Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

KIBANDEKESU

O Kuila Tua Tokala ku Bhanga o Jifesa ja Mundu?

O Kuila Tua Tokala ku Bhanga o Jifesa ja Mundu?

O JIFESA ja mundu, mba jifesa ja jingeleja ja bhanga ku mundu, ki ilongesu ia Bibidia. O jifesa jiji ja tundu kuebhi-phe? Se uia m’onzo ia madivulu, ua-nda sanga-mu madivulu a tanga maka alungu ni jifesa jiji jene mu bhanga mu diembu diê. Tu di longe jifesa jiji.

O Phasu. “Ki bhuala kididi kilondekesa o fesa ia Phasu,” mu Kikutu Kiobhe, kála kiambe O Encyclopædia Britannica. Kiebhi-phe kia mateka o fesa ia Phasu? Iene ia tundu ku ubhezelu ua jiphagão. Sumbala o jifesa jiji, ene mu ji bhanga phala ku lembalala o difukunukinu dia Jezú, o ijila ia lungu ni kithangana kia Phasu, ki ia Jikidistá. Mu kifika, o kia lungu ni “dibhulu dia Phasu,” O Catholic Encyclopedia, dizuela: “O dibhulu kijimbuete kia jiphagão phala kuimisa idima.”

Jifesa ja Muvu ua Ubhe. O kizuua ni ijila ia lungu ni jifesa ja Muvu Ubhe, ki iene imoxi mu jixi jôso. O World Book Encyclopedia, izuela se kiebhi kia mateka o jifesa jiji: “O nguvulu ia Loma, Júlio Sézalu, ua solo o kizuua kia 1 kia mbeji ia Katatu, kála o Kizuua kia Muvu ua Ubhe ku Muvu ua 46 K.K. O akua Loma, akexile mu bhanga o fesa íii phala ku bhana kijingu kua Janu, o nzambi ia mabhitu onene ni mabhitu ofele, ni ia dimatekenu. O mbeji ia Katatu ia tundu ku dijina dia Janu, ua kexile ni pholo jiiadi—ku dima ni ku pholo.” Kála kiki o fesa ia Muvu ua Ubhe, ia lungu ni ijila ia akua jiphagão.

Kizuua kia aloji. O Encyclopedia Americana, izuela: O ijila ia kizuua kia aloji, ia difu ni fesa ia Druida [unganga uokulu ua ji Celta] o ji Celta, akexile mu bhanga o fesa, phala ku bhana kijingu ku jinzambi jiiadi ja makota—o nzambi muanha, ni nzambi ia madifundu . . . o fesa íii akexile mu i bhanga mu kizuua kia 1 kia mbeji ia Kamoxi, iexile o dimatekenu dia Muvu ua Ubhe ua Celta. O fesa ia ku bhana kijingu ku madifundu a i bokuesa ué mu kijila kia Jikidistá.”

Jifesa ja Mukuá. Ki tua-nda tanga o jifesa joso ja bhanga ku mundu uoso. Maji o jifesa ji bhana kijingu ku athu, ka ji xikina kuala Jihova. (Jelemiia 17:5-7; Ikalakalu 10:25, 26) Ijiia-kiu kuila, kuoso ku tunda o jifesa jiji, iene i bhangesa Nzambi ku ji xikana mba ku dituna. (Izaia 52:11; Dijingunuinu 18:4) O ilongesu ia Bibidia i tu sanga mu Kibatu 16 kia divulu didi, kia-nda ku kuatekesa kuijiia se kiebhi Nzambi kia mona oso a bhanga o jifesa ja ngongo.