IJKUAK tijkaki tlajtoltin alma niman espíritu, ¿itech tlenon titlanemilia? Miyekej tlaltikpakchanejkej kinemiliaj ika kijtosneki tlen tlaijtik tikpiyaj, itlaj tlen xueli miki nion xueli tikitaj. Kinemiliaj ika ijkuak timikij, yejuin kisa itech totlalnakayo niman yauj oksekan. Pampa melak miyekej ijkon tlanemiliaj,  tlamojkaitaj ijkuak kitaj ika Biblia xijkon tlamachtia. Kuakon, ¿tlenon topan nochiua ijkuak timikij?

Xkilnamiki ika Biblia onoijkuilo ika hebreo niman griego. Tlajtojli néfesch ika hebreo niman ika griego psykjé, ipan seki Biblias notlajtolkuepaj ken “alma”. Niman ipan Biblia ika náhuatl psykjé notlajtolkuepa ken “nemilistli”, “tlakamej” niman “yoltokej”. Kuakon yejuin tlajtoltin notekitiltiaj itech 1) tlaltikpakchanejkej, 2) yolkamej noso 3) inemilis tlaltikpakchane noso se yolki. Matikitakan ipan Biblia ika melauak tlen yotikijtokej.

Tlaltikpakchanejkej. “Ipan on tonaltin ijkuak nemiya Noé [...] san keskimej tlakamej [psykjé], san chikueyimej tlakamej. Yejua okinmakixtij ipan atl.” (1 Pedro 3:20.) Nikan kuajli nesi ika tlajtojli griego “psykjé” okitlajtolkuepkej ken tlakamej noso tlaltikpakchanejkej: Noé, isiuauj, yeyi ikoneuan niman isiuamonuan. Noijki, ipan Éxodo 16:16 israelitas okinnauatijkej yejuin: “Xnechikokan [maná] itech kech tlaltikpakchanejkej [néfesch] nemij nemouan ipan nemochan”. Kijtosneki ika nonechikoskia maná niman ijkon makinmaxili kech chantij ipan se familia. Noijki ipan Génesis 46:18, Josué 11:11, Hechos 2:41 niman Romanos 13:1, tlajtoltin “néfesch” niman “psykjé” kijtosneki tlaltikpakchanejkej.

Yolkamej. Ijkuak toTajtsin opeuj tlachijchiua, Biblia kijtoua: “ToTajtsin okijto: ‘Mamiyekiyakan ipan atl yolkamej [néfesch] tlen yoltokej, niman tlen patlanij tlakpak ipan tlaltikpaktli itech iluikak’. Niman toTajtsin okijto: ‘Manemikan nochi tlatlamantikej noso sesejneka yolkamej ipan tlaltikpaktli, yolkamej tlen kimiskaltiaj techan, yolkamej tlen nouiyoniaj niman tlatlamantikej noso sesejneka yolkamej tekuanimej ipan tlaltikpaktli’. Niman ijkon onochiuj” (Génesis 1:20, 24). Nikan tlajtojli néfesch okitlajtolkuepkej ken michimej, yolkamej tlen kimiskaltiaj techan niman yolkamej tekuanimej. Noijki uelis tikitas ika ijkon onotlajtolkuep ipan Génesis 9:10, Levítico 11:46 niman Números 31:28.

 Inemilis tlaltikpakchane. Kemantika, tlajtojli “néfesch” niman “psykjé” noijki kijtosneki inemilis se tlaltikpakchane. Tikijtouaj yejuin, pampa Jehová okijli Moisés: “Yomijkej nochimej tlakamej akin kitejtemouayaj monemilis [néfesch]” (Éxodo 4:19). ¿Tlenon kitejtemouayaj itlauelikniuan Moisés? Kinekiyaj kimiktiskej. Noijki ipan Biblia kijtoua ika yeuejkaui ijkuak Raquel kitlakatilijtoya Benjamín, “opeuj kisa inemilis [néfesch] (pampa omik)” (Génesis 35:16-19). Kema, Raquel omik. Noijki matitlanemilikan ipan itlajtoluan Jesús: “Nejua nikuajli tlajpixki. On kuajli tlapixki kitemaka inemilis [psykjé] impampa on borregos” (Juan 10:11). Jesús okitemakak inemilis “psykjé” inpampa tlaltikpakchanejkej. Ipan nochi itlaxeloluan Biblia tlen yotikitakej, tlajtoltin “néfesch” niman “psykjé” kitlajtolkuepaj ken inemilis se tlaltikpakchane. Onka okseki neskayomej ipan 1 Reyes 17:17-23, Mateo 10:39, Mateo 20: 28 niman Hechos 20:10.

Tla xtijkaua timomachtia iTlajtol toTajtsin, tikitas ika xnesi nion se itlaxelol pitentsin Biblia kampa tlajtoltin néfesch niman psykjé iuan maonia tlajtojli “xkeman miki” noso “nochipa nemi”. Kema, ipan Biblia nochipa kijtoua ika néfesch ueli miki (Ezequiel 18:4, 20). Ika yejon, Biblia kiteneua se “mijkatsintli” ken néfesch tlen yomik (Levítico 21:11).

Ipan seki Biblias onotlajtolkuep tlajtojli hebreo rúaj niman ika griego pnéuma ken “espíritu” noso “ijyotl”. Ipan Salmo 104:29 kijliaj Jehová: “Tla tikinkixtilia inmijyo [rúaj], mikij, niman oksejpa nokuepaj tlalpoktli”. Noijki Biblia kijtoua ika ijkuak “tlalnakayotl xkipiya ijyotl [pnéuma], miktika” (Santiago 2:26, TNM). Ipan yejuin tlajtoltin itech Biblia kuajli kijtoua ika “rúaj” niman“pnéuma” kijtosneki tlen ika yoltika totlalnakayo, pampa tla xkipiyas, xyoltos. Ika yejon, Biblia xsan kitlajtolkuepa tlajtojli rúaj ken “ijyotl”, noijki ken “kojtilistli” tlen techmaka nemilistli. Ijkon, toTajtsin okijto itech Apachiuilistli: “Nikuajkuis se apachiuilistli niman ijkon nikpopolos nochi tlen yoltika niman kipiya kojtilistli [rúaj] ipan tlaltikpaktli”  (Génesis 6:17; 7:15, 22). Kuakon, rúaj niman pnéuma kijtosneki kojtilistli tlen xueli tikitaj, yejuin kichiua ika manouiyoni nochi tlen yoltika.

Totlalnakayo noneki kipiyas kojtilistli [rúaj noso pnéuma] niman ijkon uelis yoltos. Ijkon ken se radio tlen noneki manopanoltili tlitl noso noneki tiktlalilis pilas niman ijkon uelis tiktlikuiltis. Noijki ijkon panoua ika ikojtilis nemilistli: yejuin kichiua mayolto totlalnakayo. Ijkon ken tlitl, ijyotl noso kojtilistli [rúaj noso pnéuma] xtlaj kimachilia nion xueli tlanemilia. Kema, yejon san kojtilistli. Ijkuak totlalnakayo xok kipiya yejon ijyotl noso kojtilistli, panoua ijkon ken okijto salmista: ‘Miki, niman oksejpa nokuepa tlalpoktliʼ.

Eclesiastés 12:7 kijtoua ika ijkuak tlakatl miki, “tlalpoktli [tlalnakayotl] nokuepa tlajli ijkon ken kachtopa katka, niman kojtilistli [rúaj] nokuepa itech toTajtsin melauak akin okimakak”. Ijkuak totlalnakayo xok kipiya ijyotl noso kojtilistli, miki niman nokuepa kampa oualeuj: itech tlajli. Niman noijki, kojtilistli yauj kampa oualeuj: itech toTajtsin (Job 34:14, 15; Salmo 36:9). Yejuin xkijtosneki tla yemelak yauj itech iluikak. Ka, kijtosneki ika ijkuak yakaj miki, san toTajtsin kimati tla oksejpa kiyolitis. San toTajtsin uelis kimakas oksejpa ijyotl noso kojtilistli akin yomik niman ijkon oksejpa manemi.

¡Melak techyolseuiya pampa tikmatij ika yejon kichiuas toTajtsin inpampa tlaltikpakchanejkej akin noseuijtokej “ipan intlalkon”! (Juan 5:28, 29.) Ijkuak yejkos tonajli niman Jehová kinyolitis, kinchijchiuilis yenkuik intlalnakayo niman kinmakas ijyotl noso kojtilistli niman ijkon oksejpa manemikan. ¡Melak onias pakilistli!