N’I ye “ni” ani “hakili” daɲɛ mɛn, o bɛ i hakili jigin mun de la? Mɔgɔ caman bolo, nin daɲɛ fila kɔrɔ ye fɛn yebali dɔ ye, fɛn min tɛ sa ani min bɛ an na. U bɛ miiri fana ko n’an sara, o fɛn yebali min ye hadamaden fan dɔ ye, o bɛ farikolo bila, ani o bɛ taa a fɛ ka ɲɛnamaya kɛ. O dannako jɛnsɛnnen don cogo min na, fo mɔgɔ caman bɛ kabakoya u kɛlen k’a dɔn ko o ni Bibulu ka kuma tɛ bɛn hali dɔɔnin. O la sa, ka kɛɲɛ ni Ala ka Kuma ye, ni ye mun ye ani hakili fana ye mun ye?

An ka kuma ni kan fɔlɔ. I hakili b’a la ko Bibulu sɛbɛnna Heburukan ani Gɛrɛkikan de la fɔlɔ. Walisa ka kuma ni kan,  Bibulu sɛbɛnnaw ye Heburu daɲɛ nèphèsh walima Gɛrɛkikan daɲɛ psukhê de ta. Nin daɲɛ fila bɛ sɔrɔ Bibulu kɔnɔ fo siɲɛ 800. O daɲɛw bɛ yɔrɔ o yɔrɔ la, Traduction du monde nouveau bɛ “ni” de bila o yɔrɔ la. N’i y’a sɛgɛsɛgɛ “ni” walima “niw” daɲɛ fɔra cogo min na Bibulu kɔnɔ, i bɛna a dɔn o kɔrɔ ye min ye tigitigi: (1) mɔgɔ, (2) baganw ani (3) mɔgɔ ka ɲɛnamaya walima bagan ka ɲɛnamaya. An ka tɛmɛsira dɔw lajɛ walisa ka misali di nin fɛn saba kan.

Mɔgɔ. “Nuhun ka . . . waati la. Mɔgɔ dɔɔnin, o kɔrɔ, mɔgɔ [ni, NW] segin ye ji cɛtigɛ ka kisi.” (1 Piɛrɛ 3:20) Nin yɔrɔ la, “ni” daɲɛ bɛ mɔgɔ de jira n’o ye Nuhun n’a muso ani a den saba n’u musow. Ekisode 16:16 bɛ kuma sariya kan Israɛlkaw ye min sɔrɔ manɛ ko la. A b’a fɔ ko: “Mɔgɔw [niw, NW] bɛɛ kelen-kelen ka a cɛ ka . . kɛɲɛ ni aw ka mɔgɔw dama ye.” Denbaya kelen-kelen tun ka kan ka manɛ hakɛ min cɛ, o tun bɛ bɔ u ka denbaya kɔnɔmɔgɔw hakɛ la. An bɛ misali wɛrɛw sɔrɔ Bibulu kɔnɔ minnu na “ni” walima “niw” bɛ mɔgɔ kelen walima mɔgɔ caman de kofɔ Jenɛse 46:18; Josue 11:11; Kɛwalew 27:37 ani Romɛkaw 13:1 la.

Baganw. An b’a kalan Bibulu kɔnɔ dali ko la ko: “Ala ko: ‘Fɛn ɲɛnama caman ka sɔrɔ ji la ka caya, kɔnɔw ka u pan dugukolo san fɛ sankolo furancɛ la.’ Ani Ala ko: ‘Dugukolo ka fɛn ɲɛnama sifaw bɛɛ bɔ, baganw ni fɛn fofotaw ani dugukolo kan sogo sifaw bɛɛ.’ A kɛra ten.” (Jenɛse 1:20, 24) Nin tɛmɛsira la, jɛgɛw ni sokɔnɔ baganw ani kungosogow bɛɛ kofɔlen bɛ daɲɛ kelen de fɛ, n’o ye “niw” ye. Kɔnɔw ni bagan tɔw bɛ wele ko niw Jenɛse 9:10; Levitike 11:46 ani Nɔnburuw 31:28 kɔnɔ.

Mɔgɔ dɔ ka ɲɛnamaya. Tuma dɔw la, “ni” daɲɛ kɔrɔ ye mɔgɔ ka ɲɛnamaya ye. Jehova y’a fɔ Musa ye ko: “Mɔgɔ minnu tun b’a fɛ ka i [ni, NW] faga, olu bɛɛ sara.” (Ekisode 4:19) Musa juguw tun b’a fɛ ka mun de faga? U tun b’a fɛ ka Musa ka ɲɛnamaya de bɔ a la. Sani o ka kɛ, waati min na Rasɛl tun bɛ ka Benjamɛn bange, “a ni tun bɛ ka bɔ (o kɔrɔ ye ko a sara).” (Jenɛse 35:16-19, NW) O waatinin yɛrɛ la, Rasɛl bɔnɛna a ka ɲɛnamaya la. Yesu ye kuma min fɔ fana, an ka o lajɛ. A ko: “Ne ye sagagɛnna ɲuman de ye. Sagagɛnna ɲuman b’a ni di a ka sagaw kosɔn.” (Yuhana 10:11) Yesu ye a ni walima a ka ɲɛnamaya  di hadamadenw ka nafa kama. Nin Bibulu tɛmɛsiraw la, a jiralen don ka jɛya ko “ni” daɲɛ bɛ mɔgɔ ka ɲɛnamaya de kofɔ. I bɛ misali caman wɛrɛw sɔrɔ nin cogo kelen na minnu bɛ kuma “ni” ko la Bibulu kɔnɔ: 1 Masakɛ 17:17-23; Matiyu 10:39; Yuhana 15:13 ani Kɛwalew 20:10.

N’i taara a fɛ ka Ala ka Kuma kalan, i bɛn’a ye ko yɔrɔ si la Bibulu kɔnɔ, “sabaliya” daɲɛ walima “banbali” daɲɛ ani “ni” daɲɛ tɛ ye ɲɔngɔn fɛ. Nka, Sɛbɛnniw b’a fɔ ko ni bɛ sa. (Ezekiɛl 18:4, 20) O la sa, ni mɔgɔ dɔ sara, Bibulu b’a fɔ dɔrɔn ko “ni sara.”—Levitike 21:11, NW.

An k’a lajɛ sisan, Bibulu bɛ “hakili” daɲɛ ta cogo min na. Mɔgɔ dɔw bɛ miiri ko “hakili” daɲɛ ye “ni” daɲɛ fɔ cogo wɛrɛ dɔrɔn de ye. Nka, a tɛ o cogo la. Bibulu b’a jira k’a jɛya ko “hakili” ani “ni” ye fɛn fila ye minnu tɛ kelen ye. Cogo jumɛn na u tɛ kelen ye?

Bibulu sɛbɛnnikɛlaw ye Heburukan daɲɛ rouah walima Gɛrɛkikan daɲɛ pneuma de ta tuma min na u kumana “hakili” kan. Sɛbɛnniw yɛrɛ bɛ o daɲɛw kɔrɔ ɲɛfɔ an ye. Misali la, Zaburuw 104: 29, NW y’a fɔ ko: “Ni i [Jehova] ye u hakili [rouaḥ] bɔsi, u bɛ ninakili laban fili, u bɛ kɔsegin u ka buguri la.” Ani Yakuba 2:26, NW b’a jira ko “ni hakili [pneuma] tɛ farikolo la, a sara.” Nin tɛmɛsiraw la, “hakili” daɲɛ bɛ fɛn de jira min bɛ ɲɛnamaya di farikolo ma. Ni hakili tɛ farikolo la, a sara. O la sa, Bibulu kɔnɔ rouaḥ daɲɛ bayɛlɛmalen tɛ dɔrɔn ko “hakili” nka a bayɛlɛmalen don fana ko “fanga”, o kɔrɔ ye ko ɲɛnamaya-fanga. Misali la, sanjiba la, Nuhun ka waati la, Ala y’a fɔ ko: “Ne na sanjiba lana dugukolo kan. Walisa ɲɛnamaya-fanga [rouaḥ] bɛ farikolo fɛn o fɛn min lamaga sankolow jukɔrɔ, ka olu bɛɛ halaki.” (Jenɛse 6:17, NW; Jenɛse 7:15, 22) O la sa, “hakili” daɲɛ ye fanga yebali dɔ de ye (ɲɛnamaya daminɛnan) min bɛ danfɛn ɲɛnama bɛɛ lamaga.

Ni ani hakili tɛ fɛn kelen ye. Farikolo magoba bɛ hakili la i ko arajo fana mago bɛ kuran na cogo min na walisa ka kuma. Walisa ka kuma o misali kelen ko la, i ka miiri arajo la, i bɛ se ka yaala ni min ye. N’i ye pili kɛ arajo la, ka a mɛnɛ, kuran min  maralen bɛ pili kɔnɔ, o b’a to arajo bɛ kuma, fɔcogo wɛrɛ la, arajo bɛ ɲɛnamaya. Nka ni pili tɛ, arajo bɛ sa. Arajo bɛɛ bɛna kɛ o cogo la ten, n’i ye a sama ka bɔ kuran na. O cogo kelen na, hakili ye fanga de ye, min bɛ ɲɛnamaya di farikolo ma. I ko kuran, hakili tɛ hinɛ dɔn, wa a tɛ miiri fana. Hakili ye fanga ye, nka mɔgɔ tɛ. Nka, ka kɛɲɛ ni Zaburu sɛbɛnna ka fɔ ye, ni o hakili walima o ɲɛnamaya-fanga tɛ, farikolow “bɛ ninakili laban fili, u bɛ kɔsegin u ka buguri la.”

Mɔgɔ saya ko la, Waajulikɛla 12:9 b’a fo ko: “[A farikolo] buguri ka segin a bɔ yɔrɔ la, sani ni [hakili, NW] ka kɔsegin a dibaa Ala ma.” Ni hakili walima ɲɛnamaya-fanga bɔra farikolo la, farikolo bɛ sa, wa a bɛ kɔsegin ka taa a bɔyɔrɔ la n’o ye dugukolo ye. O cogo kelen na, ɲɛnamaya-fanga bɛ segin ka taa a bɔyɔrɔ la, o kɔrɔ, a bɛ taa Ala yɔrɔ. (Job 34:14, 15; Zaburu 36:9) O kɔrɔ tɛ ko ɲɛnamaya-fanga bɛ taa sankolo la, a kɔrɔ jɛ la. Nka, o kɔrɔ ye dɔrɔn ko ni mɔgɔ dɔ sara, a ka sini ɲɛnamaya jigiya bɛɛ bɛ bɔ Jehova Ala de la. A ka ɲɛnamaya bɛ Ala de bolo. Ala ka se dɔrɔn de kɔnɔ, hakili walima ɲɛnamaya-fanga bɛ se ka segin a ma, min b’a to a bɛ se ka ɲɛnamaya kɛ kokura.

O b’an dusu nisɔndiya kosɛbɛ k’a dɔn ko Ala bɛna o de kɛ tigitigi mɔgɔw ye, minnu bɛɛ bɛ “hakilijigin kaburuw kɔnɔ.” (Yuhana 5:28, 29, NW.) Lakununni waati la, mɔgɔ minnu bɛ sunɔgɔ la saya kɔnɔ, Jehova bɛna farikolo kuraw dilan u ye. A bɛna ɲɛnamaya di u ma ka hakili walima ɲɛnamaya-fanga kura don u la. Lakununni waati bɛna nisɔndiyaba lase mɔgɔw ma sa!

Ni b’a fɛ ka caman wɛrɛ dɔn “ni” ani “hakili” daɲɛw ko la Bibulu kɔnɔ, i bɛna kunnafoni nafama sɔrɔ sɛbɛndennin kɔnɔ min tɔgɔ ye tubabukan na ko Que devient-on quand on meurt ? ani Comment raisonner à partir des Écritures, a ɲɛ 27 fo 32 ani a ɲɛ 135 fo 140, n’u fila bɛɛ dilanna Jehova Seerew fɛ.