Llapan kanqanman ëwari

Qallananchö tïtulukunaman ëwë

APÉNDICE

¿Imataq “almawan” “espïrituqa”?

¿Imataq “almawan” “espïrituqa”?

ALMAPITAWAN espïritupita parlaqta wiyarqa, ¿imamantaq pensarinki? Almapitawan espïritupita parlaqta wiyarqa, cuerpontsik rurinchö katsinqantsikta, mana wanonqanta, y mana rikakoq espiritu kanqantam wakin nunakunaqa creiyan. Wanurishqaqa cuerpontsikpitam tsë espiritu yarqurir huk lädokunachö kawëkan niyanmi. Kë yachatsikï alläpa reqishqa kaptinmi, nunakunaqa espantëkuyan Biblia tsënö mana yachatsikonqanta musyarir. Tsëpenqa, ¿imatataq Biblia yachatsimantsik almapita y espïritupita?

BIBLIA “ALMAPITA” YACHATSIKONQAN

Almapita puntata parlarishun. Rikanqantsiknöpis casi llapan Bibliam hebreu y griegu idiömachö qellqakarqan. Biblia qellqaqkuna almapaq parlarnenqa hebreu idiömachö néfesch y griegu idiömachö psykjé nishqan palabrakunatam churayarqan. Tsëmi kë ishkan palabraqa puwaq pachakpitapis más, Bibliachö yurin y Traducción del Nuevo Mundo nishqanchöqa “alma” nishpam churayämushqa. Bibliachöqa “alma” y “almakuna” nerqa ¿imakunapaqtaq parlan? Këtaqa nin, 1) nunakunapaq, 2) animalkunapaq, 3) nunakunapa y animalkunapa kawëninkunapaqmi. Rikärishun Bibliachö kë kimampaq parlanqanta.

Nunakuna. “Tseyaqnam Noe barcutano arcata rurarqan. Peru puwaq nunacunallam [psykjé] tse arcaman yecur, salbacuyarqan yacucho wanuyänan quecaptin.” (1 Pedru 3:20.) Këchöqa alleqmi rikätsimantsik nunakuna “alma” kayanqanta: Noé warminwan, kiman tsurinkuna y kiman lumtsïninkuna. Hinamampis Éxodo 16:16, nishqanchömi israelitakunata Jehová Dios mandarqan: Manätaqa “ëlluyanki [qoriyanki] wayikikunachö ëkaq almapis kayanqanmannölla” nishpa. O familiachö ëkaq nunapis kayanqan tinkullam ëlluyänan karqan. “Alma” o “almakuna” nishqan palabrakunaqa nunakunallapaqmi parlan kë textokunachö Génesis 46:18, Josué 11:11, 1 Corintios 15:45QKW.

Animalkuna. Dios kamanqan tiempo witsëpaqmi Bibliachö kënö nin: “Diosmi nerqan: ‘Yakuchö miratsun kawaq almakuna, y volaq animalkuna patsa hanampa volayätsun’. Tsëpitanam Dios nerqan: ‘Patsachöpis miratsun kastanmannö tukïläya kawaq almakuna, manshu animalkuna, kuyoq animalkuna y chukaru animalkunapis’. Y nenqannömi karqan” (Génesis 1:20, 24). Kë textochöqa pescädokunata, manshu animalkunata, chukaru animalkunatapis “almakuna” ninllam. Tsënöllam hina, älayoq y tukïläya animalkunatapis qayan Génesis 9:10, Levítico 11:46, Números 31:28, textokunachö.

Nunapa kawënin. Höraqa nunakunapa kawënintam “alma” nishpa qayan. Tsëmi, Moisesta Jehová nerqan: “Almëki asheq llapan nunakunaqa wanuyashqanam” nishpa (Éxodo 4:19). ¿Imata rurëtataq Moisesta chikeqkunaqa munayarqan? Wanutsiyänampaqmi ashiyarqan. Tsënöllam hina Raquelpaq leirnin tarintsik, Benjamín shutiyoq wambram yurikaptinmi “alman yarqurëkarqan (o wanurerqan)” neqta (Génesis 35:16-19). Tsë höram Raquel kawëninta oqrarerqan. Hinamampis Jesus nenqanman pensakurkushun: “Noqam alli mitseqqa kä, alli mitseqqa kaweynintam [psykjé] qon üshankunapaq” (Juan 10:11QKW). Jesusqa, almantam o kawënintam entregarqan nunakunarekur. Kë rikanqantsik textokunachö “alma” nerqa, clärom nunakunapa kawënimpaq parlan. “Almapita” más parlanqantaqa tarintsik 1 Reyes 17:17-23, Mateo 10:39NM, Juan 15:13NM, Hechos 20:10NM, textokunachömi.

Bibliata estudiar siguirnenqa, manam tarinkitsu huk versïculollatapis “almaqa” “manam wanuntsu”, o “manam ushakantsu” neqta. Más bien Bibliaqa nimantsik almaqa wanonqantam (Ezequiel 18:4, 20). Tsëmi Bibliachöqa, “wanushqa alma” nin ayata (Levítico 21:11).

¿IMATAQ “ESPÏRITUQA”?

Kananqa rikärishun ‘espïritupita’ Biblia yachatsikonqanta. Wakin nunakunaqa creiyan “espíritu” y “alma” igual kayanqantam. Pero manam tsënötsu. ‘Espïrituwan’ ‘almaqa’ hukläya kayanqantam Bibliaqa claro yachatsikun. ¿Imachötaq hukläya kayan?

Biblia qellqaqkunaqa, rúaj nishqantam hebreuchö y pnéuma nishqantam grieguchö churayarqan ‘espïritupita’ parlarnin. Kikin Bibliachömi imanö kanqantapis willamantsik. Salmo 104:29 nishqanmi Jehovata nin: “Espïritunta [rúaj] horqariptikeqa wanuriyanmi, y allpamanmi kutiriyan”. Y Santiago 2:26 [QKW] nishqanchönam nimantsik: “Kwerpu mana espirituyoq [pnéuma] wanushqa keykan” nishpa. Këchö “espíritu” nerqa, rikätsimantsik ‘espïrituqa’ cuerpo kawatseq kanqantam, mana tsëwanqa wanushqam këkanman. Tsënö kaptinmi rúaj nishqan palabraqa “espíritu” nishllapatsu Bibliachö yurin, sinöqa, “kallpa” o kawëpa kallpan nishpapis yurinmi. Tsëmi Dios nerqan Noëta Diluviopaq: “Mantsakëpaq tamyatam patsaman apamushaq, kawëpa kallpanwan [rúaj] llapan kawëkaqkunata ushakätsinäpaq” nishpa (Génesis 6:17; 7:15, 22). Awmi, ‘espïritupaq’ parlarqa mana rikakoq kallpapaq, o llapan kawaqkunata kawatseq kallpapaqmi parlan.

Almaqa manam espïrituwan igualtsu. Imanömi huk radio wanan electricidadta funcionanampaq, tsënömi cuerpopis wanan espïrituta funcionanampaq. Puritsina radioman pïlata churarishqaqa electricidadnin yëkurirmi funcionatsir qallëkun, mana pïlawanqa manam funcionantsu. Tsë pïlapa electricidadnin cuentam espïritupis, cuerpo kawanampaq kallpata qon. Y tsë electricidad cuentam imatapis pensantsu ni mäkuntsu. Awmi, manam nunanötsu espïrituqa kawan. Kë espíritu o kallpa mana cuerpocho kaptenqa, salmista nenqannömi: “Wanurin y allpaman kutirin”.

Eclesiastés 12:7 nishqanchömi nimantsik: Nuna wanuriptenqa “[cuerpoqa] o polvoqa qallananchö kanqannö allpamanmi kutirin, y espïritunam Diosman kutirin”. Espíritu o kawëpa kallpan haqiriptenqa, cuerpoqa wanurinmi y allpamanmi kutirin. Tsënöllam hina kawëpa kallpampis Diosman kutirin (Job 34:14, 15, Salmo 36:9). Pero këqa manam kawëpa kallpanqa ciëloyaqmi ewkun ninantsu. Tsëqa, pipis wanuriptenqa shamoq tiempochö kawananta o mana kawanantaqa Jehová Diosmi decidin ninanmi. Y kawëninqa Diospa makinchönam këkan ninanmi. Tsë kawëpa kallpanta o espïrituntaqa, Diosllam kutitsita puëden, tsënöpam yapë kawarinman.

¡Imanömi kushikuntsik, Jehová Diospa yarpëninchö këkaq ‘wanushqa’ nunakuna yapë ‘kawariyämunanta’ musyarir! (Juan 5:28, 29). Kawariyämunan hora chäramuptenqa, mushoq cuerponkuna rurarirmi Jehová Diosqa espïrituta o kallpata qorenqa yapë kawayänampaq. ¡Imanö kushikïpaqraq kanqa!

Bibliachö “alma” y “espíritu” nishqan palabrakunapita maslla yachakïta munarqa, ¿Qué nos sucede cuando morimos? nishqan follëtopa 32 a 36 päginankunachö ashi, y libro Razonamiento a partir de las Escrituras nishqampa 136 a 140 päginankunachöpis tarinkim. Kë ishkan publicacionkunataqa Jehovapa testigonkunam rurayämushqa.