MELAK miyekej tlaltikpakchanejkej kitlasojtlaj niman kitlakaitaj cruz. Ipan Enciclopedia Hispánica kijtoua ika “kimixneskayotia akin kijtouaj kichiuaj ken Cristo”. Kuakon, ¿noneki makitekitiltikan cruz akin yemelak kichiuaj ken Cristo?

Kachtopa, noneki matikmatikan itlaj tlen melauak: Jesucristo xomik ipan se cruz. Tlajtojli griego staurós, tlen nochipa kitlajtolkuepaj kentla “cruz”, kijtosneki “kojtli melaktik”. Niman, yejuin tlajtojli “xkeman kijtosneki ome kojtli tlen nepaniujtokej [...]. Ipan tlajtojli griego tlen ika onoijkuilo [Nuevo Testamento] xtlaj onka tlen matechasikamachilti tla ome kojtli katka” (The Companion Bible).

 Akin okijkuilojkej Biblia kitekitiltiaj okse tlajtojli ijkuak tlajtouaj itech tlen ipan okimiktijkej Jesús. Kitekitiltiaj tlajtojli ika griego xýlon, tlen kijtosneki “kojtli” (Gálatas 3:13). Noijki ipan okseki biblias ika español kitlajtolkuepaj xýlon kentla “kojtli” (Hechos 5:30, TNM; 10:39, TNM; 13:29, TNM, Reina-Valera niman Biblia Latinoamericana; 1 Pedro 2:24, Reina-Valera).

Ipan se amoxtli tlen tlajtoua itech kenon kinpilouayaj ipan cruz (Das Kreuz und die Kreuzigung), ixtlamatki Hermann Fulda okijto tleka notekitiltiaya san se kojtli ijkuak yakaj kimiktiayaj: “Kampa notlapejpeniaya yakaj kimiktiskej xnochipa onkatkaj kojtin. Ika yejon, kitlalkalaktiayaj se kojtli melaktik niman ompa kisalouayaj noso kitetsotsoniliayaj clavos ipan imauan niman noijki ipan ikxiuan”.

Itech iTlajtol toTajtsin onka tlen techpaleuiya matikneltokakan tlen melauak. Pablo kijtoua: “Cristo otechmanauiko ipan on tlajyouilistli yejuan on tlanauatijli tlanauatia para tikijyouiskej [...]. On Yektlajkuilojli ijkin kijtoua: ‘On yejuan kipilouaj ipan se kojtli kiselia tlajyouilistliʼ”, niman ipan Nueva Biblia Española noijki kitokayotia ken “se kojtli” (Gálatas 3:13). Nikan Pablo okijto tlen uajlauj ipan Deuteronomio 21:22, 23, kampa tlajtoua itech se kojtli melaktik, xtlajtoua itech se cruz. Akin mikiya ipan se kojtli melaktik kijtosnekiya ika okipix melak ueyi “tlajyouilistli”. Ika yejon, se akin yemelak kichiua ken Cristo, xkipiya ipan ichan se itlaixkopinal Cristo kampa nesi ipan tlen okipilojkej.

¿Tlenon opanok sakin ijkuak omik Cristo? Trescientos xiujtin ika tlayekapan, tlaltikpakchanejkej akin okichiujkej ken Cristo xokitekitiltijkej cruz. San ika, ipan xiuitl 313, Constantino okikauj tlen kineltokaya niman okalak kampa kijtouayaj kichiuaj ken Cristo. Ipan yejon tlaneltokijli nemiyaj akin yokikaujkaj kineltokayaj tlen melauak. Niman ipan yejon xiuitl opeujkej kitekitiltiaj cruz. Maski xtikmatij tleka Constantino opeuj kitekitiltia cruz, xkipiya tleka yejuin neliuis iuan Jesucristo. Yejon kitekitiltiaj ipan tlaneltokijli xmelauak. Se amoxtli católico kimelajkaijtoua: “Cruz okitekitiltijkej akin onenkej ijkuak xuajnemiya Jesús niman akin xokineltokakej Jesús” (New Catholic Encyclopedia). Oksekimej ixtlamatkej kijtouaj ika notekitiltiaya ijkuak kiueyichiuayaj Tonaltsintli. Noijki kitekitiltiayaj ijkuak  tlakamej niman siuamej notekayaj se iuan oksekimej niman ijkon matlaki tlen kitokayaj.

Kuakon, tla kitekitiltiayaj itech tlaneltokijli xmelauak, ¿tleka opeuj notekitiltia cruz? Pampa ijkon, akin tlamantik noso sejneka tlaneltokayaj, nimantsin kiseliskiaj “tlaneltokijli kampa kijtouayaj kichiuaj ken Cristo”. Biblia techmelajkaijlia maka matikueyichiuakan tlen kitekitiltiaj akin xtlaneltokaj itech tlen melauak (2 Corintios 6:14-18). Noijki techijlia maka itlaj matikueyichiuakan kentla se toTajtsin (Éxodo 20:4, 5; 1 Corintios 10:14). Kuakon, akin yemelak kichiuaj ken Cristo xkitekitiltiaj cruz ijkuak kiueyichiuaj toTajtsin. *