Ir al contenido

Tatzʼetaʼ ri rucholajem

APÉNDICE

1914, jun junaʼ ri kʼo rejqalem chupam ri Biblia

1914, jun junaʼ ri kʼo rejqalem chupam ri Biblia

TOQ majani wi tapon ta ri junaʼ 1914, jun molaj winäq ri nkitijoj wi kiʼ chi rij ri Biblia, kʼïy junaʼ xkiyaʼ pe rutzijol chi kʼo achike xkebʼanatäj chupam ri junaʼ 1914. ¿Achike ri xkebʼanatäj? ¿Achike ruma nqabʼij chi ri 1914 jun junaʼ ri kʼo rejqalem?

Chupam ri Lucas 21:24 ri Jesús, xubʼij: «Re Jerusalén xtxeqʼ-xtpalbʼëx kuma winaqiʼ ri xa man e judío ta, kʼa ja toq xtapon ri qʼij toq man xtkiqʼät ta chik tzij [...] pa ruwiʼ». Ri Jerusalén rukʼuʼx wi kitinamit ri judíos. Konojel wi ri yeqʼaton tzij chi riʼ e rijatzul ri David (Salmo 48:1, 2). Ri qʼatöy taq tzij riʼ pa rutzʼuyubʼal wi ri Jehová yeqʼaton tzij. Nel chi tzij, yeqʼaton wi tzij pa rubʼiʼ rijaʼ. Ruma pa rutzʼuyubʼal wi ri Jehová e kʼo, man e junan ta kikʼin ri más qʼatöy taq tzij (1 Crónicas 29:23TNM). Ruma riʼ ri Jerusalén xkʼambʼen tzij chi rij ruqʼatbʼäl tzij ri Jehová.

¿Achike rubʼanik chuqaʼ jampeʼ xtikirisäx rupalbʼexik ruqʼatbʼäl tzij ri Jehová? Reʼ xbʼanatäj chupam ri junaʼ 607, toq majani ntikïr ri junaʼ 1, toq ri aj Babilonia xeʼok chuwäch ri Jerusalén. Ri rutzʼuyubʼal ri Jehová xtoleʼ kan, chuqaʼ xpabʼäx ri kiqʼatbʼäl tzij ri rijatzul ri David (2 Reyes 25:1-26). ¿Jumul ta kami ke riʼ xkʼojeʼ kan ri Jerusalén? Manäq, ruma chupam ri wuj Ezequiel, xbʼïx chi re ri Sedequías, ri rukʼisibʼäl qʼatöy tzij pa Jerusalén: «Xtelesäx kʼa el ri ru-corona ri rey. [...] Kʼa toq xtpe na ri qitzij qʼatöy tzij kʼa chi re rijaʼ xtinjäch wi» (Ezequiel 21:26, 27). Ri «qitzij qʼatöy tzij», ri achoj chi re xtyaʼöx ru-corona ri David, ja ri Jesucristo (Lucas 1:32, 33). Ruma riʼ, kʼa xtok na qʼatöy tzij ri Jesús, kʼa riʼ man xtpalbʼëx ta chik ri Jerusalén.

¿Jampeʼ xbʼanatäj ronojel reʼ? Ri Jesús xubʼij chi ri winäq man e judíos ta xkeqʼaton tzij kayoxiʼ junaʼ. Ri capítulo kajiʼ chi re ruwuj ri Daniel, nuyaʼ retal jaruʼ junaʼ xkeqʼaton tzij. Ri capítulo riʼ nutzijoj jun achïkʼ ri xubʼän jun qʼatöy tzij pa Babilonia, rubʼiʼ Nabucodonosor. Rijaʼ xutzʼët achike rubʼanik xchoyöx jun mamaʼ cheʼ. Chuqaʼ xutzʼët chi xjitzʼöx kan chi chʼichʼ richin man njotayin ta pe. Chi rij riʼ xrakʼaxaj chi jun taqoxel xubʼij: «Kʼa tqʼax na wuquʼ junaʼ pa ruwiʼ» (Daniel 4:10-16).

Chupam ri Biblia kʼo mul ri cheʼ yechʼon chi kij qʼatbʼäl taq tzij (Ezequiel 17:22-24; 31:2-5). Ruma riʼ ri xchoyöx ri cheʼ, xrajoʼ xubʼij chi xpabʼäx ri ruqʼatbʼäl tzij ri Jehová, ri kʼo wi pa kiqʼaʼ rijatzul ri David. Ri achïkʼ xuyaʼ chuqaʼ rutzijol chi ri «Jerusalén» xa xe «wuquʼ junaʼ» ri «xtpalbʼëx». Re wuquʼ junaʼ reʼ man achiʼel ta ri wuquʼ junaʼ chi qawäch röj wakami. Ruma riʼ ¿jaruʼ qas junaʼ riʼ?

Ri Apocalipsis 12:6 chuqaʼ 14 nubʼij chi ri oxiʼ junaʼ rikʼin nikʼaj kʼo 1.260 qʼij chupam. Ruma riʼ ri wuquʼ junaʼ nubʼän 2.520 qʼij. Ri winäq ri man e judíos ta, man xa xe ta kʼa 2.520 qʼij xkipalbʼej ruqʼatbʼäl tzij ri Jehová. Ruma riʼ man xa xe ta chi kij wuquʼ junaʼ nchʼon wi. Ri Números 14:34 chuqaʼ ri Ezequiel 4:6 nkibʼij chi ri jun qʼij, jun junaʼ rejqalem. Ruma riʼ ri wuquʼ junaʼ 2.520 junaʼ nubʼän.

Ri 2.520 junaʼ xtikïr pe rajlaxik pa octubre chi re ri junaʼ 607, toq majani ntikïr ri junaʼ 1. Toq ri aj Babilonia xkimäj ri Jerusalén chuqaʼ ri qʼatbʼäl tzij pa kiqʼaʼ rijatzul ri David. Reʼ xbʼekʼis rajlaxik pa octubre chi re ri junaʼ 1914. Ja riʼ toq ‹xapon ri qʼij toq man xkiqʼät ta chik tzij› ri winäq man e judíos ta. Chuqaʼ ja riʼ toq ri Dios xuyaʼ rutzʼuyubʼal ri Jesucristo richin xok Qʼatöy Tzij chi kaj (Salmo 2:1-6; Daniel 7:13, 14). *

Ri Jesús xubʼij chi kʼïy achike xkebʼanatäj chi Ruwachʼulew toq rijaʼ nqʼaton chik tzij chi kaj. Xkebʼanatäj oyowal, kabʼraqän, wayijal chuqaʼ itzel taq yabʼil (Mateo 24:3-8; Lucas 21:11). Kan ja riʼ kʼa bʼanatajnäq pe. Ronojel reʼ, nuyaʼ retal chi kan chupam wi ri junaʼ 1914 toq xkʼojeʼ Rajawaren ri Dios chi kaj. Chuqaʼ ja riʼ toq xtikïr pe ri «rukʼisibʼäl taq qʼij» (2 Timoteo 3:1-5).

^ parr. 4 Chupam ri junaʼ 607, toq majani ntikïr ri junaʼ 1, kʼa ri junaʼ 1; kʼo 607 junaʼ. Chupam chik ri junaʼ 1 kʼa ri junaʼ 1914, kʼo 1.913 junaʼ. Wakami natun 607 rikʼin 1.913, nubʼän 2.520 junaʼ chi ronojel. We nawajoʼ nawetamaj más chi rij rutzaqik ri Jerusalén pa 607, tatzʼetaʼ ri tzijonem «Cronología» chupam ri wuj Perspicacia para comprender las Escrituras. Reʼ kiwuj ruqʼalajrisanelaʼ ri Jehová.