Nghena endzeni

Hundzela eka leswi nga endzeni

XIENGETELO

Lexi Endlaka Vakreste Va Ntiyiso Va Nga Xi Tirhisi Xihambano eVugandzerini Bya Vona

Lexi Endlaka Vakreste Va Ntiyiso Va Nga Xi Tirhisi Xihambano eVugandzerini Bya Vona

VANHU vo tala va rhandza xihambano naswona va xi xixima. The Encyclopædia Britannica yi vula leswaku xihambano i “mfungho wa nkoka swinene evukhongerini bya Vakreste.” Nilokoswiritano, Vakreste va ntiyiso a va xi tirhisi xihambano evugandzerini bya vona. Ha yini?

Xivangelo xa nkoka hi leswaku Yesu Kreste a nga felanga exihambanweni. Rito ra Xigriki leri hi ntolovelo ri hundzuluxiweke va ku “xihambano” i stau·rosʹ. Kahle-kahle ri vula “mhandzi.” Bibele leyi vuriwaka The Companion Bible yi ri: “Rito [Stau·rosʹ] a ri vuli timhandzi timbirhi leti hingakanyiweke ku fana ni xihambano . . . A ku kona laha Xigriki xa [Testamente Leyintshwa] xi vulavulaka hi timhandzi timbirhi leti hingakanyiweke.”

Ku ni matsalwa yo hlayanyana laha vatsari va Bibele va tirhiseke rito rin’wana loko va vulavula hi laha Yesu a feleke kona. Rito ra kona ra Xigriki i xyʹlon. (Mintirho 5:30; 10:39; 13:29; Vagalatiya 3:13; 1 Petro 2:24) Rito leri ri vula “mhandzi” kumbe “nhonga” “muchizo” kumbe “murhi.”

Loko buku leyi vuriwaka Das Kreuz und die Kreuzigung (Xihambano ni ku Beleriwa eXihambanweni), leyi tsariweke hi Hermann Fulda, yi hlamusela xivangelo xo va vanhu vo tala va dlayiwa hi ku hayekiwa emhandzini, yi ri: “Mirhi a yi nga tali ku kumeka etindhawini leti vanhu a va dlayeriwa eka tona. Kutani a ku celeriwa mhandzi. Vadyohi a va boheleriwa kumbe va beleriwa milenge ni mavoko ma yisiwe ehenhla emhandzini yoleyo.”

Kambe, vumbhoni lebyi khorwisaka ku tlula hinkwabyo byi huma eRitweni ra Xikwembu. Muapostola Pawulo u ri: “Kreste u hi xavile a hi ntshunxa eka ndzhukano wa Nawu yena a va ndzhukano ematshan’weni ya hina, hikuva ku tsariwile: ‘A ku rhukaniwe munhu un’wana ni un’wana la hayekiweke emhandzini.’” (Vagalatiya 3:13) Laha muapostola Pawulo u tshahe Deteronoma 21:22, 23, leyi hi ku kongoma yi vulavulaka hi mhandzi, ku nga ri xihambano. Tanihi leswi ndlela yo tano yo dlaya munhu a yi endla munhu a va “ndzhukano,” a swi nge vi swinene leswaku Vakreste va khavisa makaya ya vona hi swifaniso swa Kreste a beleriwe exihambanweni.

A byi kona vumbhoni bya leswaku emalembeni ya 300 endzhaku ka loko Kreste a file, lava tivulaka Vakreste a va tirhisa xihambano evugandzerini bya vona. Hambiswiritano, hi lembe-xidzana ra vumune, Constantine, Hosi ya muhedeni u hundzukele eka Vukreste bya vaxandzuki kutani a kucetela leswaku ku tirhisiwa xihambano tanihi mfungho wa byona. Hambileswi swi nga tivekiki leswaku xikongomelo xa Constantine a ku ri yini, kambe mhaka ya Yesu Kreste la hayekiweke exihambanweni a yi sekeriwanga helo. Kahle-kahle, xihambano xi te ni vahedeni. New Catholic Encyclopedia yi ri: “Xihambano xi kumeka eka vanhu lava hanyeke Vukreste byi nga si va kona ni lava nga riki Vakreste.” Vakambisisi van’wana vo hambana-hambana va kume leswaku xihambano xi fambisana ni ku gandzela ntumbuluko ni mihivahivani ya vuhedeni leyi kucetelaka rimbewu.

Kutani, ha yini mfungho lowu wa vuhedeni wu ye emahlweni wu tirhisiwa? Swi tikomba onge a ku ri ku olovisela vahedeni leswaku va ta amukela “Vukreste.” Nilokoswiritano, swi le rivaleni leswaku Bibele a yi pfumelelani nikatsongo ni ku gandzela mfungho wa vuhedeni. (2 Vakorinto 6:14-18) Nakambe Matsalwa ma yi ala mixaka hinkwayo ya vugandzeri bya swikwembu swa hava. (Eksoda 20:4, 5; 1 Vakorinto 10:14) Kutani swa twisiseka leswi Vakreste va ntiyiso va nga xi tirhisiki xihambano evugandzerini bya vona. *

^ ndzim. 4 Leswaku u kuma rungula leri engetelekeke hi xihambano, vona buku leyi nge Ku Hlamulana Hi Matsalwa, matluka 397-401, leyi kandziyisiweke hi Timbhoni ta Yehovha.