E BULI vata kei na tamata e dua na yalo tawarairai e sega ni mate rawa? Era vakabauta e levu ni dua na ka tawarairai e tiko vei keda e sega ni mate rawa. Ena gauna eda mate kina, era kaya ni ka tawarairai qo e sa qai biuta na yago. Dua na ka na takalevu ni vakabauta qo, oya na vuna era kurabui kina e levu mera kila ni sega sara ga ni kaya qori na iVolatabu. Na cava eda vulica me baleta na ulutaga qo nida dikeva na vosa taumada e volai kina na iVolatabu?

O sa na rairai kila tiko ni dua na wase levu ni iVolatabu a volai taumada ena vosa vakaIperiu kei na vosa vaKirisi. Ena so na gauna e dau vakadewataki ena iVolatabu vakaViti kei na so tale na vakadewa na vosa vakaIperiu na neʹphesh kei na vosa vaKirisi na psy·kheʹ me “yalo.” Qo e sega ni vakadewa dodonu ni rua na vosa qo. E sega ni tautauvata na kedrau ibalebale kei na “yalo.” Sa rauta me vakadewataki tale ga na vosa na neʹphesh kei na psy·kheʹ ena iVolatabu vakaViti me “tamata,” “iko,” “ka bula,” “manumanu” kei na “bula.” E rua na vosa qo na neʹphesh kei na psy·kheʹ erau kune vaka800 vakacaca ena iVolatabu, ena tikinivolatabu kei na ivakamacala e ra. Rau qai vakaibalebaletaki ga vakalevu ena (1) tamata, (2) manumanu, (3) bula ni tamata se manumanu. Meda raica mada eso na tikinivolatabu era cavuti kina na veika qo.

Tamata. “Ena siga i Noa, . . . era vakabulai kina ena waluvu e le vica ga, eratou le walu [psy·kheʹ].” (1 Pita 3:20) E vakayagataki e ke na vosa vakirisi na psy·kheʹ me vakaibalebaletaki ratou na le walu na tamata—o Noa kei na watina, tolu na luvena, kei na dui watidratou. E volai ena Lako Yani 16:16 na ka a vakaroti vei ira na Isireli me baleta na nodra kumuna na mana. A tukuni vei ira: “Me vaka na iwiliwili ni tamata [neʹphesh] e tiko ena nomuni dui valelaca.” Na levu gona ni mana e kumuni me tautauvata ga kei na iwiliwili ni lewe ni vuvale yadua. Qo eso tale na tikinivolatabu e vakadewataki kina na vosa neʹphesh kei na psy·kheʹ me vakaibalebaletaka na tamata e laurai ena Vakatekivu 46:18; Josua 11:11; Cakacaka 27:37; kei na Roma 13:1.

Manumanu. Eda wilika ena itukutuku ni bulibuli ena iVolatabu: “E qai kaya na Kalou: ‘Mera bini e wai na veikabula [neʹphesh], mera vuka ena maliwalala ena dela i vuravura na manumanuvuka.’ E qai kaya na Kalou: ‘Me solia mai o vuravura na veimataqali kabula [neʹphesh], na manumanu manoa kei na manumanu dau qasi kei na veimataqali manumanu kila ni vuravura.’ Qori sara ga na ka e yaco.” (Vakatekivu 1:20, 24) Ena tikinivolatabu qo, e cavuti na vosa vakaIperiu na neʹphesh ena ka bula kece me vaka na ika, manumanu manoa, kei na manumanu kila ni vanua. Era cavuti tale ga na manumanuvuka kei na manumanu tale eso mera neʹphesh ena Vakatekivu 9:10; Vunau ni Soro 11:46; kei na Tiko Voli Mai na Lekutu 31:28.

Bula ni tamata. So na gauna, na vosa qo na neʹphesh kei na psy·kheʹ e dau vakaibalebaletaka na bula ni tamata. A tukuna vei Mosese o Jiova: “Ni o dau wili lewenivanua o qai wiliki ira na luvei Isireli, me solia na tamata yadua na ivoli ni nona bula [neʹphesh].” (Lako Yani 30:12) Vakasamataka tale ga na vosa i Jisu: “O yau na ivakatawa vinaka. Na ivakatawa vinaka e solia nona bula [psy·kheʹ] ena vukudra na sipi.” (Joni 10:11) O Jisu a solia nona psy·kheʹ, se nona bula, ena vukuda na kawatamata. E macala vakasigalevu mai na vica na tikinivolatabu qo ni vosa na neʹphesh kei na psy·kheʹ erau vakaibalebaletaka na bula ni tamata. Qo eso tale na tikinivolatabu e taurivaki kina na neʹphesh kei na psy·kheʹ: Jope 6:11; Maciu 10:39; kei na Joni 15:13; kei na Cakacaka 20:10.

Nida dikeva na iVolatabu, eda na vakadinadinataka ni sega vakadua ni dau vakayagataki na neʹphesh kei na psy·kheʹ me rau vakaibalebaletaka e dua na ka e sega ni mate rawa se dua na ka ena tawamudu. Ia na cava na yalo nida raica na kena vosa taumada?

E macala mai na vosa taumada a volai kina na iVolatabu ni vosa vakaiperiu na ruʹach kei na vosa vakirisi na pneuʹma erau vakaibalebaletaka na igunibula e tiko ena kabula kece e vuravura. Me salavata kei na tikina qo, e dau vakadewataka na iVolatabu vakaViti na ruʹach kei na pneuʹma me “yalo,” ‘icegu’ se ‘icegunibula.’ Me kena ivakaraitaki, e kaya na Jemesa 2:26: “Sa mate na yago ni sega na icegu [pneuʹma].” E kaya tale ga na Luke 8:55 ni “sa bula [pneuʹma] tale o goneyalewa, mai duri sara yani.” E kaya tale ga na Same 104:29: “O ni kauta laivi [Jiova] na nodra icegu [ruʹach], era mate qai suka ina kuvuniqele.” Eda raica ena vica na tikinivolatabu qo ni ruʹach kei na pneuʹma erau vakaibalebaletaka ruarua na ka e vakavuna na yavala tiko ni yago. Ke sega na ruʹach se na pneuʹma, sa na mate na yago. Na ‘icegu’ e vakaibalebaletaka na igunibula ni tamata se manumanu. Eda vakadinata qo ena ka e kaya na Kalou me baleta na waluvu ena siga i Noa: “Au na vakavuna me waluvu o vuravura me rusa kina na kabula kece e tiko vei ira na icegu ni bula [ruʹach] e ruku i lomalagi.” (Vakatekivu 6:17; 7:15, 22) Na cava na “yalo”? Qo na igu tawarairai e vakavuna tiko na yavala ni veika bula kece, qai dau cavuti ena so na gauna me “icegu.”

E sega ni yaga na yago ke sega na yalo, me vaka ga na retio ni na sega ni yaga ke sega na livaliva me vakavuna na kena rogo. Me matata na tikina qo, vakasamataka mada na retio vakabatiri. Ni o vakabatiritaka e dua na retio lailai, na livaliva e maroroi koto ena batiri ena vakavuna me “bula” se rogo na retio. Ke sega na batiri, ena “mate” se sega ni rogo na retio. Ena yaco tale ga qo ena retio livaliva ke cavu laivi na kena wa mai na isucusucu ni livaliva. Na yagoda tale ga ena sega ni bula se yavala rawa ke sega na yalo, se igunibula. Na yalo tale ga [ruʹach se pneuʹma] e vaka ga na livaliva, baleta ni sega ni vakila e dua na ka, e sega ni vakasama. E sega ni ka bula. Ia ke sega na yalo ya se igunibula, eda ‘na mate da qai suka ina kuvuniqele,’ me vaka e kaya na daunisame.

Me baleta na noda mate na tamata, e kaya na Dauvunau 12:7: “Sa qai suka ina qele na kuvuniqele [na yago] me vaka e liu, e suka na icegu [ruʹach] vua na Kalou dina o koya e solia.” Ni sa takali mai na yago na yalo, se na igunibula, sa na mate na yago qai suka tale ina vanua ga a vu mai kina—na qele. Ena yasana adua, na igunibula ena lesu ga ena vanua a vu mai kina—vua na Kalou. (Jope 34:14, 15; Same 36:9) Sega ni kena ibalebale qo ni igunibula e lesu sara i lomalagi. E kena ibalebale ga ni o koya e sa mate e sa vakatau sara tu ga vua na Kalou o Jiova na nona vakaturi mai muri se sega. E rawa nida kaya ni nona bula e sa tu sara ga ena liga ni Kalou. Na kaukaua ga ni Kalou e rawa ni soli tale kina vua e mate na yalo se igunibula, me bula tale.

E veivakacegui dina meda kila ni qo sara ga na ka ena cakava na Kalou vei ira kece era tiko “ena ibulubulu nanumi”! (Joni 5:28, 29) Ena gauna ni veivakaturi, ena qai vakarautaka na Kalou e dua na yago vou vei koya e moce tu ena ibulubulu, qai vakabula tale ena nona solia vua na yalo se igunibula. Sa na gauna marautaki mada ga, se vakaevei?

Ke o via kila eso tale na ka me baleta na ibalebale ni vosa vakaIperiu kei na vosa vaKirisi na neʹphesh kei na psy·kheʹ vaka kina na ruʹach kei na pneuʹma ena kedra ivakavakayagataki ena iVolatabu, ena yaga sara vei iko na brochure What Happens to Us When We Die? kei na tabana e 375-384 ni ivola na Reasoning From the Scriptures, e tabaka ruarua na iVakadinadina i Jiova.