Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

MI TSƆƆMI MUNYUHI

“Klaa” Kɛ “Mumi”—Mɛni Ji Munyungu Nɛ Ɔmɛ A Sisi Tutuutu?

“Klaa” Kɛ “Mumi”—Mɛni Ji Munyungu Nɛ Ɔmɛ A Sisi Tutuutu?

KE O nu nɛ a wo “klaa” kɛ “mumi” ta a, mɛni lɛ baa o juɛmi mi? Nihi fuu heɔ yeɔ kaa munyungu nɛ ɔmɛ tsɔɔ nɔ́ ko nɛ a nɛ́ kɛ hɛngmɛ nɛ gbo we gblegbleegble nɛ ngɛ wa mi. A susuɔ kaa ke nɔ gbo ɔ, nɔ́ nɛ a nɛ́ kɛ hɛngmɛ nɛ ngɛ nɔmlɔ mi nɛ ɔ jee nɔmlɔ tso ɔ mi nɛ e yaa nɔ hii si. Akɛnɛ hemi kɛ yemi nɛ ɔ gbɛ fia he je ɔ, e peeɔ nihi babauu nyakpɛ ke a ba le kaa pi jã kulaa ji Baiblo ɔ tsɔɔmi ɔ. Lɛɛ, ngɛ Mawu Munyu ɔ tsɔɔmi ɔ nya a, mɛni ji klaa a, nɛ mɛni ji mumi ɔ mɔ?

BƆ NƐ A TU “KLAA” HE MUNYU NGƐ BAIBLO Ɔ MI HA

Kekleekle ɔ, mo susu klaa a he nɛ o hyɛ. Eko ɔ, o ma kai kaa sisije ɔ, a ngma Baiblo ɔ ngɛ Hebri kɛ Hela gbi mi titli. Benɛ Baiblo ngmali ɔmɛ ngɛ klaa he munyu tue ɔ, a ngɔ Hebri munyungu nɛ ji neʹphesh aloo Hela munyungu nɛ ji psy·kheʹ kɛ tsu ní. Munyungu enyɔ nɛ ɔmɛ je kpo pe si 800 ngɛ Ngmami ɔ mi, nɛ Baiblo sisi tsɔɔmi nɛ ji New World Translation ɔ kɛ tsu ní kaa “klaa,” ngɛ ní ngma ní ɔmɛ a mi kɛ sisi ní ngma amɛ a mi. Ke o kpá bɔ nɛ Baiblo ɔ ngɔ “klaa” aloo “klaahi” kɛ tsu ní ɔ si saminya a, o maa na kaa nɔ́ nɛ munyungu nɛ ɔ sisi tsɔɔ kɛkɛ ji (1) nimli, (2) lohwehi, aloo (3) nɔmlɔ wami loo lohwe wami. Mo ha nɛ wa susu ngmami komɛ nɛ a je sisi numi munomuno etɛ nɛ ɔmɛ kpo ɔ he nɛ waa hyɛ.

Nimli. “Ngɛ Noa be ɔ mi ɔ, . . . a baa nihi bɔɔ nɛ a ji klaahi kpaanyɔ a yi kɛ gu nyu ɔ mi slɔkee.” (1 Petro 3:20, NW) Ngɛ hiɛ ɔ, “klaahi” daa si ha nimli nɛ ji, Noa, e yo, e bimɛ etɛ ɔmɛ, kɛ mɛ hu a yihi. Ngɛ 2 Mose 16:16, a wo Israel bi ɔmɛ mlaa ngɛ bɔ nɛ a ma plɛ kɛ muɔɔ mana a ha a he. A de mɛ ke: “Nyɛɛ muɔɔ bɔ nɛ maa su nihi [“klaahi,” NW sisi ní ngma] abɔ nɛ ngɛ we tsuaa we mi ɔ nya.” Lɔ ɔ he je ɔ, nihi a yibɔ nɛ ngɛ weku tsuaa weku mi ɔ nɔ a daa kɛ muɔɔ mana a nɛ. Baiblo mi nɔ hyɛmi ní kpa komɛ hu nɛ a ngɔ “klaa” aloo “klaahi” kɛ tsu ní kɛ tsɔɔ nɔmlɔ loo nimli ɔ ngɛ ngmami nɛ ɔmɛ a sisi ní ngma amɛ a mi, 1 Mose 46:18, NW; Yoshua 11:11, NW; Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 27:37, NW; Roma Bi 13:1, NW.

Lohwehi. Ngɛ Baiblo ɔ amaniɛbɔ nɛ kɔɔ adebɔ he ɔ mi ɔ, wa kaneɔ ke: “Jehanɛ Mawu fa ke, ‘Nyu ɔ nɛ wo lo [“klaahi”, NW sisi ní ngma] slɔɔtoslɔɔtohi babauu, nɛ́ lohwe pɛlitsɛmɛ nɛ a hi tee ngɛ hiɔwe.’ Enɛ ɔ se ɔ, Mawu fa ke, ‘Lohwe [“klaa”, NW sisi ní ngma] slɔɔtoslɔɔtohi nɛ a ba zugba a nɔ: we mi lohwehi kɛ pu mi lohwehi, lohwe agboagbohi kɛ lohwe wawihi.’ Nɛ e ba mi ja.” (1 Mose 1:20, 24) Ngɛ ngmami nɛ ɔ mi ɔ, a tu lohi, we mi lohwehi, kɛ pu mi lohwehi tsuo a he munyu kaa a ji “klaahi.” A tsɛɛ lohwe pɛlitsɛmɛ kɛ lohwe kpahi hu ke klaahi ngɛ ngmami nɛ ɔmɛ a sisi ní ngma amɛ a mi, 1 Mose 9:10, NW; 3 Mose 11:46, NW; 4 Mose 31:28, NW.

Nɔmlɔ Wami. Be komɛ ngɛ nɛ munyungu nɛ ji “klaa” a tsɔɔ nɔmlɔ wami. Yehowa de Mose ke: “Nihi nɛ ngɛ hlae nɛ a tane o yi ɔ [“a tane o klaa yi,” NW sisi ní ngma], mɛ tsuo a gbo.” (2 Mose 4:19) Mɛni Mose he nyɛli ɔmɛ ngɛ hlae nɛ a pee? A ngɛ hlae nɛ a kpata Mose wami hɛ mi. Loko e su jamɛ a be ɔ, benɛ Rahel ngɛ Benyamin fɔe ɔ, “e wami miɔ nɛ maa je e dɛ [“e klaa ngɛ e dɛ jee,” sisi ní ngma].” (1 Mose 35:16-19NW) Ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, Rahel wami je e dɛ. Mo susu Yesu munyu nɛ ɔ hu he nɛ o hyɛ: “Imi ji to hyɛlɔ kpakpa a nɛ. To hyɛlɔ kpakpa a ngɔɔ e wami [“klaa,” sisi ní ngma] ngɔ fɔɔ si ngɛ e to ɔmɛ a nane mi.” (Yohane 10:11NW) Yesu ngɔ e klaa aloo e wami kɛ ha ngɛ adesahi a he. E ngɛ heii kaa “klaa” nɛ a tu he munyu ngɛ Baiblo ngmami nɛ ɔmɛ a mi, loo ngmami ɔmɛ a sisi ní ngma amɛ a mi ɔ tsɔɔ adesa wami. O maa na “klaa” nɛ a kɛ tsu ní ngɛ sisi numi nɛ ɔ nya he nɔ hyɛmi nɔ́ ngɛ ngmami nɛ ɔmɛ a mi loo a sisi ní ngma amɛ a mi, 1 Matsɛmɛ 17:17-23, NW; Mateo 10:39; Yohane 15:13, NW; Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 20:10, NW.

Ke o ya nɔ nɛ o kase Mawu Munyu ɔ, o maa na kaa Baiblo ɔ tu we “klaa” he munyu ngɛ he ko he ko kaa e “gbo we” loo e “hii si daa.” Se mohu ɔ, Ngmami ɔ tsɔɔ kaa klaa gboɔ.Ezekiel 18:4, 20, NW.

A YO NƆ́ NƐ “MUMI” Ɔ JI

Jehanɛ ɔ, mo ha nɛ wa susu bɔ nɛ Baiblo ɔ ngɔ munyungu nɛ ji “mumi” kɛ tsu ní ha a he. Ni komɛ susuɔ kaa biɛ kpa nɛ a kɛ tsɛɛ “klaa” ji “mumi.” Se pi jã ji sane ɔ. Baiblo ɔ de heii kaa e slo “mumi” ngɛ “klaa” he. Mɛni ji slɔɔto peemi nɛ ngɛ a kpɛti?

Baiblo ngmali ɔmɛ ngɔ Hebri munyungu ruʹach aloo Hela munyungu pneuʹma kɛ tsu ní benɛ a ngɛ “mumi” ɔ he ní ngmae ɔ. Ngmami ɔmɛ nitsɛ tsɔɔ munyungu nɛ ɔmɛ a sisi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, La 104:29 de ke: “Ke o [Yehowa] ngɔ a mumi ɔ [ruʹach], a gboɔ nɛ a kpaleɔ kɛ yaa zu mi he nɛ a je ɔ.” Nɛ Yakobo 2:26 hu de ke, ‘Ke mumi [pneuʹma] je nɔmlɔ tso ɔ mi ɔ, e plɛɔ nɔ́ gbogboe.’ Lɔ ɔ he ɔ, ngɛ ngmami nɛ ɔmɛ a nya a, “mumi” ji nɔ́ ko nɛ haa nɔmlɔ tso ɔ wami. Ke mumi ɔ je nɔmlɔ tso ɔ mi ɔ, nɔmlɔ tso ɔ gboɔ. Lɔ ɔ he ɔ, a tsɔɔ ruʹach sisi ngɛ Baiblo ɔ mi ke “mumi,” aloo “he wami” aloo he wami nɛ haa nɔ wami. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Mawu de ngɛ Nyu Kpekpemi nɛ ba ngɛ Noa be ɔ mi ɔ he ke: ‘Ma ha nɛ nyu kpekpemi maa ba je ɔ mi nɛ e ma kpata nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ mumi nɛ haa nɔ wami [ruʹach] ngɛ e mi ɔ hɛ mi.’ (1 Mose 6:17; 7:15, 22) Enɛ ɔ he ɔ, “mumi” ji he wami nɛ a nɛ́ kɛ hɛngmɛ nɛ haa nibɔ níhi tsuo nɛ ngɛ hɛngmengmle ɔ hii wami mi.

Klaa kɛ mumi ɔ pi nɔ́ kake. Bɔ nɛ hleedio hia oslabai he wami loko e tsu ní ɔ, jã nɔuu nɔmlɔ tso ɔ hu hia mumi ɔ nɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, mo susu hleedio wayo ko he nɛ o hyɛ. Ke o ngɔ batle kɛ wo hleedio wayo ko mi nɛ o su ɔ, oslabai he wami nɛ ngɛ batle ɔ mi ɔ haa nɛ hleedio ɔ tsuɔ ní. Se ke o je batle ɔ ngɛ hleedio ɔ mi pɛ kɛkɛ e gbo. Jã kɛ̃ e ji ngɛ hleedio kpa ko nɛ ná we oslabai he wami ɔ hu he. Jã nɔuu mumi ɔ ji he wami nɛ haa wa nɔmlɔ tso ɔ hii wami mi. Jehanɛ se ɔ, kaa bɔ nɛ oslabai he wami ji ɔ, mumi ɔ be he numi, nɛ e be nyɛe ma susu yi mi hulɔ. E ji he wami nɛ be nɔmlɔ su. Se ke mumi loo he wami nɛ haa nɔ wami nɛ ɔ je wa mi ɔ, wa nɔmlɔ tso ɔ ‘gboɔ, nɛ wa kpaleɔ kɛ yaa zu mi he nɛ wa je ɔ’ kaa bɔ nɛ la polɔ ɔ de ɔ.

Benɛ Fiɛlɔ 12:7 ɔ ngɛ adesa gbenɔ he munyu tue ɔ, e de ke: “Wa nɔmlɔ tso ɔ maa kpale kɛ ya tabo zu mi he nɛ e je ɔ, nɛ mumi ɔ maa ya Mawu ngɔ. Mawu lɛ ha mumi ɔ nɛ.” Ke mumi ɔ, loo he wami nɛ haa nɔ wami ɔ je nɔmlɔ tso ɔ mi ɔ, nɔmlɔ tso ɔ gboɔ nɛ e kpaleɔ kɛ yaa zu mi he nɛ e je ɔ. Jã kɛ̃ he wami nɛ haa nɔ wami ɔ hu kpaleɔ kɛ yaa Mawu ngɔ. (Hiob 34:14, 15; La 36:9) Enɛ ɔ tsɔɔ we kaa he wami nɛ haa nɔ wami ɔ hiaa blɔ nitsɛnitsɛ kɛ yaa hiɔwe. Mohu ɔ, nɔ́ nɛ e tsɔɔ ji kaa, ke nɔ nɛ gbo ɔ ma ná wami hwɔɔ se jio, e be wami náe jio ɔ, Yehowa Mawu lɛ maa tsɔɔ. Wa ma nyɛ ma de ke, e wami ɔ ngɛ Mawu dɛ mi. Mawu pɛ lɛ ngɛ he wami nɛ ma nyɛ ma ha nɔ nɛ gbo ɔ mumi loo he wami, konɛ e ba wami mi ekohu.

E ji bua womi nitsɛ kaa wa maa le kaa enɛ ɔ tutuutu ji nɔ́ nɛ Mawu maa pee ha nihi tsuo nɛ ngɛ a he jɔɔe ngɛ “yɔkɔ ɔmɛ a mi” ɔ nɛ! (Yohane 5:28, 29) Ngɛ ni gbogboehi a si temi be ɔ mi ɔ, Yehowa maa bɔ nɔmlɔ tso ehe kɛ ha ni gbogboe ɔmɛ, nɛ e maa ngɔ mumi loo he wami nɛ haa nɔ wami kɛ wo a mi konɛ a ba wami mi ekohu. Enɛ ɔ maa pee bua jɔmi be nitsɛ!

Ke o suɔ nɛ o le bɔ nɛ Baiblo ɔ ngɔ munyunguhi nɛ ji “klaa” kɛ “mumi” kɛ tsu ní ha a he níhi fuu ɔ, o maa na sanehi nɛ a mi tɛ̃ ngɛ womi nɛ ji What Happens to Us When We Die? mi kɛ Reasoning From the Scriptures, ba fa 375-384. Yehowa Odasefohi ji nihi nɛ pee.