Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

APÉNDICE

“Alma” ga̱jma̱a̱ “espíritu”: Ndiéjunʼ phú eyoo gáʼthi ajngáa rígi̱ rá.

“Alma” ga̱jma̱a̱ “espíritu”: Ndiéjunʼ phú eyoo gáʼthi ajngáa rígi̱ rá.

ÍNDO̱ natadxawíín ajngáa alma ga̱jma̱a̱ espíritu, ndiéjunʼ rí tatsaʼwáminaʼ rá. Mbaʼin xa̱bu̱ nundxa̱ʼwa̱míjna̱ rí ajngáa rígi̱ nandoo gáʼthi dí rígá náa awúu̱n xuyulúʼ, nindxu̱u̱ mbá rí tsékujmaa ga̱jma̱a̱ rí tsikháñu. Nuthi rí índo̱ nakhañulúʼ nagájnáa náa ikháanʼlu rígi̱ ga̱jma̱a̱ na̱jkha̱ maxtáa i̱mba̱ níʼkhá. Numuu rí mbaʼin xa̱bu̱ nunimbu̱ún rígi̱, índo̱ ikhiin naguanu najmañún rí xtáa raʼsngáa náa Biblia nduyáá rí xúgíʼ rí kuwa runimbu̱ún nákha ginii ragájkhun nindxu̱u̱. Mú ndiéjunʼ ñajunʼ alma ga̱jma̱a̱ espíritu rí e̱ʼkha̱ raʼthí náa Biblia rá.

AJNGÁA “ALMA” RÍ NA̱ʼKHA̱ RAʼTHÍ NÁA BIBLIA

Guʼyáá ginii ajngáa alma. Mbáa ikháánʼ narmáʼáan a̱jkia̱nʼ, nákha phú niguma xúgíʼ Biblia nigumaraʼmáʼ ajngáa hebreo ga̱jma̱a̱ ajngáa griego. Índo̱ niʼthí ajngáa alma, xa̱bu̱ bi̱ niniraʼmáʼ Biblia nijmún ajngáa hebreo néfesch ga̱jma̱a̱ ajngáa griego psykjé. Nájma̱ ajngáa rígi̱ na̱ʼkha̱ itháan rí mbá 800 nuthu náa Escrituras, ga̱jma̱a̱ náa Traducción del Nuevo Mundo náa inglés naʼtáriyaʼ xóo “alma” náa nota. Xú káʼnii ejmuu náa Biblia ajngáa “alma” ga̱jma̱a̱ “almas” rá. Nandoo gáʼthi 1) xa̱bu̱, 2) xujkhúʼ o 3) vida rí guáʼdáá xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ vida rí guáʼdáá xujkhúʼ. Guʼyáá tikhu texto náa nasngájma ajtsú enii rígi̱.

Mbaʼin xa̱bu̱. “Mbiʼji huajiuʼ riʼdo nexta Noé;  [...] miguiñuʼu xa̱bu̱ o [almas], necahuin tacañu neʼni iyambiʼ ri necuŋguaʼ Dios mbiʼji riñu, tacañu xabu suʼcui muri iquin gatin naʼ aun barco.” (1 Pedro 3:20.) Gi̱jyooʼ nasngájma kaʼwu rí ajngáa “almas” nandoo gáʼthi xa̱bu̱: Noé ga̱jma̱a̱ a̱ʼgiu̱u̱, ma̱ngaa ajtsíin e̱ji̱i̱n gajmiún guʼñún. Náa Éxodo 16:16 e̱ʼkha̱ raʼthí xtángoo rí nijuixnún xa̱bu̱ israelitas: “Gura̱xi̱i̱ [maná] [...] xó má mbaʼin almas (nandoo gaʼthí xa̱bu̱, atayáá náa nota) bi̱ kuwa náa guʼwálaʼ”. Xóo muʼthá, ikhiin gíʼmaa muraxi̱i̱ maná xó má mbaʼin xa̱bu̱ bi̱ kuwa náa mbá guʼwá. Na̱ʼkha̱ i̱ʼwáʼ notas náa Biblia xó má náa Génesis 46:18, Josué 11:11, Hechos 27:37 ga̱jma̱a̱ Romanos 13:1 náa na̱ʼkha̱ raʼthí ajngáa “alma” ga̱jma̱a̱ “almas” rí nandoo gáʼthi mbaʼin xa̱bu̱.

Xujkhúʼ. Náa texto ndrígóo Biblia náa na̱ʼkha̱ raʼthí xú káʼnii niguma numbaaʼ: “Ikhú Dios niʼthí: ‹Gakuwíin náa awúu̱n iyaʼ xúgínʼ xujkhúʼ (“almas”, atayáá náa nota) bi̱ nduya, ga̱jma̱a̱ xujkhúʼ bi̱ guáʼdáá xniúnʼ gájngruigu̱u̱n náa xúgíʼ mekhu›. Dios niʼthí: Gakuwíin náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ xúgíʼ enii xujkhúʼ (“almas”, atayáá nota) bi̱ nduya xó má nindxu̱u̱ mámbáa xujkhúʼ, xujkhú kharaʼdiin ga̱jma̱a̱ xúgínʼ xujkhú bi̱ nagún kruígu̱u̱n ga̱jma̱a̱ xujkhú xáná bi̱ kuwa náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ xó má nindxu̱u̱ mámbáa xujkhúʼ›. Ga̱jma̱a̱ xúʼko̱ ni̱jkha̱nú nirígá” (Génesis 1:20, 24). Náa texto rígi̱ najmuu ajngáa “xujkhúʼ” mu maʼthí ga̱jma̱a̱ numún e̱gi̱ʼ, xujkhú kharaʼdiin ga̱jma̱a̱ xujkhú xáná (“almas”). Na̱ʼkha̱ i̱ʼwáʼ notas náa Génesis 9:10, Levítico 11:46 ga̱jma̱a̱ Números 31:28 mu maʼthí ga̱jma̱a̱ numún ño̱ʼo̱ ga̱jma̱a̱ iʼwíínʼ xujkhúʼ.

Vida ndrígóo xa̱bu̱. Ajngáa “alma” nandoo gáʼthúu̱n vida ndrígóo xa̱bu̱. Jeobá niʼthúu̱n Moisés: “Nikháñun xúgínʼ xa̱bekha bi̱ nindúún muxiñán” (Éxodo 4:19, “bi̱ ndiyáaʼ alma ndrígáʼ” atayáá náa nota). Ndiéjunʼ nindúún munii Moisés xa̱bu̱ bi̱ sia̱nʼ rá. Ikhiin nindúún muxiyáa. Nákha wajyúúʼ, nákha xtáa ragumaa a̱ʼdióo Raquel bi̱ nigumbiʼyuu Benjamín, “ni̱jkha̱ rakháñuu mañúú” (Génesis 35:16-19). Gundxaʼwamíjna̱ náa ajngáa rí niʼthí Jesús: “Icun ñajunʼ su mejanʼ ndayaun mugu. Ca su mejanʼ ndayaun mugu naxnaxi ri ndaʼya-mi [alma] jma numu mugu” (Juan 10:11). Jesús nixnáxe̱ alma o vida ndrígóo ga̱jma̱a̱ numún xa̱bu̱ numbaaʼ. Xúgíʼ texto rí ndiʼyáá nákha ginii o xkri̱da dí na̱ʼkha̱ náa nota, ajngáa “alma” nandoo gáʼthúu̱n vida ndrígóo xa̱bu̱. Muxkamaa i̱ʼwáʼ xkri̱da náa Biblia inglés ga̱jma̱a̱ náa mbaʼa nota ndrígóo ajngáa “alma” dí na̱ʼkha̱ náa 1 Reyes 17:17-23, Mateo 10:39, Juan 15:13 ga̱jma̱a̱ Hechos 20:10.

Á mu natanigajmaa má xúʼko̱ Biblia, ma̱ta̱ya̱a̱ rí ikhí tséʼkha̱ nimbá versículo náa najmuu ajngáa “rí tsikháñu” o “rí ndaʼya kámuu” mu maʼthí ga̱jma̱a̱ numuu ajngáa “alma”. Mú náa Escrituras nasngájma rí alma nindxu̱u̱ rí nakháñuu (Ezequiel 18:4, 20). Ikha jngó índo̱ naʼthí náa Biblia ga̱jma̱a̱ numuu mbáa xa̱bu̱ nikháñu najmuu ajngáa “alma bi̱ nikháñu” (Levítico 21:11, nota).

NDIÉJUNʼ NINDXU̱U̱ “ESPÍRITU” RÁ.

Rí xúgi̱ mbuʼyáá xú káʼnii ejmuu náa Escrituras ajngáa “espíritu”. Tikhun xa̱bu̱ nunimbu̱ún rí alma ga̱jma̱a̱ espíritu nindxu̱u̱ mbríguu. Mú raʼkháa xúʼko̱ kaʼnii. Náa Biblia naʼthí kaʼwu rí “espíritu” ga̱jma̱a̱ “alma” mixtiʼkhu nindxu̱u̱ mámbá. Mú náa numuu rí mixtiʼkhu rá.

Bi̱ niniraʼmáʼ Biblia nijmún ajngáa hebreo rúaj ga̱jma̱a̱ náa griego pnéuma mu muthi ga̱jma̱a̱ numuu “espíritu”. Náa Biblia naʼthí kaʼwu ndiéjunʼ eyoo gáʼthi. Mbá xkri̱da, náa Salmo 104:29 naʼthí rígi̱ ga̱jma̱a̱ numuu Jeobá: “Á mu natriya kaʼñúnʼ espíritu [rúaj] ndrígu̱ún, nánguá eya, ga̱jma̱a̱ natangi̱i̱n náa yujndaʼ”. Ma̱ngaa náa Santiago 2:26 naʼthí rí “xuhuiʼlu riʼdo nandahuaʼ espíritu [pnéuma], nandaʼ numuu”. Náa tsinaʼ chíʼgíʼ rígi̱ nasngájma kaʼwu rí ajngáa “espíritu” nandoo gáʼthi rí naʼni magiʼdoo vida mbáa xa̱bu̱, á mu nda̱a̱ espíritu xáxtáa nimbáa xa̱bu̱. Ikha jngó, náa Biblia ajngáa rúaj na̱nguá ejmuu mu maʼthí i̱ndó “espíritu”, ma̱ngaa najmuu mu maʼthí “tsiakii”, o tsiakii rí gíʼdoo mbáa xa̱bu̱ bi̱ ndaʼya. Dios niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu Ruʼwambiiʼ nákha nixtáa Noé: “Ikhúúnʼ mani maxnúu mbá ruʼwambiiʼ náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ mu mani gámbáa xúgíʼ rí ndaʼya bi̱ gíʼdoo tsiakii [rúaj] rí naʼni maxtáa xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ xujkhúʼ bi̱ kuwa náa agoo mekhu” (Génesis 6:17; 7:15, 22). Ikha jngó, “espíritu” nandoo gáʼthi mbá tsiakii rí tsékujmaa, rí naʼni makuwá xúgínʼ bi̱ nduya.

Mu ma̱ndoo makuwáanʼ ndayóoʼ rí mbuʼyáxuʼlu, xó má mbá radio ndayóoʼ magiʼdoo aguʼ mu ma̱ndoo mawán. Gundxa̱ʼwámi̱jna̱ ga̱jma̱a̱ numuu mbá radio rí na̱ʼkhu̱u̱ pila. Índo̱ nudriyáʼlu pila rí nuxi̱ʼ nañajunʼ májánʼ wéñuʼ. Á mu nda̱a̱ pila na̱nguá ewáán. Xó má mbá radio rí nuxuʼdáʼlú náa enchufe. Ga̱jma̱a̱ xúʼko̱ má nindxu̱u̱ espíritu: Nindxu̱u̱ mbá xi̱ʼ rí naʼni maxtáa mbáa xa̱bu̱. Xó má aguʼ rí tseku̱mu̱u̱ ga̱jma̱a̱ na̱nguá endxa̱ʼwáminaʼ. Espíritu nindxu̱u̱ mbá tsiakii mú raʼkháa xóo mbáa xa̱bu̱. Á mu nda̱a̱ espíritu o xi̱ʼ rígi̱ náa ikháanʼlu, narígá xóo niʼthí salmista: “Nánguá eya, ga̱jma̱a̱ natangi̱i̱n náa yujndaʼ”.

Eclesiastés 12:7 naʼthí rí índo̱ nakháñuu mbáa xa̱bu̱, “ikhú yujndaʼ natanga̱a̱ náa ku̱ba̱ʼ xó má nákha ginii, ga̱jma̱a̱ espíritu natanga̱a̱ náa Dios bi̱ [gajkuwin] bi̱ nixná espíritu rúʼko̱”. Índo̱ espíritu, o xi̱ʼ, nagájna̱a̱ náa xa̱bu̱ bi̱ nikháñu, ikhú natanga̱a̱ náa ku̱ba̱ʼ rí nigumaa ga̱jma̱a̱. Xúʼko̱ má xi̱ʼ natanga̱a̱ náa Dios náa phú ni̱ʼkha̱ (Job 34:14, 15; Salmo 36:9). Rígi̱ tsíyoo gáʼthi rí xi̱ʼ najkha̱a̱ mekhuíí. Rí nandoo gáʼthi, rí índo̱ mbáa xa̱bu̱ nakháñuu, Jeobá nindxu̱u̱ bi̱ kaʼyoo maʼthí á mu maxtáa o xáxtáa nda̱wa̱á. Vida ndrígóo naguanúu náa ñawúunʼ Dios. I̱ndó tsiakii ndrígóo Dios ma̱ndoo maʼni rí mbáa xa̱bu̱ magiʼdoo xi̱ʼ o espíritu, mu xúʼko̱ ma̱ndoo maxtáa mbu̱júu̱.¡Naʼni a̱jkiu̱lú índo̱ nduʼyáá rí gáʼni Dios ga̱jma̱a̱ numún xa̱bu̱ bi̱ ndu̱ya̱a̱ xu̱únʼ náa “iña huajinʼ”! (Juan 5:28, 29.) Índo̱ gáʼga̱nú mbiʼi rí Jeobá makuxi̱i̱n xa̱bu̱ bi̱ nikháñun, ikhú maxnún imbo̱o̱ nuxi̱ʼ xuñúnʼ ga̱jma̱a̱ espíritu o xi̱ʼ rí gáxnun maʼni rí matangi̱i̱n makuwa mbu̱júu̱. ¡Marigá wéñuʼ gagi!

Á mu nandaʼ majmañaaʼ itháan ga̱jma̱a̱ numuu ajngáa “alma” ga̱jma̱a̱ “espíritu” rí na̱ʼkha̱ náa Biblia, ma̱ndoo mataxkamaa náa folleto ¿Qué nos sucede cuando morimos? Ga̱jma̱a̱ náa ináa 32 asndu 36 ga̱jma̱a̱ ináa 136 asndu 140 ndrígóo libro Razonamiento a partir de las Escrituras. I̱yi̱i̱ʼ rígi̱ nini bi̱ nutaraʼa numuu Jeobá.