¿IMAPITAQ alma chayri espíritu rimaykunata uyarispa tʼukurinki? Yaqha tukuy runasqa ukhunchikpi imachá kan, mana wañuq, mana rikukuq, chay kasqanta ninku. Chantapis wañuptinchik tʼaqakuspa, wak lugarpi kawsachkallasqantapuni nillankutaq. Achkha runas ajinata yuyasqankurayku, Biblia mana chaytachu yachachisqanta yachaspa tʼukuchkaq qhipakunku. Chayrayku, ¿imatá Biblia imachus alma chayri espíritu, kasqanmanta yachachin?

Ñawpaqtaqa, almamantaraq parlarina. Ichapis, Biblia hebreopi, griegopi ima qillqakusqanta yachanki. Bibliata qillqaqkunaqa, alma rimaypaq hebreo simipi néfesch rimayta uqharirqanku, griego simipitaq psykjé rimayta. Kay iskay rimaykunaqa, pusaq pachakmanta astawan Bibliapi rikhurin, kay Traducción del Nuevo Mundo nisqapi, kay iskay rimaykunata (néfesch, psykjé) “alma” nisqa rimayman tikrakun. Qhichwa Bibliataq, wakin kuti alma rimayta, runa, uywa, kawsaq, qamkuna, qam, kaq, ima nisqa rimaykunaman tikrachin. Bibliata ñawirispaqa, kay néfesch, psykjé rimaykunaqa: 1) runasmanta,  2) uywasmanta chayri 3) runap chayri uywap kawsayninmanta parlanapaq uqharikusqanta rikunki. Qhawarina, imaynatachus Biblia kay rimaykunata apaykachasqanta.

Runas. “Noé arcata ruwashajtin, chaypacha [...] pisi runaslla [psykjé], pusajlla yakunejta salvasqa karqanku.” (1 Pedro 3:20.) Kaypiqa psykjé rimayta ‘runasmanta’ nisunman Noemanta, warminmanta, kimsa churisninmanta, kimsa ñuqchʼasninmanta ima parlanapaq uqharikun. Chantapis, Éxodo 16:16 pʼitipi jinata israelitasta kamachikurqa: “Sapa ujniykichej [Maná nisqata] pallakuychej [...,] sapa ujpaj [néfesch] iskay kilota jinalla”. Arí, tukuypis pallakunanku karqa machkha runaschus familiankupi kasqankumanjinalla. Chantapis néfesch, psykjé rimaykunaqa, ‘runasmanta’ parlanapaq uqharikullantaq kay, Génesis 46:18, Josué 11:11, Hechos 27:37, Romanos 13:1 pʼitikunapi.

Animales. Dios tukuy imata ruwachkaptin jinata nirqa: “Yakupi rikhurichunku ashkha animales [néfesch]; jinallataj pʼisqospis jallpʼa patata phawaykachajkuna kachunku, nispa. Chantá Dios nerqa: Jallpʼa patapi kawsachunku tukuy laya animales [néfesch]: Monte animales, uywas, pampata qhatatakojkuna ima, layankuman jina, nispa. Ajinataj karqa”, nispa (Génesis 1:20, 24). Kay pʼitipiqa yakupi animalespaq, monte animalespaq, uywaspaq ima, néfesch rimayta uqharikun. Chantapis chay rimayqa pʼisquspaq wak animalespaq ima, Génesis 9:10, Levítico 11:46, Números 31:28 pʼitikunapi uqharikullantaq.

Runap kawsaynin. Wakin kutiqa néfesch, psykjé rimaytaqa, runap kawsayninmanta parlanapaq uqharikun. Jehovaqa jinata llaqtanman nirqa: “Sitajchus aswanraj kanman chayqa, pagasqa kanqa kawsaymanta [néfesch] kawsaywan”, nispa (Éxodo 21:23-25). ¿Runata wañuchikuptin imawantaq pagakunan karqarí? Juk kawsayta, kawsayllawantaq pagakunan karqa. Chantapis Raquelpa wawan Benjamín paqarikuchkaptin, “Raquel wañushaspaña (kawsaynin chayri néfesch lluqsichkaptin) ñakʼayllataña wawata suticharqa” (Génesis 35:16-19). Jesús parlasqanpi tʼukurina, “Noqa sumaj michej kani. Sumaj michejqa ovejasninrayku kawsayninta [psykjé] churan”  (Juan 10:11). Arí, Jesusqa kawsayninta [psykjé] runarayku qurqa. Tukuy kay Bibliamanta pʼitikunapi, alma chayri néfesch, psykjé rimaykunaqa, runap kawsayninmanta parlan. Chantapis, “alma” imatachus niyta munasqanta kay pʼitikunapi tarillanchiktaq 1 Reyes 17:17-23, Mateo 10:39, Juan 15:13, Hechos 20:10.

Bibliamanta yachakullankipuni chayqa, rikunki imaynatachus Bibliaqa ni jaykʼaq yachachisqanta néfesch chayri psykjé, “wiñaypaq kawsasqanta” chayri “mana wañusqanta”, imaraykuchus Bibliaqa ‘alma’ chayri runa, wañuyta atisqanta yachachin (Ezequiel 18:20, NM).

Kunan qhawarina imatachus “espíritu” rimaymanta Biblia yachachisqanta. Wakinkunaqa, espirituwan almawan kikillan kasqankuta ninku. Chayqa mana jinachu. Bibliaqa, mana kikinchu kasqankuta sutʼinchan. ¿Imapitaq jukjina kanku?

Bibliata qillqaqkuna, espiritumanta parlaspa, hebreo simipi rúaj, griego simipitaq pnéuma nisqa rimaykunata uqharirqanku. Bibliallataq sutʼinchan imatachus kay rimaykuna niyta munasqanta. Qhawarina Salmo 104:29 nisqanta, Jehovamanta parlaspa jinata nin: “Samayninkuta [rúaj], qhechupojtiyki, wañupunku, jallpʼallamantaj tukupunku”, nispa. Chantapis, Qheshwa Biblia Santiago 2:26 pʼitipi jinata nin: “Cuerpoqa mana espirituyoj [pnéuma] wañusqa kashan”, nispa. Kay iskay pʼitikunapi rúaj chayri pnéuma rimaykunaqa, mana samayninchiktachu niyta munan. Manataq alma niyta munanchu, manaqa kawsay samayta niyta munan. Dios chay kawsay samayta mana quwasunmanchu chayqa mana pipis kawsanmanchu, wañupunman. Chayrayku Diosqa Noep pʼunchayninpi nirqa: “Kay pachapi tukuy kawsayniyojkuna wañurarqanku senqasninkumanta samajkuna”, nispa (Génesis 6:17; 7:15, 22). Arí “espíritu” rimayqa kawsay samay, Diospa mana rikukuq atiynin, nisunman imachus kawsachiwanchik chay.

Almaqa mana kikinchu espirituwan. Pipis espirituwan kawsan, mana espirituwanqa wañupun. Juk radiojina mana corrientewanqa wañupun. Kay radiopi tʼukurina, pilasta churaptinchikqa,  chay pilaspi corrienteqa radiota waqarichin, mana pilawanqa, mana waqanmanchu. Jinallataq espirituqa, kawsananchikpaq atiyta quwanchik. Espirituqa, corrientejina, mana sunquyuqchu, nitaq yuyayniyuqchu. Arí, espirituqa juk kallpajinalla. Arí, chay espirituwanqa kawsanchik, mana chaywantaq wañupunchik. Salmo nisqanmanjina: “Samayninkuta [rúaj], qhechupojtiyki, wañupunku, jallpʼallamantaj tukupunku”.

Eclesiastés 12:7 niwanchik runa wañuptin, “chaypacha ñutʼu jallpʼaqa jallpʼallamantaj tuk[usqanta], ñawpajta karqa ajinaman, runaman qosqan almataj [espirituntaq] Diosllaman kutip[usqanta]”. Kay pʼiti nisqanmanjina runap espiritun chayri atiynin cuerponmanta lluqsiptin, runaqa wañupun, cuerpontaq ñutʼu jallpʼaman tukun. Jinallataq espirituqa Diosman kutipun (Job 34:14, 15; Salmo 36:9). Kaytaq mana niyta munanchu espíritu janaqpachaman phawaspa ripusqanta, manaqa, pipis wañuptin, chay runa kawsarimunantachus manachus Diosmanta kachkasqanta, niyta munan. Arí, Dioslla, pillamanpis kawsay samayta, quyta atin watiqmanta kawsarinanpaq.

¿Manachu chayta yachay sunquchawanchik? (Juan 5:28, 29.) Jehová wañusqakunata kawsarichimuptin, musuq cuerpota paykunaman qunqa, chaymantaq watiqmanta kawsay samayta chayri espirituta qunqa. ¡Mayta kusikusunchik chayta rikuspa! ¿Icharí?

“Alma” rimaymanta, “espíritu” rimaymanta ima, astawan yachakuyta munanki chayqa, ¿Qué nos sucede cuando morimos? nisqa folletota chantá Razonamiento a partir de las Escrituras libropi 32-36, 136-140 paginasta ñawiriy. Kaykunatataq Jehovamanta sutʼinchaqkuna urqhunku.