TE KʼALAL ya awaʼiy te kʼopil «chʼulelal», ¿bin ya xtal ta awoʼtan yuʼun? Bayal ta tul te machʼatik te kʼalal ya yaʼiyik te kʼopil ini, ya skuyik te ay bin ay ta yutil jbakʼetaltik te ma xjuʼ ta ilel sok te ma xlaje. Jich yuʼun te kʼalal ya xlajotike yalaj xlokʼ te bin ay ta yutil jbakʼetaltik te ma xchiknaj ta ilele sok kuxulaj ya xjil. Jich bitʼil te bayal machʼatik jich schʼuunejik-abi chajpnax ya yaʼiyik-a te kʼalal ya snopik te ma jichuk ya yakʼ ta nopel te Bibliae. Jich yuʼun, ¿bin-a te chʼulelal te ya yalbey skʼoplal ta sJun Diose?

Te machʼatik la stsʼibayik te Bibliae la stuuntesik te kʼopil rúaj ta hebreo sok te kʼopil pnéuma ta griego te kʼalal la yalbeyik skʼoplal te «chʼulelale». Te Biblia jaʼnix ya scholbey skʼoplal bin swentail te chaʼpʼal kʼop ini. Jich bitʼil ta Santiago 2:26 ya yal te chamen te jbakʼetaltik teme maʼyuk schʼulele [pnéuma]. Ta texto ini jamal ya yal te bin ya skʼan ya yal te «chʼulelal», jaʼ te bin ya yakʼbey skuxlejal te jbakʼetaltike, melel teme maʼyuk schʼulel te bakʼetalile, ya xlaj. Te kʼopil rúaj te ya yichʼ tuuntesel ta Biblia ma jaʼuknax la yichʼ kʼasesel bitʼil «chʼulelal», jaʼnix jich ya yichʼ alel bitʼil «ikʼ yuʼun kuxlejalil» o yip kuxlejalil. Jich bitʼil te ya kiltik ta swenta te Pulemal te kʼax ta skʼajkʼalel te Noé, te Biblia jich ya yal: «Laj spisil te bintic cuxajtic, spisil bintic ay ta lumqʼuinal te ya yichʼic icʼ [rúaj]» (Génesis 7:22). Jich yuʼun te «chʼulelale» jaʼ ya skʼan ya yal te yip kuxlejalil te ma chikanuk ta ilele, te ya yakʼbey skuxlejal spisil te bintik kuxajtike.

Swenta ya x-aʼtej te jbakʼetaltike ya xtuun yuʼun te chʼulelale, jich bitʼil te radio ya xtuun yuʼun te lus yuʼun jich ya x-aʼtej-a. Akʼa jnop kaʼiytik ta swenta jun radio te  ya x-aʼtej sok pilae. Te kʼalal ya kakʼbeytik spilaule te skʼajkʼal te stsoboj tey-ae, ya yakʼ x-aʼtej te radioe. Teme maʼyuk spilaule, mananix xkʼopoj-a. Jaʼnix jich ya xkʼot ta pasel ta swenta-euk te radioetik te ya yichʼ tsʼapel ta luse. Jaʼ jich ta swenta-euk te chʼulelale, jaʼ ya yakʼbey skuxlejal te jbakʼetaltike. Jichnix bitʼil te lus maʼyuk bin ya yaʼiy sok maʼyuk bin ya snop, jaʼnix jich te chʼulelale. Jaʼ yuʼun te kʼalal maʼyukix schʼulel te jbakʼetaltike o te ikʼ yuʼun kuxlejalile, yame xkʼot ta pasel te bin tsʼibaybil ta Salmo 104:29 te jich ya yal: «Ya xchamic, ya sutpʼijic ta tsʼubilum».

Ta swenta te bitʼil ya xlaj te ants winike, ta Eclesiastés 12:7 jich ya yal: «Ya suht xan bahel ta lumqʼuinal te tsʼubilum [yuʼun bakʼetalil], hich te bin utʼil ay ta nahil to, soc te chʼuhlelal ya suht xan bahel ta stojol Dios te ha nix aʼbibil yuʼune». Kʼalal te chʼulelal o te yip kuxlejalil ya yijkʼitay kʼoem te jbakʼetaltike, jich ya xlaj te bakʼete sok ya sujt bael te banti tale, ta tsʼubil lum. Jaʼnix jich te yip te kuxlejalile, ya sujt bael ta stojol te Diose (Job 34:14, 15; Salmo 36:9). Jaʼ ini ma jaʼuk ya skʼan ya yal te yuʼun-nix ya xbajtʼ kʼalal ta chʼulchan-a te yip te kuxlejalile. Te bin ya skʼan ya yale, jaʼ te jaʼnix ya yil stukel te Jehová teme ya yakʼbey skuxlejal ta pajel chaʼbej te machʼa ya xlaje. Jich kʼoem te jaʼ ya xjil ta skʼab Dios te skuxlejal te machʼa ya xlaje. Jaʼnax ta swenta yuʼel te Diose ya xjuʼ ya yichʼ akʼbeyel yan buelta te schʼulel o te yip skuxlejal jtul ants winik yuʼun jich ya xchaʼkuxaj-a.

¡Kʼax bayal ya yakʼbotik smukʼul koʼtantik te bitʼil ya jnaʼtik te jaʼ jich ya spas te Dios ta stojol te machʼatik wayal sbakʼetalik ta «muquenal»! (Juan 5:28, 29.) Te kʼalal ya sta yorail te ya schaʼkuxajteslane, te Jehová ya schaʼpasbey yachʼil sbakʼetalik sok ya schaʼyakʼbey skuxlejalik te kʼalal ya yakʼbeyxan schʼulel, o te yip skuxlejalike. ¡Kʼax bujtsʼanaxme kʼinal ya kaʼiytik yuʼun!

Teme ya akʼan ya anopxan ta swenta te bin-utʼil ya stuuntes te Biblia te kʼopil «chʼulelal», yame atabeyxan skʼoplal ta foyeto ¿Qué nos sucede cuando morimos? soknix te libro Razonamiento a partir de las Escrituras ta pajina 32 kʼalal ta 36 sok ta 136 kʼalal ta 140. Te chaʼpajk junetike, jaʼ spasojik te stestigotak Jehová.