Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

EBYONGIRWEHO

1914—Mwaka Mukuru Muno omu Bunabbi bwa Baibuli

1914—Mwaka Mukuru Muno omu Bunabbi bwa Baibuli

NIHAKYABURAYO emyaka nka amakumi ana, abeegi ba Baibuli bakarangi’ra ngu hakaba nihagenda kubaho empinduka y’amaani omu mwaka gwa 1914. Yakubaire mpinduka y’amulingo ki, Kandi bwakaiso ki obukwoleka ngu 1914 mwaka gw’enyahukana?

Nkoku kyayolekerwe omu Luka 21:24, Yesu akagamba: “Yerusalemu eralibati’rwaga abamahanga, okuhikya obusumi obwamahanga obubulikahwaho.” Yerusalemu rukaba ruli rubuga rukuru orw’Abayudaaya—entebe y’obulemi bw’abakama abarugaga omu baijukuru b’Omukama Daudi. (Zabuli 48:1, 2) Kyonka, abakama banu baali bembaganiza ha balemi b’amahanga agandi. Baikarraga “ha ntebe ya Yahwe” nk’engabwa za Ruhanga w’onyini. (1 Byomubusinge 29:23) Nahabwekyo Yerusalemu yali n’eyemerraho habw’obulemi bwa Yahwe.

Obulemi bwa Ruhanga ‘kulibatirwa abamahanga’ kikabaho kita kandi ddi? Kinu kikabaho omu 607  B.C.E. Yerusalemu obu yahambirwe Ababuroni. “Entebe y’obulemi bwa Ruhanga” ekasigara hataroho muntu, n’abakama abarugaga omu baijukuru ba Daudi bakaba batakyalema. (2 Ekyabakama 25:1-26) “Okulibati’rwa” kunu kwakwikaireho ebiro n’ebiro? Nangwa, habwokuba obunabbi bwa Ezekyeri bukagamba hali omukama wa Yerusalemu owa hampero, Zedekiya: “Ihaho ekiremba, ojule ekondo. . . . Okuhikya mukama wakyo obwaliija kandi ndikimuha.” (Ezekyeri 21:26, 27) Baibuli owebazaho kuba “mukama wakyo” mu baijukuru b’omukama Daudi nuwe Yesu Kristo. (Luka 1:32, 33) Nahabwekyo, “okulibatirwa” kwakugarukire hanyuma ya Yesu kufooka Omukama.

Ekintu ekyo ekikuru kyakubaireho ddi? Yesu akoleka ngu ab’Amahanga bakulemere kumara akasumi akabalirirwe. Ebyahandiikirwe omu Danieri esura 4 bitukonyera kumanya oburaira bw’obusumi obu. Ebaza ha kiroto ky’obunabbi Omukama Nebukadeneza owa Baburoni eki yarosere. Akarora omuti omukoto muno ogwatemerwe gwanagwa hansi. Enkonge y’agwo ekaba etakusobora kuroka habwokuba ekaba eboherweho ekyoma ky’omulinga. Maraika yagamba: ‘Emirundi musanju emuhinguleho.’—Danieri 4:10-16.

Omu Baibuli, obundi n’obundi emiti ekikirra obulemi. (Ezekyeri 17:22-24; 31:2-5) Nahabwekyo, okutemwa kw’omuti ogw’emanyiso nikukikirra kwihwaho kw’obukama bwa Ruhanga obukaba nibukikirwa abakama ba Yerusalemu. Kyonka, okwolekwa kukagende’ra kwoleka ngu ‘okulibati’rwa kwa Yerusalemu’ kwakubaire kwa kasumi busumi—akasumi “k’emirundi musanju.” Akasumi ako kaburaira ki?

Okusuku’rwa 12:6, 14 zoleka ngu ebicu bisatu n’ekicweka binganaingana ebiro “rukumi n’ebibiri n’enkaga.” “Ebicu musanju” byakumazire emirundi ebiri rundi ebiro 2,520. Kyonka ab’amahanga bataleke “kulibatira” obulemi bwa Ruhanga ebiro 2,520 byonka hanyuma ya Yerusalemi kuhwerekerezebwa. Nikimanyisa ngu obunabbi bunu bwakumazire akasumi karairaho. Okusigiki’ra omu Okubara 14:34 na Ezekyeri 4:6, ahagamba “kiro kimu kuba omwaka gumu,” “ebicu musanju” byakuhikize emyaka 2,520.

Emyaka 2,520 ekatandika omu Okitoba 607 B.C.E., Yerusalemu obu rwahambirwe Abababuroni n’obukama bw’abaijukuru ba Daudi bwabaihwaho. Akasumi ako kakagarukira omu Okitoba 1914. Omu kasumi ako, “obusumi bw’abamahanga” bukahwaho kandi Yesu Kristo yafoorwa Omukama omu bukama bwa Ruhanga omuiguru. *Zabuli 2:1-6; Danieri 7:13, 14.

Yesu nkoku yarangire okubaho kwe nk’Omukama omuiguiru kukweyolekera omu bintu ebizire nibibaho omu nsi, nk’obulemu, enjara, emisisa, n’endwaire. (Matayo 24:3-8; Luka 21:11) Ebintu nk’ebyo bituha obujulizi bw’amaani obukwoleka ngu 1914 nugwo mwaka Obukama bwa Ruhanga obu bwateirweho omuguiru, kandi nugwo gwabaire ntandikwa ‘y’ebiro bya ha mpero’ eby’entekaniza enu embi.—2 Timosewo 3:1-5.

^ kac. 9 Kuruga Okitoba 607 B.C.E. kuhika Okitoba 1 B.C.E. eri myaka 606. Kusigikira nkoku hataroho mwaka ogwa noti, kuruga Okitoba 1 B.C.E. kuhika Okitoba 1914 C.E. eri myaka 1,914. Obututeraniza emyaka 606 ha myaka 1,914, tutunga emyaka 2,520. Kumanya ebirukukiraho ha kugwa kwa Yerusalemu omu mwaka 607 B.C.E., rora omutwe “Chronology” omu kitabu Insight on the Scriptures, ekyatiirwe Abakaiso ba Yahwe.