Wolo ɖenɖe tɔm wɛɛ yɔ

Wolo tɔm ñʋŋ ɖeɖe

TƆM KƖSƆZƖTƲ

“Kalɩzaɣ yaa Ciyam” nɛ “Fezuu”: Tɔm pee ana a-tɔbʋʋ lɛ suwe kpem?

“Kalɩzaɣ yaa Ciyam” nɛ “Fezuu”: Tɔm pee ana a-tɔbʋʋ lɛ suwe kpem?

ŊNƖƔ ɛyaa yɔɔdʋʋ “kalɩzaɣ yaa ciyam” nɛ “fezuu” pɔ-tɔm lɛ, ɛbɛ yɔɔ ŋmaɣzɩɣ. Ɛyaa sakɩyɛ lɩmaɣza taa lɛ, ciyam nɛ fezuu pɛkɛ pʋyʋ mbʋ paanaɣ nɛ pɩɩsɩkɩ nɛ pɩwɛɛ ɖa-taa yɔ. Pamaɣzɩɣ se ɛyʋ sɩkɩ lɛ, pʋyʋ ɛnʋ ɛlɩɣ nɛ eyele tomnaɣ yeke. Wɩlɩtʋ ndʋ tɩtɔyɩ pɩdɩɩfɛyɩ. Mbʋ labɩna nɛ sakɩyɛ nɩɣ se tɩfɛyɩ Bibl taa lɛ, pɩlakɩ-wɛ piti. Ye mbʋ Ɛsɔtɔm taa lɛ, ɛbɛ ciyam kɛwa? Nɛ ɛbɛ fezuu ñɛkɛwa?

MBƲ “CIYAM YAA KALƖZAƔ” KƐ BIBL TAA YƆ

Kajalaɣ lɛ, ɖɩyɔɔdɩ ciyam tɔm. Pɩtɩla ŋtɔzʋʋ se kiɖe tɛɛ lɛ, paama Bibl nɛ Ebree nɛ Hela kʋnʋmɩŋ taa na. Bibl mayaa yɔɔdaɣ kalɩzaɣ tɔm lɛ, pamaɣaɣ Ebree tɔm piye neʹphesh yaa Hela tɔm piye psy·kheʹ na. Tɔm pee ana a-naalɛ acɛzɩ 800 Bibl taa. Nɛ Bibl ŋgʋ payaɣ se Traduction du monde nouveau yɔ, kɩ-mayaa katɩɣ tɔm pee ana lɛ, palɩzɩɣ a-taa se “ciyam.” Ŋcɔnɩ camɩyɛ ɛzɩma Bibl yɔɔdʋʋ “ciyam” yaa “ciyamnaa” (kalɩzaɣ) tɔm yɔ, ŋkaɣ ɖiɣzinuu se tɔm pee ana apɩzɩɣ nɛ akɛ: (1) ɛyaa, (2) kpɩna yaa (3) ɛyʋ nɛ kpɩnɛ pe-wezuu. Yele nɛ ɖɩtazɩ masɩ nasɩyɩ taa nɛ ɖɩnɩɩ tɔm ndʋ tɩ-taa camɩyɛ.

Ɛyaa. “Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa [Noa] sakaɣ kpɩyʋʋ sɔsɔʋ yɔ. . . ɛyaa pazɩ kaasʋnɩ kɩ-taa . . . Paakpɛndɩ ɛyaa [Hela, psy·kheʹ] lutozo.” (1 Pɩyɛɛrɩ 3:20, ABT) Cɩnɛ Hela tɔm piye psy·kheʹ taa palɩzaa se ɛyaa. Ɛyaa mba lɛ Noa nɛ ɛ-halʋ, ɛ-pɩyalaa naadozo nɛ pa-halaa naadozo. Egipiti Lɩʋ 16:16 taa pɔyɔɔdɩ paɣtʋ ndʋ paaha Izrayɛɛlɩ piya maana kuu yɔɔ yɔ pɩ-tɔm. Paapaɣ-wɛ se: “Ikuu pɩmaɣnɩ paa weyi lɛ, ɛ-tɔɔʋ, ɛzɩ ɛyaa [Ebree, neʹphesh] ɖɔ hɔʋ taa ɖɔʋ mbʋ yɔ.” Ye mbʋ, pɩɩpɔzaa se pokuu maana nɛ pɩmaɣnɩ neʹphesh waa yaa ɛyaa mba pɛwɛ hɔʋ taa yɔ pa-ñʋʋ.

Kpɩna. Ðɩkalɩɣ Bibl taa wondu kɩlɩzɩtʋ kɛdaɣ taa se: “Ɛsɔ tɔ se: ‘Wondu [Ebree, neʹphesh] ɛza ndʋ ɩtɔyɩ lɩm tɛɛ nɛ sumasɩ kʋyɩ tɛtʋ yɔɔ ɛsɔdaa ɛwaɣ tɛɛ.’ Nɛ Ɛsɔ tɔ se: ‘Tɛtʋ ɛlʋlɩ wondu [Ebree, neʹphesh] ɛza ndʋ ndɩ ndɩ nɛ wondu cikpetu, kubusi, pɔtʋ nɛ tɛyɛ wondu ndɩ ndɩ.’ Nɛ pɩla mbʋ ɖɔɖɔ.” (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:20, 24) Bibl kalɩtʋ tʋnɛ tɩ-taa, kpakpasɩ, sumasɩ, ɖɩɣa kpɩna nɛ tɛyɛ kpɩna wena pɔyɔɔdɩ a-tɔm yɔ, payaɣ a-tɩŋa Ebree taa se neʹphesh waa yaa “kalɩzasɩ nɛ ciyamnaa.”

Ɛyʋ wezuu. Nabʋyʋ taa Ebree tɔm piye neʹphesh nɛ Hela tɔm piye psy·kheʹ tɔbʋʋ lɛ: Ɛyʋ wezuu. Yehowa kaaheyi Moyizi se: “Wolo ŋpɩsɩ Egipiti; mba pañɩnaɣ nã-sɩm [Ebree, neʹphesh] yɔ, pasɩba.” (Egipiti Lɩʋ 4:19) Ɛbɛ Moyizi koyindinaa mba pañɩnaɣ? Pañɩnaɣ se palɩzɩ Moyizi wezuu. Cɔnɩ ɖɔɖɔ tɔm ndʋ Yesu kaayɔɔdaa yɔ: “Mɛkɛnɩ Ninɖiɣyu kɩbanʋ, Ninɖiɣyu kɩbanʋ sɩkɩ sɩm [Ebree, neʹphesh] e-wondu yɔɔ.” (Yohanɛɛsɩ 10:11) Ŋpɩzɩɣ nɛ ŋkalɩ ɖɔɖɔ 1 Awiya 17:17-23 nɛ Tʋma Labʋ 20:10 nɛ ŋkpɛlɩkɩ ndʋ Bibl wɩlɩɣ “kalɩzaɣ yaa ciyam” yɔɔ yɔ.

Ŋŋkpɛlɩkɩɣ Bibl nɛ pɩɖɛɣnɩ ɛzɩdaa lɛ, ña-maɣmaɣ ŋkaɣ naʋ se ɖoli fɛyɩ Bibl taa se pɔyɔɔdɩ “kalɩzaɣ yaa ciyam” tɔm nɛ pɔtɔ se “paasɩkɩ” yaa “pɛwɛɣ tam.”

MBƲ “FEZUU” KƐNAA YƆ

Yele lɛɛlɛɛyɔ nɛ ɖɩna ndʋ Bibl wɩlɩɣ tɔm piye “fezuu” yɔɔ yɔ. Nabɛyɛ maɣzɩɣ se “fezuu” payaɣ ɖɔɖɔ se “kalɩzaɣ yaa ciyam.” Ɛlɛ, pɩtɩkɛ mbʋ. Bibl wɩlɩɣ kpayɩ kpayɩ se “fezuu” wɛ ndɩ nɛ “kalɩzaɣ yaa ciyam.” Ɛzɩma tɩyɛ?

Bibl mayaa yɔɔdaɣ “fezuu” tɔm lɛ, pamaɣaɣ Ebree tɔm piye ruʹach yaa Hela tɔm piye pneuʹma na. Bibl maɣmaɣ lɩzɩɣ tɔm pee ana a-taa. Keɣa 103:29 tɔŋ se: “Ŋlɩzɩɣ pe-fezuu [ruʹach] nɛ pasɩkɩ nɛ papɩsɩɣ mʋzʋʋ.” Yakubu 2:26, ABT ñɔtɔŋ se: “Ɛyʋ ɛfɛyɩnɩ fezuu [pneuʹma] ɛsɩba.” Ye mbʋ, kalɩtʋ ndʋ tɩ-taa, “fezuu” kɛ mbʋ pɩhaɣ wezuu tomnaɣ yɔ. Ye fezuu ɛfɛyɩ yɔ, pʋbʋ lɛ tomnaɣ sɩba. Mbʋ labɩna nɛ palɩzɩɣ Bibl tɔm piye ruʹach taa se “fezuu” yaa “wezuu fezuu,” pʋ-tɔbʋʋ lɛ se ɖoŋ weyi ɛhaɣ wezuu yɔ. Ɛsɔ kɔŋaɣnɩ Tɛʋ Sɔsɔʋ tɛtʋ yɔɔ Noa wɛɛ taa lɛ, ɛtɔm se: “Mɔnkɔŋ labʋ nɛ lɩm wadɩ tɛtʋ yɔɔ, se mankʋ hadɛ cɩnɛ paa tomnaɣ ŋga kɛwɛnɩ wezuu tɛ fezuu [ruʹach] yɔ.” (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 6:17; 7:15, 22) Ye mbʋ “fezuu” kɛ ɖoŋ weyi paanaɣ-ɩ (wezuu mamacɩka) nɛ ɛwɛɛ wondu ɛza ndʋ kpeekpe taa yɔ.

Kalɩzaɣ yaa ciyam nɛ fezuu pɛwɛ ndɩ. Ɛzɩ pʋpɔzʋʋ laatriki ɖoŋ raadiyoo nɛ pʋcɔ nɛ kɩla tʋmɩyɛ yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ pʋpɔzʋʋ se tomnaɣ ɛwɛnɩ fezuu ɖoŋ pʋcɔ nɛ kɛwɛɛ wezuu. Pɩsa nɛ ŋnɩɩ pɩ-taa camɩyɛ lɛ, maɣzɩ se ŋwɛnɩ raadiyoo ŋgʋ palɩzɩ kɩlɛmʋʋ yɔɔ mbʋ yɔ. Ŋɖʋ piiliwaa raadiyoo ŋgʋ kɩ-taa nɛ ŋtʋlɩ-kʋ yɔ, laatriki ɖoŋ weyi ɛwɛ piiliwaa taa yɔ, ɛhaɣ-kʋ wezuu pʋ-tɔbʋʋ lɛ se eyeki nɛ kɩpaɣzɩ tʋmɩyɛ labʋ. Ye piiliwaa ɩfɛyɩ yɔ, pʋbʋ lɛ raadiyoo sɩba; pʋ-tɔbʋʋ lɛ se kɩɩtasɩɣ tʋmɩyɛ labʋ. Mbʋ ɖɔɖɔ ye pɛkpɛ raadiyoo nakʋyʋ laatriki nimiye yɔɔ yɔ, kiɖeŋ. Fezuu wɛ ɛzɩ laatriki ɖoŋ yɔ, kɩkɛ ɖoŋ weyi ɛhaɣ tomnaɣ wezuu yɔ. Ɛlɛ, ɛzɩ laatriki yɔ, fezuu fɛyɩ lɩmaɣza. Kɩkɛ ɖoŋ yem. Ye fezuu yaa wezuu fezuu ɛfɛyɩ yɔ, ɖo-tomnasɩ ‘sɩkɩ, nɛ sɩpɩsɩ mʋzʋʋ’ ɛzɩ keɣa maɖʋ yɔɔdʋʋ yɔ.

Eklesɩyastɩ 12:7 taa pɔyɔɔdaɣ ɛyʋ sɩm tɔm lɛ, pɔtɔm se: “Nɛ mʋzʋʋ [tomnaɣ] pɩsɩ tɛtʋ tɛɛ, ɖenɖe kɩɩlɩnaa yɔ, nɛ fezuu pɩsɩ Ɛsɔ cɔlɔ weyi ɛkaha-kʋ yɔ.” Fezuu yaa wezuu fezuu lɩɣ tomnaɣ taa lɛ, tomnaɣ sɩkɩ nɛ kapɩsɩ ɖenɖe kaalɩnaa yɔ, pʋ-tɔbʋʋ lɛ se tɛtʋ tɛɛ. Ɛlɛ, wezuu fezuu ñapɩsɩ ɖenɖe kɩɩlɩnaa yɔ, pʋ-tɔbʋʋ lɛ se Ɛsɔ cɔlɔ. (Yɔb 34:14, 15; Keɣa 35:10) Pɩtɩwɩlɩ se wezuu fezuu kʋyʋʋ nɛ kɩɖɔ nʋmɔʋ nɛ kɩkpa ɛsɔdaa. Ɛlɛ, pʋ-tɔbʋʋ lɛ se ye ɛyʋ ɛsɩba yɔ, Yehowa yeke pɩzɩɣna nɛ ɛtasɩ-ɩ haʋ wezuu wiɖiyi. Ɛyʋ ɛnʋ e-wezuu wɛ Ɛsɔ nesi tɛɛ na.

Pɩkɛ laŋɩyɛ hɛzʋʋ siŋŋ se Ɛsɔ kaɣ fezuu mba payɩ pɛwɛ “pɩlaŋ taa yɔ.” (Yohanɛɛsɩ 5:28, 29) Sɩɖaa fezuu wiye Yehowa kaɣ maʋ ɛyʋ weyi ɛsɩba yɔ tomnaɣ kɩfalaɣ nɛ ɛha-kɛ fezuu nɛ kɛwɛɛ wezuu. Sɩɖaa fezuu alɩwaatʋ kaɣ wɛʋ leleŋ siŋŋ, yaa we?

Ye ŋsɔɔlaa se ŋkpɛlɩkɩ nɛ ŋtɩlɩ mbʋ “kalɩzaɣ yaa ciyam” nɛ “fezuu” pɛkɛ Bibl taa nɛ pɩkpaɖɩ yɔ, ɖitendi-ŋ, kalɩ hatʋ cabɩ takayaɣ ŋga payaɣ se Que devient-on quand on meurt? nɛ takayaɣ ŋga payaɣ se Comment raisonner à partir des Écritures yɔ, kaka hɔɔlɩŋ 27-32 nɛ 135-40. Ŋkaɣ kpɛlɩkʋʋ tɔm sakɩyɛ sɩ-naalɛ sɩ-taa. Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa lɩzɩnɩ takayɩsɩ nzɩ sɩ-naalɛ.