Companion Bible waamba’mba: “[Stau·rosʹ] kechi kilumbulula bichi bibiji byo bakimbakanya ne . . . Kafwako po kyanembwa mu mulaka wa Kingiliki kya mu [Lulayañano Lupya] amba bichi bibiji ne.”

Mu binembelo byavula, banembi ba Baibolo baingijisha kyambo kikwabo kya pafwijile Yesu. Kino ke kyambo kya Kingiliki kya xyʹlon. (Byubilo 5:30; 10:39; 13:29; Ngalatiya 3:13; 1 Petelo 2:24) Kino kyambo kilumbulula “mwandalo,” “kisomo, mwamba, nangwa kichi.”

Kulondolola ene mambo o baingijishanga javula kichi kwipailapo muntu, buku wa The Cross and the Crucifixion (Musalabu ne Kupopa Muntu pa Kichi) wanembelwe na Hermann Fulda waamba’mba: “Bichi kechi byajingatu konse konse ku mapunzha ko baipailanga bantu ne. Onkao mambo basumpangatu mwandalo mu mushiji. Pa uno mwandalo, popo babikanga muntu walala muzhilo, maboko anji beasuntula mwiulu ne kwiakasa nangwa kwiapopa babwela bazenzumuna maulu nao beakasa nangwa kwiapopa.”

Nangwa byonkabyo, kishinka kine kikatampe kiji mu Mambo a Lesa. Mutumwa Paulo waamba’mba: “Kilishitu witukujile ku mafingo a Mizhilo, byo aalukile ke wafingwa na mambo a atweba; mambo kyanembwa’mba, Bafingwa mafingo bonse bo bakobeka ku bichi.” (Ngalatiya 3:13) Apano Paulo waambilenga byambo byanembwa mu Mpitulukilo ya mu mizhilo 21:22, 23 mwatongolwa kyambo kya kichi kechi musalabu ne. Pakuba jino jishinda ja kwipayilañenamo byo jalengelanga muntu kwikala “wafingwa,” kechi kyafwainwa kuwama bena Kilishitu kukobeka bipikichala mu mazubo abo byamwesha Yesu saka bamupopa ne.

Pa myaka itanshi 300 yapichilepo kufuma pafwijile Kilishitu, kechi kwajingapo kiyukilo kya kuyukilako’mba aba betongolanga kwikala bena Kilishitu baingijishanga musalabu mu mpopwelo yabo ne. Pano bino, mu myaka kitota kya buna, Mfumu Constantine wabulanga kupopwela Lesa waikele mu bwina Kilishitu bwasatukile ne kutundaika musalabu amba ko kayukilo ka kwibuyukilako. Muji monse Constantine mo alangulukijilenga, musalabu kechi walamachiletu nangwa pacheche kwi Yesu Kilishitu ne. Musalabu wafumine ku bantunshi. Buku wa New Catholic Encyclopedia waitabizha’mba: “Musalabu waingijishiwanga kimye kya kala bwina Kilishitu saka bukyangye kufika ne mu bisho byabujile bya bwina Kilishitu.” Mabuku akwabo apusana pusana aamba’mba musalabu waingijishiwanga mu mpopwelo ya kupopwela bilengwa ne mu bisho bya bulalelale.

Pano nga mambo ka kino kiyukilo kya buntunshi o kyatundaikijilwe? Kyamweka kyajinga na mambo a kukeba kuba’mba kipeleleko bantunshi kutwela mu “bwina Kilishitu bwa bubela.” Bino Baibolo wakanya kwingijisha kiyukilo kiji kyonse kya buntunshi. (2 Kolinda 6:14-18) Kabiji Binembelo byakanya misango yonse ya kupopwela bankishi. (Kulupuka 20:4, 5; 1 Kolinda 10:14) Onkao mambo, kino kyo kilengela bena Kilishitu bakine kubula kwingijisha musalabu mu mpopwelo. *

^ jifu. 5 Inge mukeba byambo bikwabo byaamba pa musalabu, monai buku wa Ukupelulula Ukufuma mu Malembo, mapeja 408-412 wanembwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba.