MILLONNINPI runakunan cruzta munakunku respetanku ima. Enciclopedia Hispánica nin: “Cristiana religionta representan”, nispa. Ichaqa, ¿hap’inankuchu cruzta cheqaq cristianokuna?

Ñawpaqtan kayta yachana: Jesucristoqa manan cruzpichu wañuran. “Cruz” simiqa griego simipi staurós ninanmi, chay simiqa tupan “k’aspi otaq kurku” nisqawanmi. “Manan iskay chakasqa k’aspikunawanchu tupan [...]. Griego simipi [Mosoq Rimanakuy] qelqaqa manapunin iskay chakasqa k’aspimantaqa rimanchu” (The Companion Bible).

Bibliata qelqaqkunan huk textokunapi xýlon nisqa simita churallarankutaq Jesús imapi wañusqanta willanankupaq. Chay simiqa  t’ikrakun “k’aspi” otaq “kurku” simikunamanmi (Hechos 5:30; 10:39, Mosoq Rimanakuy; Gálatas 3:13).

Yachayniyoq Hermann Fulda willan ima rayku k’aspipi runakunata wañuchiranku: “Runakunata wañuchinankupaq akllasqanku cheqaspiqa manan karanchu mallkikuna. Chaymi k’aspita sayachiqku, chaypitaqmi millay runakunata warkuqku makinkuta wataspa otaq clavowan takaspa, chakinkutapas chhaynata ruwaqku” (Das Kreuz und die Kreuzigung [La cruz y la crucifixión]).

Diospa Simin Qelqan astawan sut’inchan. Apóstol Pablo nin: “Kamachikuy simiq ñakayninmantaqa Criston kacharichiwarqanchis, paymi ñoqanchisrayku ñakasqa karqan. Diospa Simin Qelqan nin: ‘Pillapas kurkupi warkusqa kaqqa Diospa ñakasqanmi’”, nispa (Gálatas 3:13). Chaytan Apóstol Pablo qelqaran Deuteronomio 21:22, 23 textomanta, chaypiqa riman sach’amanta otaq kurkumanta manan cruzmantachu. Kurkupi warkusqa runaqa ‘ñakasqa’ runan kapuran. Chay rayku cristianokunaqa mana wasinkupi hap’inankuchu chakatasqa Cristoq rikch’ayninta.

¿Iman sucederan Cristoq wañusqan qhepaman? Kinsa pachak watakuna pasasqanpi manan cristianokuna cruzta yupaycharankuchu. Chay watakuna qhepamanmi ichaqa kamachikuq Constantino religionninta saqespa pantasqa cristiana religionman haykupuran. Chaymantapachan cruz yupaychayta religionninpi qallarichiran. Kamachikuq Constantino, cruzta yupaychachispa imataña maskhasharan chaypas Jesucristoqa manan cruzpichu wañuran. Aswanmi cruzqa ñawpa pantasqa religionkunamanta paqarin. Huk católica qelqa nin: “Cruzqa karanñan manaraq Jesucristo kay Hallp’aman hamushaqtin, pantasqa dioskunata yupaychaq llaqtakunapipas”, nispa (New Catholic Encyclopedia). Yachayniyoqkunan cruz yupaychayta tupachinku Inti, Killa, nina, unu, hukkunatapas yupaychaywan, pantasqa dioskunata yupaychanankupaq map’a ruwaykunapiwan.

Chhaynaqa, ¿ima raykutaq cruz yupaychay mast’arikuran? Cruz yupaychaywanpaschá runakunata aysaranku “cristianismo” nisqa religionman haykupunankupaq. Biblian ichaqa huchachan cruz yupaychayta (2 Corintios 6:14-18). Huchachallantaqmi idolokuna yupaychaytapas (Éxodo 20:4, 5; 1 Corintios  10:14). Chay rayku cheqaq cristianokunaqa manapuni cruzta yupaychankuchu. *