BIBLE hatotɛ lushi lakotɔ Yeso. Koko, tɔ toshaka ɔkɔkɔ w’oshika watokonya lo mbuta dia nde kombotɔ Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende.

Tende eleko konga lo etenyi k’ɔnɔnyi kɛsɔ kakotɔ Yeso la Bɛtɛlɛhɛma. Ngɔndɔ k’ase Juda kakawelɛka Kislev (kɔtɔnɛ la Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi kana la Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende) kaki ngɔndɔ ka tshitshi efula ndo k’avula. Oma lo ngɔndɔ kɛsɔ ko ngɔndɔ ka Tébeth (Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende kana Ngɔndɔ ka ntondo). Etena kɛsɔ mongaka tshitshi ka mamba, ndo mbala mɔtshi loonge l’ekama nkɔka lo akona. Tende kɛnɛ kata Bible lo dikambo dia eleko ka l’ɛtshi ka nkɛtɛ ɛsɔ.

Ofundji wa Bible Ɛzɛra mɛnyaka dia Kislev akeyamaka oko ngɔndɔ ka l’eleko ka tshitshi efula ndo k’avula. L’ɔkɔngɔ wa nde mbuta dia olui w’anto wakatshumana la Jɛrusalɛma “lu lushi l’akumi ahende la ngondo ka divwa [Kislev],” Ɛzɛra  akate di’anto “wa[ka]didima . . . lu dikambu dia mvula.” Lo kɛnɛ kendana l’eleko ka l’etenyi k’ɔnɔnyi kɛsɔ, anto wakatshumana wakate ɔnɛ: “Mvula ka wuki keko, shu hateyi memala l’andja.” (Ɛzɛra 10:9, 13; Jɛrɛmiya 36:22) Aha la tâmu, alami w’ɛkɔkɔ wa l’ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ kotshikalaka l’ɛkɔkɔ awɔ l’andja l’otsho lo Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende.

Koko Bible mbutaka dia l’otsho wakotɔ Yeso, alami w’ɛkɔkɔ waki lo dikambɔ walesha ɛkɔkɔ awɔ. Ɔnkɔnɛ, ofundji wa Bible Luka mɛnyaka dia l’etena kɛsɔ alami w’ɛkɔkɔ “wakatshikalaka l’andja walama ɛkɔkɔ awɔ l’otsho” suke la Bɛtɛlɛhɛma. (Luka 2:8-12) Tolembete di’alami w’ɛkɔkɔ waki mɛtɛ l’ɛkɔkɔ awɔ l’andja l’otsho, koko vɔ kombetetaka tsho la yanyi. Onde anto wakakokaka ntshikala l’andja Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende la Bɛtɛlɛhɛma lo nshi ya tshitshi ndo y’avula shɔ? Kema. Ɔnkɔnɛ, awui wakete lo eotwelo ka Yeso mɛnyaka dia nde kombotɔ Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende. *

Ɔtɛkɛta wa Nzambi totɛka etena kakavu Yeso shikaa, koko hawotewoya awui efula lo kɛnɛ kendana l’etena kakandotɔ. Kɛsɔ toholaka ɛtɛkɛta waki nkumekanga Sɔlɔmɔna wata ɔnɛ: “Lukumu l’ololo ndeka malashi ololo, la lushi la nyoi ndeka lushi la mbuto ololo.” (Ondaki 7:1) Lâsɔ hatokoke mamba dia Bible tewoya awui efula wendana l’olimu waki Yeso ndo la nyɔi kande, koko awui yema tshitshɛ tsho lo kɛnɛ kendana l’eotwelo kande.