Skip to content

Skip to table of contents

‘APENITIKI

‘Uhinga ‘Oku ‘Ikai Ngāue‘aki Ai ‘e he Kau Kalisitiane Mo‘oní ‘a e Kolosí ‘i he Lotú

‘Uhinga ‘Oku ‘Ikai Ngāue‘aki Ai ‘e he Kau Kalisitiane Mo‘oní ‘a e Kolosí ‘i he Lotú

KO E kolosí ‘oku ‘ofa‘i ia pea faka‘apa‘apa‘i ‘e he kakai ‘e laui miliona. ‘Oku ui ‘e he Encyclopædia Britannica ‘a e kolosí “ko e faka‘ilonga tefito ‘o e lotu faka-Kalisitiané.” Ka neongo ia, ‘oku ‘ikai ke ngāue‘aki ‘e he kau Kalisitiane mo‘oní ia ‘a e kolosí ‘i he lotú. Ko e hā hono ‘uhingá?

Ko ha ‘uhinga mahu‘inga he ko Sīsū Kalaisí na‘e ‘ikai ke pekia ia ‘i ha kolosi. Ko e fo‘i lea faka-Kalisi ‘oku liliu lahi ko e “kolosi” ko e stau·rosʹ. ‘Oku ‘uhinga tefito iá “ko ha fu‘u pou pe ‘akau hangatonu.” ‘Oku fakahaa‘i ‘e he Companion Bible: “Ko e [Stau·rosʹ] ‘oku ‘ikai ‘aupito ‘uhinga iá ko e konga papa ‘e ua ‘okú na tu‘u fakalava ‘i ha ‘engikale pē . . . ‘Oku hala‘atā ke lēkooti ha me‘a ‘i he lea faka-Kalisi ‘o e [Fuakava Fo‘oú] ke a‘u ‘o fakahu‘unga ai ha konga papa ‘e ua.”

‘I he ngaahi konga tohi ‘e ni‘ihi, ‘oku ngāue‘aki ai ‘e he kau tohi Tohi Tapú ha toe fo‘i lea kehe ki he founga ‘o e pekia ‘a Sīsuú. Ko e fo‘i lea faka-Kalisi ia ko e xyʹlon. (Ngāue 5:​30; 10:39; 13:29; Kaletia 3:​13; 1 Pita 2:​24) ‘Oku ‘uhinga pē ‘a e fo‘i leá ni ko e “papa” pe “ko ha va‘akau, pōvai, pe fu‘u ‘akau.”

‘I hono fakamatala‘i ‘a e ‘uhinga na‘e fa‘a ngāue‘aki ai pē ha ‘akau ki he ngaahi fakahoko tauteá, ko e tohi Das Kreuz und die Kreuzigung (Ko e Kolosí mo e Kalusefaí), ‘a Hermann Fulda, ‘oku pehē ai: “Na‘e ‘ikai ha ‘ulu ‘akau ne ala ma‘u ‘i he ngaahi feitu‘u kotoa pē na‘e fili ke fai ai ‘a e fakahoko tautea fakapule‘angá. Ko ia ai, na‘e hunuki pē ha tokotu‘u ‘i he kelekelé. Na‘e ha‘i pe tuki fa‘o ki he me‘á ni ‘a e nima kuo ha‘i ‘o hiki ki ‘olunga ‘o e kau maumau-laó pea mo honau va‘é ‘a ia na‘e fao fakahangatonu ki lalo.”

Kae kehe, ko e fakamo‘oni fakatuipau lahi taha ‘i he kotoa ‘o e fakamo‘oní, ‘oku ha‘u ia mei he Folofola ‘a e ‘Otuá. ‘Oku pehē ‘e he ‘apositolo ko Paulá: “Ne huhu‘i kitautolu ‘e Kalaisi mei he mala‘ia faka-Lao, he‘ene hoko ko e koto mala‘ia koe‘uhi ko kitautolu; (he kuo tohi, ‘Ilonga ‘a ia ‘oku tautau ‘i ha ‘akau ko e mala‘ia ia).” (Kaletia 3:13) ‘Oku lea heni ‘a Paula mei he Teutalonome 21:​22, 23, ‘a ia ‘oku lave mahino ai ki ha ‘akau, ‘o ‘ikai ki ha kolosi. Koe‘uhi ko ha founga pehē ‘o e fakahoko tauteá na‘e ‘ai ai ‘a e tokotahá ko ha “koto mala‘ia,” ‘e ‘ikai totonu ki he kau Kalisitiané ke nau teuteu‘i honau ngaahi ‘apí ‘aki ‘a e ngaahi ‘īmisi ‘o Kalaisi ‘i hono tutukí.

‘Oku ‘ikai ha fakamo‘oni na‘e ngāue‘aki ‘i he ‘uluaki ta‘u ‘e 300 hili ‘a e pekia ‘a Kalaisí, ‘e he fa‘ahinga na‘a nau taukave‘i ko e kau Kalisitiane kinautolú, ‘a e kolosí ‘i he lotú. Kae kehe, ‘i he senituli hono faá, na‘e hoko ai ‘a e ‘Emipola pangani ko Konisitanitainé ko ha tokotaha ului ki he lotu faka-Kalisitiane tafoki mei he mo‘oní peá ne pouaki ai ‘a e kolosí ko hono faka‘ilongá ia. Ko e hā pē ‘a e ngaahi taumu‘a ‘a Konisitanitainé, na‘e ‘ikai ha kaunga ‘e taha ‘a e kolosí kia Sīsū Kalaisi. Ko hono mo‘oní, ko e kolosí na‘e fakapangani ‘a hono tupu‘angá. ‘Oku fakahaa‘i ‘e he New Catholic Encyclopedia: “Ko e kolosí ‘oku ma‘u ia fakatou‘osi ‘i he ngaahi tō‘onga ki mu‘a ‘i he Kalisitiané mo e ‘ikai Kalisitiané.” Ko e ngaahi ma‘u‘anga fakamatala kehé kuo nau fakafehokotaki ‘a e kolosí mo e lotu ki natulá pea mo e ngaahi ouau fakaefehokotaki fakasino fakapanganí.

Ko e hā leva na‘e pouaki ai ‘a e faka‘ilonga fakapangani ko ení? Ngalingali, ke ‘ai ke faingofua ange ai ki he kau panganí ke nau tali ‘a e “lotu faka-Kalisitiané.” Ka neongo ia, ko e lī‘oa ki ha faka‘ilonga fakapangani peé ‘oku fakahalaia‘i mahino ia ‘e he Tohi Tapú. (2 Kolinito 6:​14-18) ‘Oku toe tapui ‘e he Tohi Tapú ‘a e founga kotoa pē ‘o e tauhi ‘aitolí. (Ekisoto 20:​4, 5; 1 Kolinito 10:14) Ko ia ai, ‘oku ‘ikai ke ngāue‘aki, ‘i ha ‘uhinga lelei ‘aupito, ‘e he kau Kalisitiane mo‘oní ‘a e kolosí ‘i he lotú. *

^ pal. 5 Ki ha lāulea fakaikiiki ange ‘i he kolosí, sio ki he peesi 89-93 ‘o e tohi Reasoning From the Scriptures, ko e pulusi ‘e he Kau Fakamo‘oni ‘a Sihová.