KEN a wuʼuy u yaʼalaʼal le tʼaan alma, pixan wa espirituoʼ, ¿baʼax ku taal ta tuukul? Yaʼabeʼ ku tuklikeʼ u kʼáat yaʼal upʼéel baʼal yaan ichil u wíinklil máak maʼ tu páajtal u yilaʼal mix tu kíimil. Ku tuklikoʼobeʼ, ken kíimik máakeʼ, le baʼax maʼ tu páajtal u yilaʼalaʼ ku jóokʼol tiʼ le wíinkliloʼ yéetel ku bin kuxtal yaanal tuʼux. Yaʼab máakeʼ bey u tuklik, le oʼolal ku jaʼakʼal u yóoloʼob ken u  kanoʼob maʼ le ku kaʼansik le Bibliaoʼ. ¿Baʼax túun u kʼáat yaʼal le tʼaan alma yéetel pixan wa espíritu teʼ Bibliaoʼ?

Jeʼex tsʼoʼok k-kanikoʼ, óoliʼ tuláakal le Bibliaoʼ tsʼíibtaʼab ich ebreo yéetel griego. Le tʼaan almaoʼ ich ebreoeʼ néfex yéetel ich griegoeʼ sikjé. Le kaʼapʼéel tʼaanoʼobaʼ maanal ochocientos utéenel ku chíikpajloʼob teʼ Bibliaoʼ. Teʼ Bibliaoʼ, ¿baʼax u kʼáat u yaʼal le tʼaanoʼobaʼ? Óoxpʼéel baʼax u kʼáat u yaʼale. Yáaxeʼ, u kʼáat u yaʼal máakoʼob; u kaʼapʼéeleʼ, baʼalcheʼob yéetel u yóoxpʼeleʼ, u kuxtal le máakoʼob wa le baʼalcheʼoboʼ. Koʼox ilik tekstos tiʼ le Biblia ku yeʼeskoʼob le óoxpʼéel baʼax u kʼáat u yaʼal le tʼaanoʼobaʼ.

Máakoʼob. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ tu kʼiiniloʼob Noeiʼ «ocho máakoʼob toʼokoʼob tioʼolal jaʼ» (1 Pedro 3:20). Ich griegoeʼ, le tʼaan ku suʼutul «máakoʼob» teʼ tekstoaʼ, sikjé yéetel táan u tʼaan tiʼ Noé, u yatan, u yóoxtúul paalal yéetel u yiliboʼob. Teʼ xan Éxodo 16:16 Dioseʼ tu yaʼalaj tiʼ le israelitaʼoboʼ: «Ta jujuntúulileʼexeʼ, u mol le bukaʼaj [maná] kʼaʼabéet utiaʼal u jaanteʼ, jeʼel jaytúuleʼex ta wotocheʼexeʼ», wa chéen le kʼaʼabéet tiʼ le jaytúul máak yaan ichil u yotochoʼobeʼ. Ich ebreoeʼ, le tʼaan ku suʼutul «jaytúuleʼex» teʼ tekstoaʼ, néfex. Le tʼaan néfex yéetel le tʼaan sikjéoʼ ku tʼaan xan tiʼ máakoʼob tu tekstoiloʼob Génesis 46:18, Josué 11:11, Beetaʼanoʼob 27:37 yéetel Romailoʼob 13:1.

Baʼalcheʼob. Ka beetaʼab le Luʼum tumen Diosoʼ, le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Ku tsʼoʼokoleʼ ka tu yaʼalaj [Dios]: Ka u tsʼáaj le jaʼoʼ tuláakal jejeláas baʼalcheʼob [wa néfexoʼob,] ka yanak xan chʼíichʼoʼob ka xikʼnalnakoʼob yóokʼol le luʼumoʼ. Ka tu yaʼalaj [Dios]: U tsʼáaj le luʼumoʼ tuláakal u jejeláasil alakʼtbil baʼalcheʼob [wa néfexoʼob] yéetel kʼáaxil baʼalcheʼob, bey xan le ku jíiltikubaʼob j-luʼumoʼ. Bey úuchikoʼ» (Génesis 1:20, 24). Teʼ tekstoaʼ tiʼ le kayoʼoboʼ, le chʼíichʼoʼoboʼ, le alakʼbil baʼalcheʼoboʼ bey xan le kʼáaxil baʼalcheʼoboʼ, ich ebreoeʼ, tuláakal ku yaʼalaʼaltiʼob néfex. Le tʼaan néfexoʼ ku tʼaan xan tiʼ chʼíichʼoʼob, baʼalcheʼob yéetel kayoʼob tu tekstoiloʼob Génesis 9:10, Levítico 11:46 yéetel Números 31:28.

U kuxtal máak. Yaan oraeʼ le tʼaan néfex yéetel sikjé u kʼáat u yaʼal u kuxtal máak. Le Bibliaoʼ teʼ Salmo 121:7 ku yaʼalik:  «Yuumtsileʼ [...] letiʼ kanáantik a kuxtal [wa a néfex]». Jesús xaneʼ tu yaʼalaj: «Teen le maʼalob j-kanan tamanoʼ. Le maʼalob j-kanan tamanoʼ ku tsʼáaik u kuxtal [wa u néfex] tu yoʼolal u j-tamanoʼob» (Juan 10:11). Jeʼex túun k-ilkoʼ, teʼ tekstoʼobaʼ le tʼaan néfexoʼ táan u tʼaan tiʼ u kuxtal máak. Le tʼaan néfex yéetel le tʼaan sikjéoʼ ku suʼutul xan «kuxtal» tu tekstoiloʼob 1 Reyes 17:17-23, Mateo 10:39, Juan 15:13 yéetel Beetaʼanoʼob 20:10.

Wa maʼ ta xulik a kanik baʼax ku yaʼalik u Tʼaan Dioseʼ, yaan a wilikeʼ mix tuʼux teʼ Biblia ku tsʼáaik naʼatbil wa le tʼaan «almaoʼ» (ich ebreoeʼ néfex yéetel ich griegoeʼ sikjé) u kʼáat u yaʼal upʼéel baʼal maʼatech u kíimil.

Yaan máakoʼobeʼ ku tuklikoʼobeʼ le almaoʼ láayliʼ xan letiʼ le pixan wa espirituoʼ. Baʼaleʼ maʼ beyiʼ. Le Bibliaoʼ ku yeʼesikeʼ le pixan wa espirituoʼ yaanal baʼal. ¿Baʼax túuniʼ?

Le tʼaan «pixan» wa «espirituoʼ», ich ebreoeʼ rúach yéetel ich griegoeʼ néuma. Le Bibliaoʼ ku yeʼesik baʼax u kʼáat u yaʼal le tʼaanoʼobaʼ. U tekstoi Santiago 2:26 ku yaʼalikeʼ «le wíinklil[oʼ] x-maʼ pixanil [wa néumaeʼ] kimen» yanil. Lelaʼ ku yeʼesikeʼ le pixan wa espirituoʼ le tsʼáaik kuxtal tiʼ le wíinkliloʼ, wa ku jóokʼoleʼ le wíinkliloʼ ku kíimil. Le beetik xan le tʼaan rúachoʼ u kʼáat u yaʼal «u yiikʼ» wa u muukʼil u kuxtal máak. Le Salmo 104:29 ku yaʼalik yoʼolal Jéeoba: «Wa ka lukʼsik u yiikʼoʼobeʼ [wa u rúachoʼobeʼ], ku kíimiloʼob, ku suutoʼob maʼay luʼumil». Lelaʼ ku yeʼesikeʼ le «pixan» wa «espirituoʼ» upʼéel muukʼ maʼ tu páajtal u yilaʼal, u muukʼil u kuxtal tuláakal baʼax ku chʼaʼik u yiikʼ.

Jeʼex tiʼ upʼéel radio kʼaʼabéet corriente utiaʼal u meyajeʼ, bey xan tiʼ le wíinkliloʼ kʼaʼabéet le pixan wa le espíritu utiaʼal u meyajoʼ. Upʼéel radioeʼ ken conectartaʼak teʼ corrienteoʼ, le corrienteoʼ le beetik u meyaj —jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ bey ka káajak u kuxtaleʼ—. Baʼaleʼ ken joʼotsʼok u enchufeileʼ bey xan wa ku bin le corrienteoʼ ku xuʼulul u meyaj —jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ bey ka kíimikeʼ—. Le pixan wa espíritu xanoʼ letiʼ beetik u meyaj wa u kuxtal le wíinkliloʼ. Le pixan xanoʼ, jeʼel bix le corrienteoʼ,  maʼ upʼéel baʼal ku tuukuliʼ mix xan tu páajtal u yaabilaj wa u pʼektaj. K-ilik túuneʼ le pixan wa espirituoʼ chéen upʼéel muukʼ, maʼ upʼéel baʼal kuxaʼaniʼ. Baʼaleʼ ken jóokʼok tiʼ le wíinkliloʼ, ku yúuchul le baʼax tu yaʼalaj le salmistaoʼ: «[Máakoʼobeʼ] ku kíimiloʼob, ku suutoʼob maʼay luʼumil» (Salmo 104:29).

Eclesiastés 12:7 ku yaʼalikeʼ ken kíimik máakeʼ ku suut «luʼum, jeʼel bix kaʼacheʼ», baʼaleʼ «u pixaneʼ» ku suut «tiʼ máax tsʼáaeʼ», ku suut tiʼ Dios. Ken jóokʼok le pixan wa u muukʼil u kuxtal le wíinkliloʼ, le wíinkliloʼ ku kíimil yéetel ku suut teʼ luʼum tuʼux chʼaʼaboʼ. U muukʼil le kuxtal xanoʼ ku suut tiʼ Dios, le Máax tsʼáaoʼ (Job 34:14, 15; Salmo 36:9). Baʼaleʼ lelaʼ maʼ jach u kʼáat u yaʼal wa ku kaʼa suut teʼ kaʼanoʼ. Baʼaxeʼ u kʼáat u yaʼaleʼ, ken kíimik utúul máakeʼ, jaʼali Jéeoba Dios kun aʼalik wa yaan u kaʼa kuxtal wa maʼeʼ. Jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ bey ka pʼáatak u kuxtal tu kʼab Dioseʼ. Le pixan, wa u muukʼil le kuxtaloʼ, chéen Dios jeʼel u páajtal u sutik tiʼ máak utiaʼal ka páatak u kaʼa kuxtaleʼ.

¡Jach ku kiʼimaktal k-óol ojéeltik Dioseʼ yaan u kaʼa sutik u kuxtal le máaxoʼob táan u jeʼeleloʼob teʼ muknaloʼoboʼ! (Juan 5:28, 29.) Ken kʼuchuk u kʼiinil u kaʼa líiʼskoʼobeʼ, Jéeobaeʼ yaan u tsʼáaik upʼéel túumben wíinklil tiʼob yéetel yaan u kaʼa tsʼáaik le pixan, wa u muukʼil le kuxtal tiʼoboʼ, utiaʼal ka kaʼa kuxlakoʼob. ¡Jach nojoch kiʼimak óolal kun yantal ken úuchuk lelaʼ!

Utiaʼal a wojéeltik u maasil tiʼ baʼax u kʼáat u yaʼal le tʼaan «alma» yéetel «pixan» wa «espirituoʼ», ilawil le folleto ¿Qué nos sucede cuando morimos?. Ilawil xan le táan juʼunoʼob 32 tak 36 yéetel 136 tak 140 tiʼ le libro Razonamiento a partir de las Escrituras. Le kaʼapʼéel juʼunoʼobaʼ beetaʼanoʼob tumen u j-jaajkunajoʼob Jéeoba.