IJKUAK tikaki tlajtolmej alma uan espíritu, ¿tlen timokuayejyekoa? Miakej tlaltikpaktlakamej kineltokaj ninmej tlajtolmej kijtosnekij itlaj tlen nochtin tlaltikpaktlakamej tikpiaj toijtik, itlaj tlen amo miki nion amo ueli tikitaj. Kijtoaj ijkuak timikij non tlen tikpiaj uan amo moita kisaj uan ok yoltok oksekan. Ken miakej melauak ijkon kineltokaj, motlajtlachialtiaj ijkuak kajsikamatij Biblia amo ijkon tlamachtia. Tla ijkon, ¿tlen melauak techpanoa ijkuak timikij?

Xikilnamiki, miakej amatlajkuilolmej tlen katej itech Biblia achto omoijkuilojkej ika tlajtoli hebreo uan griego. Tlajtoli hebreo néfesch uan griego psykjé tlen motekitiltiaj itech Biblia, sekimej kitlajtolkuepaj ken “alma”. Maski ijkon, ika náhuatl tlajtoli psykjé motlajtolkuepa ken “yolilistli” “yejuan” “tejuan” uan “tlaltikpaktlakamej”. Nin kijtosneki 1) tlaltikpaktlakamej, 2) yolkamej noso 3) yolilistli tlen kipiaj yolkamej uan tlaltikpaktlakamej. Ma tikitakan seki tlaxelolmej tlen techmachtiaj nin eyi tlamantli.

Tlaltikpaktlakamej. “Itech tonatijmeh ijkuak Noé onemia, [...] ijkuak Noé okichijchiwaya n arka. Sanwel chikweyi [psykjé] omomakixtijkeh imak n weyi kiawitl.” (1 Pedro 3:20.) Nikan kuali moajsikamati tlajtoli griego psykjé kijtosneki tlaltikpaktlakamej: Noé, isiua, eyi ikoneuan uan isiuamouan. Noijki itech Éxodo 16:16 okinnauatijkej israelitas: “Xikololokan maná san pampa tlaltikpaktlakamej [néfesch] tlen iuan nanchantij”. Nin kijtosneki omonekiaya kololoskej maná san pampa akinmej iuan ochantiayaj. Itech Biblia tikajsij okseki neskayomej kanin motekitiltiaj tlajtolmej néfesch uan psykjé tlen kijtosneki tlaltikpaktlakamej, ken itech Génesis 46:18, Josué 11:11, Hechos 27:37 uan Romanos 13:1.

Yolkamej. Itech kanin kijtoa ijkuak toTajtsin Dios otlachijchi moijtoa: “Ijkuakon toTajtsin Dios okijto: ‘Ma motemiti atl ika nochi yolkamej tlen yoltokej, uan ma patlanikan totomej itech Tlaltikpak uan itech nochi iluikak’. Ijkuakon toTajtsin Dios okijto: ‘Ma yetokan itech Tlaltikpak nochi tlatlamantli yolilistli, yolkamej tlen nemij kalijtik, uan yolkamej tlen motilanaj uan nochi tlatlamantli yolkamej tlen nemij kuajtlan’. Uan ijkon omochi” (Génesis 1:20, 24). Itech nin tlaxelol tlajtoli néfesch noijki kijtosneki michimej, yolkamej tlen nemij tekalijtik uan yolkamej tlen nemij kuajtlan. Tikajsij okseki neskayomej itech Génesis 9:10, Levítico 11:46 uan Números 31:28.

Iyolilis se tlaltikpaktlakatl. Tlajtolmej néfesch uan psykjé, ualeua kijtosneki iyolilis se tlaltikpaktlakatl. Se neskayotl tikajsij itech tlen Jehová okilui Moisés: “Yomikej nochtin tlakamej tlen okinekiayaj mitsmiktiskej” (Éxodo 4:19). ¿Tlen okinekiayaj  kichiuiliskej akinmej okikokoliayaj Moisés? Okinekiayaj kimiktiskej. Noijki yiuejkika ijkuak onestoka Benjamín ikone Raquel, Biblia techiluia “yotlantoka iyolilis [néfesch] Raquel (pampa omikik)” (Génesis 35:16-19). Axkan ma timokuayejyekokan tlen okijto Jesús: “Ne nikuali tlájpixki. Se kuali tlájpixki kin[maluia] iichkawah, maya makimiktikah [psykjé]” (Juan 10:11). Jesús okitemakak iyolilis noso psykjé, pampa nochtin tlaltikpaktlakamej. Itech nochi ninmej neskayomej tlen yotimomachtijkej, tlajtolmej néfesch uan psykjé kijtosnekij iyolilis se tlaltikpaktlakatl. Tikajsij okseki neskayomej itech 1 Reyes 17:17-23, Mateo 10:39, Juan 15:13 uan Hechos 20:10.

Tla ok timomachtijtos iTlajtol toTajtsin Dios, tikitas ken amo onka nion se tlaxelol kanin motekitiltiaj tlajtolmej néfesch uan psykjé, san sekan uan okseki tlajtolmej ken “tlen amo miki” noso “tlen amo keman tlamis”. Itech Biblia techiluia néfesch kema miki (Ezequiel 18:4, 20). Nin techmachtia ijkuak Biblia techtlapouia itech ikaj tlen yomikik, kijtosneki se néfesch omikik (Levítico 21:11).

Itech seki biblias tlajtoli hebrea rúach uan griega néuma motlajtolkuepaj ken “espíritu” noso “mijyotilistli”. Ken itech Salmo 104:29 kanin salmista okilui Jehová: “Tla tikinkixtilia inmiespíritu, yejuan mikij uan mokuepaj tlalpinoli”. Uan noijki Biblia kijtoa “tla se kuerpo amo kipia espíritu (mijyotia [néuma]), non kuerpo miktok” (Santiago 2:26). Itech ninmej tlaxelolmej kuali techiluiaj tlajtolmej rúach uan néuma kijtosnekij tlen kichiua ma yolto itlalnakayo ikaj, pampa tla amo kipias mikis. Ik non, itech Biblia ninmej tlajtolmej amo san motlajtolkuepaj ken “mijyotilistli”, noijki motlajtolkuepaj ken chikaualistli tlen kichiua ikaj ma yolto. Ik non, toTajtsin Dios okijto itech Apachiuilistli tlen omochi ijkuak okatka Noé: “Nikchiuas ma kiaui ipan Tlaltikpak pampa nikixpolos nochi tlen onka itech, nochi yolilistli tlen kipia chikaualistli [rúach] tlen kitemaka yolilistli” (Génesis 6:17; 7:15, 22). Ik non, rúach uan néuma kijtosnekij se chikaualistli tlen amo uelij tikitaj, chikaualistli tlen kichiua ma molini nochi tlen yoltok.

 Pampa tlalnakayo yoltos moneki chikaualistli tlen kichiuas ma yolto [rúach uan néuma]. Ijkon ken moneki electricidad pampa mokakis se radio. Ma timokuayejyekokan itech se radio tlen tekiti ika pilas. Ijkuak tiktlaliliaj pilas, electricidad tlen onka itech ninmej pilas kichiua ma mokaki radio. Tla amo kipias pilas amo uelis mokakis. Uan noijki ijkon panoa ika teposmej tlen xotlaj ika electricidad. Uelis tikijtoskej noijki ijkon panoa ika espíritu: chikaualistli tlen kimaka yolilistli se tlalnakayo. Ijkon ken electricidad amo itlaj kimachilia nion amo itlaj kimati. Espíritu se chikaualistli tlen amo itlaj kimati nion kimachilia. Maski ijkon, ijkuak totlalnakayo ayakmo kipia non espíritu noso chikaualistli, panoa ijkon ken okijto salmista: “Mikij uan mokuepaj tlalpinoli”.

Itech Eclesiastés 12:7 moijtoa, ijkuak ikaj miki, “tlalpinoli mokuepa tlali ijkon ken okatka, uan espíritu mokuepa iuan toTajtsin Dios tlen melauak akin okimakak”. Ijkuak nin chikaualistli noso mijyotilistli kisa itech totlalnakayo, nin miki uan mokuepa ijkon ken achto okatka: tlali. Noijki ijkon panoa ika chikaualistli tlen kitemaka yolilistli, mokuepa iuan akin kitemaka: toTajtsin Dios (Job 34:14, 15; Salmo 36:9). Maski ijkon, nin amo kijtosneki nin chikaualistli melauak yaui iluikak. Nin kijtosneki ijkuak ikaj miki ye Jehová akin kijtoa kox satepan kiyolitis noso amo. Uelis tikijtoskej iyolilis mokaua itech ima toTajtsin Dios. San ichikaualis Jehová uelis kichiuas ikaj oksepa ma kipia nin chikaualistli tlen kitemaka yolilistli noso mijyotilistli tlen uelis kichiuas oksepa ma yolto.

¡Melauak techyolchikaua tikmatiskej tlen kichiuas toTajtsin Dios iuan akinmej yomikej! Pampa Biblia kijtoa “nochteh non yomikkeh iwa tooktokeh [...]. Kisaskeh de inmiketekochwah” (Juan 5:28, 29). Ijkuak ajsis tonal pampa kinyolitiskej, Jehová kinchijchiuilis yankuik intlalnakayo uan kinmakas chikaualistli tlen kitemaka  yolilistli noso mijyotilistli pampa uelis oksepa yoltoskej. ¡Melauak nochtin tiyolpakiskej!