BOOR e girdi’ ni yad ma tayfan e kuruth. Reb e babyor e be yog ni kuruth e “aram e pow ko Kristiano.” (The Encyclopædia Britannica) Machane, tin riyul’ e Kristiano e darur fanayed e kuruth ko liyor rorad ngak Got. Mang fan?

Reb i fan e de yim’ Jesus u daken e kuruth. Fare bugithin ni Greek ni kan pilyeg ni “kuruth” e stau·rosʹ. Fan e re bugithin nem e “baley i ren ni kan suwoneg.” Be yog reb e Bible ni gaar: “Fare bugithin ni [stau·rosʹ] e der yip’ fan l’agruw ley i ren ni kan tay reb nga daken reb keb e kuruth riy . . . Dariy ban’en ko thin ni Greek u lan e [Bin Beech e M’ag] ni be yip’ fan l’agruw ley i ren.”​—The Companion Bible.

Ku bay yugu reb e thin ni fanay e piin ni ur yoloyed e Bible ni be weliy murung’agen e n’en ni yim’ Jesus u daken. Re bugithin nem e xyʹlon. (Galatia 3:13) Fan e re bugithin nem e “ren” ara “gek’iy.”

Ki weliy reb e babyor fan ni yima fanay baley i ren ni ngan li’ e girdi’ u daken kakrom ni gaar: “Gathi gubin e yungi n’en ni yima li’ e girdi’ riy ngem’ ni bay e gek’iy riy. Ere, bayi n’en mu yugu ni reg baley i ren nga fithik’ e but’ min tining be’ ngay ni kan m’ag pa’ nge ay fa kan richibiy.”​—Das Kreuz und die Kreuzigung (The Cross and the Crucifixion), by Hermann Fulda.

Machane bin th’abi ga’ e mich riy e yib ko Thin rok Got. I yog apostal Paul ni gaar: “Kristus e ke chuwegdad ko buch waathan ni Motochiyel e ke fek i yib ngodad, ni bochan e ke mang ir e ke buch waathan ni fan ngodad. Ni bod rogon ni ke yog e babyor nib thothup ni be gaar, ‘En ni kan tining nga ba ley i gek’iy e kan bucheg waathan.’” (Galatia 3:13) Thin ni yog Paul u roy e fek ko fare thin ni bay u Deuteronomy 21:22, 23 ni be weliy murung’agen baley i ren ma gathi kuruth. Ere, faan yira li’ be’ ni aray rogon mab “buch waathan,” ma de fel’ ni nge tay e piin Kristiano yaan Kristus ni kan richibiy ko kuruth nga lan e naun rorad.

 Ki gaman 300 e duw nga tomuren ni yim’ Kristus ma dariy e mich riy ni i fanay e piin ni yad ma yog ni yad e Kristiano e kuruth ko liyor rorad ngak Got. Machane nap’an e pi duw u thilin e 301 nge yan i mada’ ko 400 me mang Constantine ni Pilung ngak e piin yad ma yog ni yad e Kristiano, ma aram e ngiyal’ ni sum fare machib ni, kuruth e pow ko Kristiano. Constantine e ir be’ ni ma un ko liyor nga boch e got ni googsur mfini pig nge un ko teliw ko piin yad ma yog ni yad e Kristiano. Demtrug ko mang fan ni tababnag Constantine e binem e machib, machane, bin riyul’ riy e de yim’ Jesus Kristus u daken e kuruth. Fare machib u murung’agen e kuruth e sum rok e piin ni yad ma liyor nga boch e got ni googsur. Be yog reb e babyor ni gaar: “Piin ni ur moyed u m’on ko Kristiano nge piin ni gathi yad e Kristiano e ur fanayed e kuruth.” (New Catholic Encyclopedia) Ku boch e girdi’ ni yad manang murung’agen e re n’ey e ka rogned ni piin ni ur meybilgad ko tin kan sunmiy ban’en nge piin ni yad ma rin’ e ngongol ni puwlag e aram e piin ni yad ma fanay e kuruth ko liyor rorad.

Ere, mang fan ni ke un e piin yad ma yog ni yad e Kristiano i fanay e kuruth? Ba tamilang ni bochan e nge taareban’ e piin yad ma liyor nga boch e got ni googsur nge piin yad ma yog ni yad e Kristiano. Machane, mit ney e liyor e ba togopuluw ko Bible. (2 Korinth 6:14-18) Ku be yog e Bible ndab ni meybil ko liyos. (Exodus 20:4, 5; 1 Korinth 10:14) Ere, aram fan nder ma fanay e tin riyul’ e Kristiano e kuruth ko liyor rorad ngak Got.