NGA mwaumfwa umuntu atila “umweo” nangu “umupashi,” bushe mutila ni finshi alelandapo? Abengi batila cintu icishimoneka kabili icishifwa icaba mu mibili yesu. Batontonkanya ukutila pa mfwa ifi fintu ifishimoneka mu muntu filafuma mu mubili no kutwalilila ukubako ku cifulo cimbi. Apo ifi e fyo abengi basumina, abengi balapapa nga baishiba ukutila te fyo Baibolo isambilisha. Nomba ninshi Baibolo itila umweo no mupashi ni finshi?

“UMWEO” UKULINGANA NE FILANDA BAIBOLO

Natulande pa mweo intanshi. Limbi kuti mwaibukisha ukutila Baibolo, yalembelwe mu ciHebere na mu ciGriki. Ilyo balelanda pa mweo, abalelemba Baibolo babomfeshe ishiwi lya ciHebere ne′phesh nelyo ilya ciGriki psy·khe′. Mu Malembo, aya mashiwi yabili yasangwamo imiku ukucila 800, kabili Baibolo ya New World Translation, yatila “umweo” ponse apaba aya mashiwi. Nga mwabebeta bwino bwino ifyo ishiwi “umweo” nelyo “imyeo” lyabomfiwa mu Baibolo, kuti mwamona bwino bwino ukutila lilosha ku (1) abantu, (2) inama, nelyo (3) ubumi bwa muntu atemwa ubwa nama. Natumone amalembo ayalelanda pali ifi fitatu.

Abantu. “Mu nshiku sha kwa Noa…abantu abanono, e kutila, imyeo cinekonsekonse (8) bapuswike ku menshi.” (1 Petro 3:20) “Imyeo” ilelandwapo pano, bantu—Noa, umwina mwakwe, abana bakwe batatu, na bena mwabo. Ukufuma 16:16 kwalanda pa fyo abena Israele baebelwe ukukonka pa kutoola mana. Baebelwe ukuti: “Toolenipo…umwabele mpendwa ya bantu benu [myeo yenu, NW], umuntu no muntu abuulile aba mwi hema lyakwe.” E ico mana baletoola yalingene ne mpendwa ya bantu bali muli cila ng’anda. Ifya kumwenako fimbi pa fyo ishiwi “umweo” nelyo “imyeo” lyabomfiwa ku muntu nelyo ku bantu fyaba pa Ukutendeka 46:18; Yoshua 11:11; Imilimo 27:37; na pa Abena Roma 13:1.

Inama. Ilyashi ilyalembwa mu Baibolo pa kubumba, lyatila: “E lyo Lesa atile, Mu menshi namusenye ukusenya kwa fibumbwa fya mweo, ne fipupuka nafipupuke pe sonde pe samba lye ulu lya mu muulu. E lyo atile, Pe sonde napafumye ifibumbwa fya mweo mu misango ya fiko, ifitekwa, ne fikulika, ne nama sha mpanga mu misango ya fiko. E lyo cali ifi.” (Ukutendeka 1:20, 24) Muli ifi fikomo, isabi, ifiteekwa, inama sha mpanga fyonse batile fye “fya mweo.” Ifyuni ne nama shimbi na fyo batila fya mweo pa Ukutendeka 9:10; Ubwina Lebi 11:46; Impendwa 31:28.

Ubumi bwa muntu. Limo limo nga mwaumfwa ati “umweo,” ninshi muntu umumi balelandapo. Yehova aebele Mose ati: “Nabafwa abantu bonse abafwaile umweo obe.” (Ukufuma 4:19) Bushe abalwani ba kwa Mose balefwaya cinshi? Balefwaya ukwipaya Mose. Natulande na pa cacitike ilyo ici cishilacitika. Ilyo Rakele alepaapa umwana wakwe Benyamini, ‘umweo wakwe walifuminemo (pantu alifwile).’ (Ukutendeka 35:16-19) E yali mfwa ya kwa Rakele. Umfweni ifyo Yesu na o asosele: “Nine kacema musuma; kacema musuma atuulila impaanga umweo wakwe.” (Yohane 10:11) Yesu atuulile abantunse umweo wakwe nelyo ubumi. Aya Malembo twalandapo, yalangilila ukuti “umweo” bumi bwa muntu. Yambi amalembo ayalanda pa “mweo” ni 1 Ishamfumu 17:17-23; Mateo 10:39; Yohane 15:13; na Imilimo 20:10.

E lyo kabili nga mwatwalilila ukusambilila Icebo ca kwa Lesa tapali apo mukabelenga ati “umweo” taufwa nelyo ukutila “umweo” ulatwalilila ukubako pe na pe. Lelo, Amalembo yatila umweo ulafwa. (Esekiele 18:4, 20, Diocese of Mbala) E ico umuntu nga afwa ninshi mweo wafwa.—Ubwina Lebi 21:11.

UKWISHIBA “UMUPASHI”

Natumone ifyo Baibolo yalanda pa “mupashi.” Abantu bamo batontonkanya ukutila “umupashi” cimo cine no “mweo.” Nomba ifyo te fyo. Baibolo yalilanda bwino bwino ukutila “umupashi” no “mweo” fintu fibili ifyapusana. Fyapusana shani?

Abalelemba Baibolo babomfeshe ishiwi lya ciHebere ru′ach nelyo ilya ciGriki pneu′ma ilyo balelanda pa “mupashi.” Amalembo ayene yalilondolola umwalola aya mashiwi. Ku ca kumwenako, Amalumbo 104:29 yatila: “Mufise cinso cenu, fyasakamikwa; mufumyo mupu [nelyo umupashi, NW] wa fiko [ru′ach], fyaleko mweo, fyabwelela na ku lukungu lwa fiko.” Yakobo 2:26 na yo itila ‘umubili uwabula umupashi [pneu′ma] walifwa.’ E ico kanshi ukulingana ne fi fikomo, “umupashi” e ulenga umubili ukuba uwa bumi. Umubili nga taukwete mupashi, ninshi naufwa. E ico, mu Baibolo ishiwi lya ru′ach lyayalulwa ukuti “umupashi,” “amaka,” nelyo umupu wa mweo. Ku ca kumwenako, Lesa alandile pa Lyeshi lyaliko mu nshiku sha kwa Noa ati: “Ine, mona, nkalete lyeshi lya menshi pe sonde ku konaule ca mubili conse umuli umupu wa mweo [ru′ach], ukucifumya mwi samba lya muulu; conse icili pe sonde cikaleko mweo.” (Ukutendeka 6:17; 7:15, 22) E ico “umupashi” maka yashimoneka (ayalenga ubumi ukubako) ayaba mu fibumbwa fyonse ifya mweo.

Umweo no mupashi tafyapalana. Umubili ukabila umupashi nga filya fine redio ikabila amalaiti pa kuti ibombe. Tutile mwalikwata redio. Nga mwabikamo amabwe muli redio no kuyasha, amalaiti yaba mu mabwe yalenga redio yalabomba. Nga tamuli mabwe, awe redio te kuti ibombe. Na redio iibomba na malaiti ilaleka ukubomba nga baikulukula ku malaiti. Umupashi na o maka yalenga umubili wesu ukuba uwa mweo. Kabili nga filya amalaiti yaba, umupashi taumfwa icili conse kabili tautontonkanya. Te muntu iyo. Nomba nga tapali mupashi, nelyo umupu wa mweo, kemba wa malumbo atile imibili yesu ‘ilaleko mweo, yabwelela na ku lukungu lwa uko.’

Lukala Milandu 12:7 yatila, umuntu nga afwa: “Ulukungu [ulwa mubili wakwe] lwabwelela pa nshi ifyo lwali, no mupashi wabwelela kuli Lesa uwaupeele.” Umupashi, nelyo umupu wa mweo, nga wafuma mu mubili, umubili ninshi wafwa kabili ubwelela kulya kwine wafumine, ku mushili. Umupu wa mweo na o ubwelela uko wafumine, kuli Lesa. (Yobo 34:14, 15; Amalumbo 36:9) Tacilolele mu kuti umupu wa mweo ulaya ku muulu iyo. Lelo cilolele mu kuti uukwete fye amaka ya kubuusha umuntu uwafwa ni Yehova Lesa. Ubumi bwakwe buli mu maboko ya kwa Lesa. Ni ku maka fye ya kwa Lesa e ko umupashi, nelyo umupu wa mweo, wingabwelela mu muntu pa kuti abe umumi na kabili.

Cisuma ukwishiba ukutila ifi e fyo Lesa akacitila bonse abo akebukisha abalaala mu nshishi! (Yohane 5:28, 29) Pali ilya nshita ya kubuuka, Yehova akalenga umubili uupya uwa muntu uwalaala mu mfwa no kulenga uyo mubili ukuba uwa mweo ilyo akabikamo umupashi nelyo umupu wa mweo na kabili. Ala ubo bushiku bukawama icine cine!

Nga mulefwaya ukwishibilapo na fimbi ifyo Baibolo yalanda pa “mweo” no “mupashi,” kuti mwabelenga ifyebo ifisuma nga nshi mu katabo katila Cinshi Cicitika Nga Twafwa? ne citabo ca Ukupelulula Ukufuma Mu Malembo, amabula 415 ukufika ku 419 e lyo na pa mabula 400 ukufika ku 404. Ishi mpapulo shalembwa ne Nte sha kwa Yehova.

← Moneni icipandwa