Skip to content

Skip to table of contents

APENDIKS

Taunimanima mai Laumadia, Eiava?

Taunimanima mai Laumadia, Eiava?

MOMO na e laloamu ita tauanida lalonai basine mase diba laumana ta na noho. E laloamu ta e masemu neganai, una lauma na tauani e rakataniamu bona dounu e maurimu. Una lalohadai na taunimanima momo ese e abia daemu, to momo na e hoamu badina e dibamu una na dia Baibul ena hahediba herevana. Dirava ena Hereva heḡereḡerena, baita masemu neganai edai be dahaka be varamu?

Baibul ai Nʹphesh Bona Psy·kheʹ E Ḡaukaralaidia Dalana

Reana o helalotaomu, Baibul na Heberu bona Grik gadodiai e tore. Baibul haida ai Heberu herevana neʹphesh bona Grik herevana psy·kheʹ e hahanaidia neganai, se masemu laumana e ḡaukaralaia. To una na dia hereva maorona. Baibul ai neʹphesh bona psy·kheʹ na nega 800 mai kahana e hedinarai, bona idia anidia korikori na (1) taunimanima, (2) animal, eiava (3) taunimanima ta eiava animal ta ena mauri. Baibul siri haida ese unu hereva idaudia toi e ḡaukaralai daladia mani aita lalodia.

Taunimanima. “Noa lagatoi e karaia negana ai, . . . taunimanima [psy·kheʹ] dia hoho, taurahani hona, ranu amo e hamuridia.” (1 Petro 3:20) Ina Grik herevana psy·kheʹ anina na taunimanima​—Noa, adavana, natuna memerodia tatoiosi, bona adavadia. Esodo 16:16 ai e hahedinaraia, Dirava ese Israel taudia e hadibadia mana bae habou “edia ruma taudia [neʹphesh] adia” heḡereḡeredia. Una dainai, ruma bese ta ta edia bada heḡereḡerediai mana e habouva. Baibul siridia haida, heḡereḡere Genese 46:18; Iosua 11:11; Kara 27:37; bona Roma 13:1 ai neʹphesh bona psy·kheʹ e hahanaidia na taunimanima ta o haida.

Animal. Baibul ese ḡau iboudiai e vara sivaraidia na ini e gwauraia toma: “Dirava ma eto, mauri ḡaudia [neʹphesh] momo davara ai ae vara, bona manu tanobada daenai ae roho guba henunai. Dirava ma eto, tanobada ese mauri ḡaudia [neʹphesh] idau-idau baine havaradia, boromakau, bona tano ai e raumu ḡaudia, bona tanobada boromadia idau-idau, ta ta ena bese ena bese ai. Bena unu e vara toma.” (Genese 1:20, 24) Una siri lalonai gwarume, manu, boromakau, bona tanobada boromadia idauidau na e gwauraidiamu neʹphesh. Genese 9:10; Levitiko 11:46; bona Numera 31:28 ese animal ma haida danu e gwauraidiamu neʹphesh.

Ta ena mauri. Nega haida Heberu herevana neʹphesh bona Grik herevana psy·kheʹ na ta ena mauri e herevalaia. Baibul na e gwaumu: “Mauri ḡaudia iboudiai edia mauri be rara ai. Taunabunai lau ese Israel taudia vada na haḡanidia, nato: vamu mai rarana na basio ania, badina be mauri ḡaudia iboudiai edia mauri be rara ai; baine ania tauna na bae negea daure.” (Levitiko 17:14) Ina siri ese mauri ḡaudia iboudiai, taunimanima danu, edia mauri e herevalaia. Danu mani Iesu ena hereva a laloa, e gwa: “Tau ta ese tanobada idoinai baine abia to ena mauri baine reaia, namona be dahaka ia enai? Eiava tau ta ena mauri davana be dahaka baine henia?” (Mataio 16:26) Ina siri ese taunimanima edia mauri e herevalaiamu. Una dainai, ini siri ai Heberu herevana neʹphesh bona Grik herevana psy·kheʹ na taunimanima edia mauri e herevalaia.

Dirava ena Hereva bo stadilaiamu neganai, bo davariamu Baibul ese ini hereva ruaosi “basine mase diba” eiava “hanaihanai” na neʹphesh bona psy·kheʹ ida asie gwauraidia hebou. To, Baibul na e gwa, neʹphesh na baine mase diba. (Esekiel 18:4, 20) Una dainai, Baibul ese de mase tauna na e gwauraiamu mase neʹphesh, anina na mase tauna.​—Levitiko 21:11.

Baibul ai Ruʹach bona Pneuʹma E Ḡaukaralaidia Dalana

Baibul haida ai ina Heberu herevana ruʹach bona Grik herevana pneuʹma e hahanaia neganai ini hereva e ḡaukaralai, mauri, mauri laḡana eiava lauma. Baibul e torea gadodia ginigunadiai, ini hereva ruaosi ruʹach bona pneuʹma anidia na taunimanima bona animal lalodiai e miamu mauri siahuna. Heḡereḡere, Salamo 104:29 na e gwa: “Idia laḡadia [ruʹach] o abi ohomu negadia ai na e masemu, ḡahu ma e lou heniamu.” Bona Luka 8:55 na e gwa “Bena laumana [pneuʹma] e lou, kekeni na vada e tore isi.” Unu siri ruaosi ai, ruʹach bona pneuʹma na tauani e hamauriamu ḡauna e herevalaia. Bema una na lasi, tauani na baine mase. Una dainai, New World Translation ai ina hereva ruʹach e hahanaia neganai dia lauma mo e herevalaia, to mauri laḡana danu. Heḡereḡere, Noa ena negai e vara Abatana na Genese 6:17 ese ini e gwauraia toma: “Lau ese utu-utu badana tanobada baina ha-utua dae, mauri ḡaudia [“mauri siahuna e abia ḡaudia,” NWT] iboudiai guba henuna amo ihabua-taridia; ḡau iboudiai tanobada ai do bae mase ore.” (Genese 7:15, 22) Una dainai, ruʹach bona pneuʹma na mauri ḡaudia e hamauridiamu siahuna.

Redio baine ḡaukara totona siahu baine abia na namo, una heḡereḡerena, tau ta baine mauri totona mauri siahuna baine abia na namo. Mani redio maraḡina ta aita laloa. Bema lalonai batere bo atomu bena bo haoniamu, batere lalonai e miamu siahuna ese redio na be hamauriamu. Bema batere na lasi, redio na basine ḡaukaramu. Paoa ai e gwadaiamu rediona danu unu heto, kodina na paoa amo bo kokiamu neganai, basine ḡaukaramu. Una heḡereḡerena, mauri siahuna na ita tauanida e hamauriamu siahuna. Danu, paoa heḡereḡerena, mauri siahuna na asi ena hemami bona basine lalohadai diba. Ia na siahu mo. To, bema una mauri siahuna na lasi, salamo itorena tauna ena hereva heḡereḡerena, ita tauanida na “e masemu, ḡahu ma e lou heniamu.”

Kohelete 12:7 ai, ta ena mase na ini e herevalaia toma: ‘Ḡahu [ia tauanina] ese tano e lou henia, oromana gunana heḡereḡerena e abia, bona lauma na e henia Diravana dekena e lou lao.’ Lauma eiava mauri siahuna ese tauani e rakataniamu neganai, tauani na e masemu bona tano e lou heniamu. Una heḡereḡerena, mauri siahuna na Dirava dekena e lou laomu. (Iobu 34:14, 15; Salamo 36:9) Una anina na mauri siahuna na dia guba e dae laomu. To, una hereva anina na ta e masemu neganai, Iehova Dirava na mai ena maoro gabeai baine hatorea isi. Iena mauri na Dirava imanai. Dirava ena siahu amo ta na mauri siahuna baine henia diba, baine mauri lou totona.

Ta moalemu badina Dirava ese “gara ai” e nohomu mase taudia na be hamauridia loumu. (Ioane 5:28, 29) Toreisi lou neganai, Iehova ese mase tauna na tauani matamatana baine henia bona mauri siahuna na ia lalonai baine atoa bena baine mauri lou. Una na moale bada negana!

Bema o uramu Baibul ese ini hereva neʹphesh, psy·kheʹ, ruʹach bona pneuʹma e ḡaukaralai daladia ba diba, heduru herevadia na Buka Helaga Herevalaia bukana, rau 361-366 ai ba ita. Iehova ena Witnes taudia ese e karaia.