Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

EBYONGIRWEHO

Abantu Mali Baine Ekintu Ekitarukurorwa Kandi Ekitarukufa?

Abantu Mali Baine Ekintu Ekitarukurorwa Kandi Ekitarukufa?

BOaingi baikiriza ngu ekintu ekitarukurorwa kandi ekitarukufa ekinyakuli omulitwe. Batekereza ngu omuntu obw’afa ekintu kinu ekitarukurorwa kimurugamu nikyeyongera kwomera. Okusigiki’ra nkoku enyegesa enu erarangire kuhika hara, baingi bahuni’ra kukisanga ngu teri nyegesa ya Baibuli nakake. Hati obwo, kusigiki’ra ha kigambo kya Ruhanga kiki ekituhikaho obu tufa?

EBIGAMBO NE’PHESH NA PSY.KHEʹ NKOKU BIKOZESEBWA OMU BAIBULI

Nosobora kwijuka ngu Baibuli ekabanza kuhandiikwa Omuruheburaniya n’Omuruyonani. Ekigambo ky’Oruheburaniya ne’phesh neky’Omuruyonani psy.kheʹ ebikozesebwa omu Baibuli ezimu, bikahindurwa nka obwomezi. Ne’phesh na Psy.kheʹ bizooka emirundi 800 mu byahandiikirwe, bimanyisa (1) abantu, (2) ebisoro, rundi (3) obwomezi bw’omuntu obwaba nabwo rundi obw’ekisoro. Ka turole ebyahandiikirwe ebimu oku byoleka emiringo eyenyahukana enu esatu.

Abantu. “Omubiro bya Nuha . . . nambere abake, nugwo munana [Oruyonani Psy.kheʹ], bajunirwe omumaizi.” (1 Petero 3:20) Hanu ekigambo ekigambo ky’Oruyonani Psy.kheʹ nikyo kyakozisibwe okumanyisa “abantu”, Nuha, mukazi we, abatabani be basatu, hamu n’abakazi babu. Okuruga 16:16 rwoleka ebiragiro ebyahairwe Abaisareri ha kusoroza emanu. Bakaragirwa: “Musorozeho, omuntu wena . . . nk’omuhendo gw’abantu banyu okuguli abali omuhema ye.” Nahabwekyo obwingi bw’emanu eyasorozebwaga bwasigiki’raga ha bwingi bw’abantu [ne’phesh] mu buli ka.

Ebisoro. Baibuli n’ebaza ha kuhangwa, tusoma tuti: “Ruhanga yagamba ati: ‘Amaizi gazale muno ebyeku’ra ebinyina obwomezi [Oruheburaniya ne’phesh], nebihu’ruka bihu’ruke haiguru omu mwanya guiguru.’ Kandi Ruhanga akagamba ati: ‘Ensi erete ebinyina [Oruheburaniya ne’phesh] obwomezi ebigenda omu mulingo gwabyo, ente, nebinyakweku’ra, n’ebisoro byensi, omu mulingo gwabyo.’ Nukwo kyabaire.” (Okubanza 1:20, 24) Omu byahandiikirwe binu, encu, ebisoro by’omuka, n’ebyomu kisaka byoona byetwa “bwomezi.” Ebinyonyi n’ebisoro ebindi nabyo byetwa bwomezi omu Kubanza 9:10, Ebyabalevi 11:46; n’Okubara 31:28.

Obwomezi nk’omuntu. Obundi n’obundi ekigambo ekigambo ky’Oruheburaniya ne’phesh neky’Oruyonani Psy.kheʹ bimanyisa obwomezi bw’omuntu ayomiire. Yahwe akagamba Musa ati: “Bona abakaba nibase’ra obwomezi bwawe [Oruheburaniya ne’phesh] bakafa.” (Okuruga 4:19) Cumitiriza na ha bigambo bya Yesu: “Ninyowe mulisa omurungi; omulisa omurungi ahayo obwomezibwe [Oruyonani Psy.kheʹ] habw’entama.” (Yohana 10:11) Omu byahandiikirwe binu, ekigambo ky’Oruheburaniya ne’phesh neky’Oruyonani Psy.kheʹ nibimanyisa obwomezi omuntu obwaba nabwo.

Okwega kw’Ekigambo kya Ruhanga, nikwiija kukwoleka ngu busaho hoona hoona hoona omu Baibuli ebigambo nambere okwiija kusanga ekigambo ky’Oruheburaniya ne’phesh neky’Oruyonani Psy.kheʹ nibikwataganizibwa “n’obutafa” rundi “okwomera ebiro byoona.”

“OMWOYO” NKOKU GUMANYWA

Hati leka turole Baibuli okw’ekozesa ekigambo “mwoyo.” Abamu batekereza ngu “omwoyo” kiri kintu ekitarukufa ekiri omu muntu. Kyonka tinukwo kiri.

Abahandiiki ba Baibuli bakakozesa ekigambo ky’Oruheburaniya ru’ach rundi eky’Oruyonani pneu’ma obu bakaba nibahandiika ha “mwoyo.” Ebyahandiikirwe byonyini byoleka amakuru g’ebigambo ebyo. Nk’eky’okurorraho Zabuli 104:29 rugamba “Obiihamu orwoya rwabyo, bifa, bigaruka omu cucu yabyo.” Kandi Yakobo 2:26 rugamba ruti: “Baitu nkomubiri hataloho mwoyo [pneu’ma] okuguba gufire,” Omu nka’ra zinu, “omwoyo” nikimanyisa ekyo ekihaisa omubiri obwomezi. Hataroho mwoyo, omubiri guba gufiire. Nahabwekyo, ekigambo ru’ach kihindurwa nka “omwoyo” rundi amaani agatungisa obwomezi. Nk’eky’okurorraho, ha bikwatiraine n’okusandaara kw’amaizi omu busumi bwa Nuha, Okubanza 6:17 nirugamba: “Ndireta okusandaara kw’amaizi ha nsi okuhwerekereza byona ebinyina omubiri ebirumu orwoya [ru’ach] rw’obwomezi, hansi yiguru.” (Okubanza 7:15, 22) Nahabwekyo, “omwoyo” kimanyisa amaani agatakurorwa agaikazaho ebyomezi byoona.

Omubiri gwetaaga omwoyo nk’erediyo okweyetaga amasanyarazi—kusobora kukora. Kwongera kukisoborra, tekereza ha rediyo. Obw’ogitamu amakara, amasanyarazi agayahwirwe omu makara gatungisa rediyo amaani kukora. Amakara gatarumu, erediyo egyo, tesobora kukora. Omu mulingo nugwo gumu, omwoyo nugwo gutungisa omubiri gwaitu amaani agafoora omubiri gwaitu mwomezi. Kusisana n’amasanyarazi omwoyo tigwina nyehu’ra, kandi tigusobora kutekereza. Gali maani bwaani. Baitu tutaina mwoyo rundi rwoya rw’obwomezi, emibiri yaitu “efa, kandi agaruka kufooka itaka” nk’Omuhandiiki wa zabuli oku yahandiikire.

Nikibaza ha kufa kw’omuntu, ekitabu ky’Omugambizi 12:7 kigamba: “Ecucu [y’omubiri gwe] obwegaruka ha itaka nkokwekaba eri, n’omwoyo obugugaruka hali Ruhanga ayaguhaire.” Omwoyo, rundi amaani g’obwomezi obu garuga omu mubiri, omubiri gufa nigugaruka nambere gwaihirwe—omu cucu. Nitusobora kugamba ngu amaani g’obwomezi gagaruka nambere garugire—owa Ruhanga. (Yobu 34:14, 15; Zabuli 36:9) Kinu tikimanyisa ngu amaani g’obwomezi garubata nigagenda owa Ruhanga. Baitu, kimanyisa ngu wena anyakufa, kugarukamu kutunga obwomezi obundi kiri omu busobozi bwa Yahwe Ruhanga wenka. Nukwo kugamba, obwomezi bwe buba buli omu mikono ya Ruhanga. Amaani ga Ruhanga gonka nigo gasobora kugaru’ra omuntu ogu omwoyo, rundi amaani g’obwomezi nubwo omuntu agaruke kuba mwomezi.

Kanikiga’ramu amaani kumanya ngu ekyo nikyo Ruhanga arukugenda kuko’ra abo boona abahumuliire omu “bituro ebikwijukwa”! (Yohana 5:28, 29, NW) Ha kasumi k’okuhumbuka, Ruhanga aliko’ra omuntu ayafiire omubiri omuhyaka namufoora mwomezi, namuha omwoyo rundi amaani g’obwomezi. Ekyo kakiriba kiro ky’okusemererwa kw’amaani!

Bworaba nogonza kumanya ebirukukiraho ha bigambo ne’phesh na Psy.kheʹ nkoku bikozesebwa omu Baibuli, noija kubisanga omu katabu What Happens to Us When We Die? na ha mpapura 375-384 ez’ekitabu Reasoning From the Scriptures, byoona ebyatiirwe Abakaiso ba Yahwe.