A XIHAMBANO xa khozelwa ni ku kombiwa xichawo hi timiliyoni ta vanhu. The Encyclopædia Britannica gi vitana xihambano kota “xikombiso-tshinya xa wukhongeli ga wuKristu.” Kanilezi, a maKristu ya lisine a ma tirisi xihambano wukhozelini. Hikuyini?

A xigelo xa lisima hi lezaku Jesu Kristu a nga felangi xihambanweni. A gezu ga xiGreki legi a kutala ka zikhati gi hunzuluselwako “xihambano” i stau·rosʹ. Nguvunguvu gi lava ku wula ku ngalo “pulango go lulama kutani mhanze.” The Companion Bible gi wula lezaku: “[Stau·rosʹ] cima a gi wuli mapulango mambiri ma hingakanyisilweko . . . A ku na nchumu wu nyikako maalakanyo ya mapulango mambiri lomu ka xiGreki xa lomu ka [Testamenta Ga Giswa].”

Lomu mitsalweni yo tala, a vatsali va Biblia va tirisa a gezu ginwani ga nchumu lowu Jesu a feleko ka wona. I gezu ga xiGreki xyʹlon.  (Mitiro 5:30; 10:39; 13:29; Va Le Galatia 3:13) A gezu legi ntsena gi wula “pulango” kutani “mhanze, xigomba, kutani sinya.”

Na gi tlhamusela a ku hikuyini ku nga kari ku tirisiwa nguvu a mhanze kudaweni ka vanhu, a bhuku Das Kreuz und die Kreuzigung (A Xihambano ni Kubelelwa xihambanweni), gi tsalilweko hi Hermann Fulda, gi ngalo: “A tisinya ti wa nga kumeki matshanwini wontlhe lawa ma nga kari ma hlawuliwa kasi ku dawelwa kona vanhu. Hizalezo ku wa kari ku zimekiwa a mhanze lahasi. Kwalaho, a zitlula-milayo zi wa kari zi bohiwa kutani ku belelwa mawoko na ma tlakusilwe, niku a kutala ka zikhati zi wa bohiwa kutani ku belelwa mikonzo na yi gwimbelwe hasi.”

Kanilezi a xiseketelo lexi xi kholwisako nguvu ka zontlhe, xita hi ka Mhaka ya Nungungulu. Mupostoli Paule i ngalo: “Kristu i lo hi tirula ka nzhukano ya nayo, laha a nga mahiwa a nzhukano hi kota ya hina; hakuva ku tsalilwe ku ngalo: I rukatelwe mani na mani loyi a hayekilweko sinyeni.” (Va Le Galatia 3:13) Laha Paule i tshaha a bhuku ga Deuteronome 21:22, 23, legi hi kudlunyatekileko gi wulawulako hi sinya, na ku nga hi xihambano. Kota lezi a nchumu lowo wa ku dawelwa kona wu nga kari wu maha munhu ava “nzhukano,” zi wa nga tava zi nene ka maKristu a kuva ma sasekisa a tiyindlu ta wona hi zifananiso za Kristu na a belelwe.

A ku na xikombiso xa lezaku nzeni ka 300 wa malembe yo sangula anzhako ka kufa ka Kristu, lava va nga kari va ti wula kuva maKristu va wa tirisa a xihambano wukhozelini. Kanilezi lomu ka zana ga malembe ga wumune, Constantino, Mufumeli wa muhedeni, i lo hunzuluka a nghena ka wuKristu gi nga hluwukile zonake a vuvumisa a xihambano kota xikombiso xa gona. Kani kova zihi a zigelo za Constantino, a lisine hi lezaku a xihambano a xi na kuyelana na Jesu Kristu. Hi lisine, a xihambano xi tumbulukile wuhedenini. A New Catholic Encyclopedia ga vumela giku ngalo: “A xihambano xa kumeka mahanyeleni ya vanhu va le zikhatini za mahlweni ka wuKristu hambu ni ya lava va nga hiko maKristu.” Vanwani vanhu vo chaveka va zwananisile a xihambano ni wukhozeli ga ntumbuluko zinwe ni mikhuwo ya wuhedeni leyi yi fambelanako ni ziro za wubeleki.

Makunu, hikuyini a mufananiso lowo wa wuhedeni wu vuvumisilweko? Ku ngava hi ku lava ku olovisela mahedeni a ku vumela “wuKristu.” Hambulezo, a ku khozela mufananiso wihi ni wihi wa wuhedeni ka koniwa hi laha ku dlunyatekileko hi Biblia. (2 Va Le Korinte 6:14-18) A Mitsalo kambe ya beletela a tixaka tontlhe ta wukhozeli ga zifananiso. (Eksodusi 20:4, 5; 1 Va Le Korinte 10:14) Hikwalaho, hi  kota ya xigelo xa xi nene nguvu, a maKristu ya lisine a ma tirisi xihambano wukhozelini. *