Llapan kanqanman ëwari

Qallananchö tïtulukunaman ëwë

APÉNDICE

¿Rasumpëpa cristianokunaqa katsiyanmantsuraq cruzta adoracionninkunachö?

¿Rasumpëpa cristianokunaqa katsiyanmantsuraq cruzta adoracionninkunachö?

ATSKA waranqa kuti waranqëpayan nunakunam cruzta kuyayan y respetayan. Tsëmi Enciclopedia Hispánica nishqampis cruztaqa ‘religionkunapa señalnintanö’ rikan. Pero, ¿rasumpëpa cristianokunaqa katsiyanmantsuraq adoracionninkunachö?

Puntataqa alleqmi rikänantsik, Jesucristu cruzchö mana wanonqanta. Griegu idiömachöqa ‘cruzta’ staurós ninmi, y tsëqa, “huk derecho poste o qeru” ninanmi. Hinamampis grieguchö staurós ninanqa “manam ishkë cruzanakushqa qerupaqtsu parlan [...]. [Nuevo Testamento] qellqaranqan griegu idiömachöqa manam ishkë cruzanakushqa qerukunapaqqa ni ichikllapis parlantsu” (The Companion Bible).

Huk parte Biblia qellqaqkunaqa, Jesus wanutsiyanqan qerupaqqa huk palabratam churayashqa. Y tsë palabraqa xýlon ninmi grieguchö, y tsëqa “qeru” “yamta, garrote o shukshu” ninanmi (Gálatas 3:13).

Hermann Fulda nishqan estudiösom nimantsik, imanir lluta qerukunachö wanutsiyanqanta: “Llapan nuna rikëkaptin wanutsiyänampaq sitiokunachöqa manam kaqtsu montikuna. Tsëmi huk lluta qeruta patsaman hawiyaq, tsëmanmi makinta witsëpa pallarkur clavayaq o watayaq hutsallakushqa nunakunata, y tsënöllam rurayaq chakinwampis” nishpa (Das Kreuz und die Kreuzigung [La cruz y la crucifixión]).

Imanö kaptimpis Diospa Palabranmi rasumpa kaqtaqa willakun. Apóstol Pablom nin: “Ley nenqanmanno [...] mana maldisiushqa canantsicpaqmi noqantsicpa rantintsic Teyta Jesucristu wanurerqan. Y Diospa palambranchomi queno escribirëcan: ‘Meqan nunapis qerucho warcuraqqa [...] maldisiushqam quecan’ nishpa” (Gálatas 3:13). Kë versïculochöqa Pabloqa parlan Deuteronomio 21:22, 23 nishqampitam, tsëchömi alleq claro rikätsimantsik huk qerupita parlanqanta, y manam huk cruzpitatsu. Qeruqa ‘maldisiushqamanmi’ tikratseq tsëchö wanoqtaqa. Tsëmi rasumpëpa cristianokunaqa Cristu clavarëkaq imagenkunata wayinkunaman churayantsu.

Pero ¿imataq pasarqan Cristu wanuriptin? Cristu wanurenqampita kima pachak watakuna pasariptimpis cristianom kä neq nunakunaqa manam kätsiyarqantsu cruzta adoracionninkunachö. Pero chusku pachak watakuna Cristu wanushqanchönam emperador Constantino nishqan, munanqannö kawakonqampita mana alli religionman tikrarerqan. Tsëpita patsënam religionnimpa señalnintanö cruzta rikar qallëkuyarqan. Pero imarëkur cruzta Constantino churashqa kaptimpis, Jesusqa manam cruzchötsu wanorqan. Tsëqa Diosta mana adoraq religionkunapitam shamun. New Catholic Encyclopedia nishqan catölicokunapa libronchömi nin: “Cruzqa Jesucristu manaraq shamuptimpis karqannam y Diosta mana adoraq unë religionkunachöpis karqannam” nishpa. Wakin yachaq nunakunaqa, Dios kamashqan cosaskunatawanmi cruz adorëta takuyashqa, hina tsënöllam warmipa y ollqupa partenkuna adorëtawampis takuyashqa.

Tsëpenqa, ¿imanirtaq cruzta adoracionninkunaman churayarqan Diosta mana adoraq religionkunapa këkaptenqa? Këtaqa rurayarqan Dios mana adoraq nunakuna más fácil-lla “cristianotukoq” nishqanman tikrariyänanta munarmi. Tsënö kaptimpis Bibliaqa prohibinmi cruzkunata adoracionninkunachö katsiyänanta (2 Corintios 6:14-18). Hinamampis, tukï rikoq imagenkunata adorayänantapis michanmi (Éxodo 20:4, 5; 1 Corintios 10:14). Tsënö kaptinmi rasumpëpa cristianokunaqa adoracionninkunachö katsiyantsu cruzta ni huk imägenkunatapis. *

^ par. 4 Cruzpita más yachakunëkipaqqa, Razonamiento a partir de las Escrituras nishqan libropa 91-95 päginankunachö ashi, kë librotaqa Jehovapa testigonkunam rurayämushqa.